Na wrześniowym niebie jasno świecą trzy planety krążące wokół Słońca: Merkury, Mars i Jowisz. Oprócz nich wciąż widać kometę Garradda (C/2009 P1), która jednak w najbliższych dniach będzie trudniejsza do odnalezienia niż ostatnio, ze względu na zbliżający się do pełni Księżyc.

Naturalny satelita Ziemi w opisywanym okresie odwiedzi gwiazdozbiory Strzelca, Koziorożca oraz Wodnika i początkowo będzie przebywał bardzo nisko nad widnokręgiem, chowając się pod horyzont około północy. 5. września wieczorem jego tarcza będzie miała fazę ponad 60%, a w niedzielę urośnie ona do 100% (pełnia w tym miesiącu wypada w poniedziałek 12 września przed południem naszego czasu).

Jak zawsze Księżyc może pomóc w identyfikowaniu obiektów nocnego nieba, a tym razem najbardziej interesujący pod tym względem będzie początek tygodnia, kiedy to Srebrny Glob odwiedzi gwiazdozbiór Strzelca. W nocy z poniedziałku 5 września na wtorek 6 września Księżyc w fazie 65% zakryje mgławicę M20 (Trójlistna Koniczyna), jednak będzie wtedy już pod horyzontem i z naszego kraju nie będzie widać tego zakrycia. Obserwatorzy w Europie będą mogli obserwować zbliżanie się Księżyca do tej mgławicy: o godzinie podanej na mapce oba ciała niebiańskie będzie dzieliło od siebie ponad 5°.

M20 znajduje się półtora stopnia na północ od zaznaczonej na mapce mgławicy M8 (ona też będzie wtedy około 5° od Księżyca). Obie mgławice w sprzyjających warunkach są widoczne gołym okiem, a już w lornetkach widać, że są to obiekty rozciągłe.

Dobę później faza Księżyca urośnie do 71%, a do tego momentu naturalny satelita Ziemi przesunie się kilkanaście stopni na wschód i zbliży się do innego obiektu z katalogu Messiera: M22. Jest to jasna gromada kulista, również możliwa do dostrzeżenia bez pomocy przyrządów optycznych (i łatwiejsza do odnalezienia od wspomnianych wyżej mgławic). O godzinie podanej na mapce Srebrny Glob znajdzie się zaledwie półtora stopnia na północ od M22.

Tej samej nocy Księżyc znajdzie się blisko najjaśniejszej gwiazdy konstelacji Strzelca – Nunki (jasność obserwowana +2 magnitudo). Wieczorem Księżyc będzie świecił mniej więcej 5,5 stopnia na północny zachód od Nunki.

W czwartek 8 września Księżyc dotrze do gwiazdozbioru Koziorożca. Jego faza będzie już wtedy bardzo duża: 88%. Przed północą Księżyc będzie się znajdował w zachodniej części gwiazdozbioru, tuż na południe od jasnych gwiazd Koziorożca Dabih (β Cap) oraz Algiedi (α Cap). Od pierwszej z wymienionych gwiazd Srebrny Glob będzie odległy o prawie 2°, zaś od drugiej – ponad 4.

Ostatnie dni tego tygodnia Księżyc spędzi na pograniczu gwiazdozbiorów Koziorożca i Wodnika. Gwiazdy w tych konstelacjach nie odznaczają się dużą jasnością, a będący blisko pełni Księżyc dodatkowo utrudni ich dostrzeżenie. W sobotę 10 września faza Księżyca urośnie już do 97%, a będzie on świecił na południe od gwiazd Sadal Melek i Sadal Suud (czyli dwóch najjaśniejszych gwiazd Wodnika), około 8° od każdej z gwiazd.

AstroJaWil

Mapka pokazuje położenie komety Garradda (C/2009 P1) w drugim tygodniu września 2011 roku.     Mapkę wykonał Janusz Wiland w programie własnego autorstwa AstroJaWil (http://www.astrojawil.pl/astrojawil.htm).

Kometa Garradda (C/2009 P1) – której pozycja w czwartek 8 września jest zaznaczona również na poprzedniej mapce – wciąż przebywa wysoko na niebie, ale na razie nie będzie tak łatwa do odnalezienia, jak w poprzednich dwóch tygodniach. Złoży się na to fakt, że kometa odsunie się od Wieszaka (ale będzie można go wykorzystać jako wskaźnik do komety) i będzie dość daleko od jasnych gwiazd. Dodatkowo sprawę pogorszy silny blask Księżyca (szczególnie pod koniec tygodnia).

Blask komety powoli się zwiększa, obecnie wynosi około +8 wielkości gwiazdowych. To sprawia, że do jej odnalezienia należy dysponować przynajmniej lornetką i dość ciemnym niebem. Na szczęście kometa ma wyraźne jądro, dzięki czemu stosunkowo łatwo ją odszukać na niebie.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Jowisza w drugim tygodniu września 2011 roku.     Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

W drugiej części nocy można obserwować 3 planety Układu Słonecznego. Omawianie zacznę od tej, która wschodzi najwcześniej. Oczywiście chodzi o Jowisza, który pojawia się nad horyzontem już przed 21:00. Planeta obecnie jest w fazie dość szybkiego wzrostu jasności i średnicy kątowej tarczy, ponieważ do opozycji zostało już mniej więcej półtora miesiąca.

Pod koniec tego tygodnia Jowisz będzie świecił blaskiem -2,7 magnitudo, a tarcza będzie miała średnicę 46″. Obie wartości będą bliskie maksymalnym, które Jowisz osiągnie pod koniec października br. Dzięki dużej jasności nie można go pomylić z innym ciałem niebiańskim, gdyż planeta zdecydowanie wyróżnia się blaskiem, będąc najjaśniejszym po Księżycu źródłem światła w tym rejonie nieba.

W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w najbliższych dniach będzie można zaobserwować następujące zjawiska (jest ich coraz więcej, ponieważ planeta jest dostępna do obserwacji przez coraz większą część nocy):

• 5 września, godz. 3:05 – wejście cienia Io na tarczę planety,
• 5 września, godz. 4:14 – wejście Io na tarczę planety,
• 5 września, godz. 5:14 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza.
• 6 września, godz. 0:24 – wejście Io w cień planety (początek zaćmienia),
• 6 września, godz. 3:43 – wyjście Io zza tarczy planety (koniec zakrycia),
• 6 września, godz. 21:32 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 6 września, godz. 21:41 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 6 września, godz. 23:42 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 7 września, godz. 0:49 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 7 września, godz. 22:10 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 8 września, godz. 1:37 – wejście Ganimedesa w cień planety (początek zaćmienia),
• 8 września, godz. 3:41 – wyjście Ganimedesa z cienia planety (koniec zaćmienia),
• 9 września, godz. 1:35 – wejście cienia Europy na tarczę planety,
• 9 września, godz. 3:53 – wejście Europy na tarczę planety,
• 9 września, godz. 4:05 – zejście cienia Europy z tarczy planety,
• 11 września, godz. 0:18 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 11 września, godz. 3:30 – przejście Kalisto na północ od tarczy Jowisza,
• 11 września, godz. 20:40 – od wschodu Jowisza Ganimedes na jego tarczy (blisko południowej krawędzi),
• 11 września godz. 21:49 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
• 12 września, godz. 4:58 – wejście cienia Io na tarczę planety,
• 12 września, godz. 6:02 – wejście Io na tarczę planety.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Marsa w drugim tygodniu września 2011 roku.     Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Drugą planetą, która pojawia się nad horyzontem jest Mars, który wschodzi około godzinę po północy. Czerwona Planeta powoli przesuwa się na skraj konstelacji Bliźniąt, przechodząc blisko gwiazdy κ Geminorum (o jasności +3,6 magnitudo). Najbliżej niej Mars znajdzie się w piątek 9 września. Oba ciała niebiańskie będą wtedy odległe od siebie o trochę ponad 2°.

Warunki obserwacyjne Marsa bardzo powoli ulegają poprawie. W tym tygodniu jasność Marsa będzie wynosić nieco ponad 1,4 wielkości gwiazdowej, zaś jego tarcza będzie miała wielkość 4,8 sekundy kątowej. Wciąż jest to zbyt mało, aby w teleskopie mieć szansę dostrzec jakieś szczegóły marsjańskiej powierzchni.

StarryNight

Animacja pokazuje położenie i ruch Merkurego na porannym niebie w drugim tygodniu września 2011 roku.     Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Nad samym ranem pojawia się ostatnia z planet, którą opiszę. Chodzi o Merkurego, który w zeszłą sobotę 3 września znalazł się w swojej maksymalnej elongacji. Początkowo warunki widoczności planety będą dość dobre, ale pod koniec tygodnia zaczną się szybko pogarszać. Sytuację będzie ratowała duża jasność planety, która znacznie ułatwi jej odnalezienie. Dzięki temu również trudno będzie pomylić Merkurego z jakimś innym ciałem niebiańskim, ponieważ planeta będzie najjaśniejszym punktem porannego nieba.

W tym tygodniu Merkury zbliży się do Regulusa – najjaśniejszej gwiazdy konstelacji Lwa. Podczas największego zbliżenia w piątek 9 września planetę od gwiazdy będzie dzieliło mniej niż 3/4 stopnia. Jednak gwiazda ta świeci znacznie słabiej od Merkurego i będzie dużo trudniejsza do dostrzeżenia (z pewnością na obserwacjach przyda się lornetka). Szczegóły w poniższej tabeli: