Badania związane z detekcją fal grawitacyjnych i ciemnej materii będą głównym obszarem działalności międzynarodowego centrum naukowego Astrocent, które powstanie w Warszawie. Na jego powstanie Fundacja na rzecz Nauki Polskiej przekazała ponad 37 mln zł.

Międzynarodowe centrum naukowe Astrocent powstanie w ramach drugiego konkursu programu Międzynarodowe Agendy Badawcze (MAB), realizowanego przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej (FNP). Na czele ośrodka staną wybitni naukowcy: profesor Leszek Roszkowski z Narodowego Centrum Badań Jądrowych w Otwocku i profesor Tomasz Bulik z Obserwatorium Astronomicznego UW – poinformowała w piątek FNP.

Zagranicznym partnerem strategicznym Astrocent będzie Laboratorium Astrofizyki Cząstek i Kosmologii (APC), światowej klasy instytut naukowy z siedzibą w Paryżu. Polskimi partnerami będą natomiast: Narodowe Centrum Badań Jądrowych (NCBJ), Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika (CAMK) Polskiej Akademii Nauk oraz Politechnika Warszawska.

Najważniejszym zadaniem Astrocent będzie wykrywanie i badanie niezwykle słabych sygnałów i ukrytych informacji w fizyce, szczególnie w badaniach Wszechświata. Głównymi obszarami działalności będą badania związane z planowanymi eksperymentami detekcji fal grawitacyjnych i ciemnej materii. Oba te zagadnienia należą do fundamentalnych i jednocześnie najbardziej ekscytujących obszarów fizyki i astrofizyki cząstek, a w ostatnich kilkudziesięciu latach nastąpił bezprecedensowy postęp w ich poznaniu.

„Wbrew powszechnemu mniemaniu, otaczający nas Wszechświat nie jest tak zupełnie pusty. Wręcz przeciwnie, wiemy, że jest w nim mniej więcej pięć razy więcej niewidzialnej lub ciemnej materii niż tej «zwyczajnej», z której składa się Ziemia i widzialne obiekty, jak np. gwiazdy. Czego jeszcze nie wiemy, to czym ta ciemna materia jest” – mówi cytowany w komunikacie FNP prof. Leszek Roszkowski. I dodaje: „Wszechświat nie jest też tak zupełnie milczący. Z kosmosu płyną do nas nieustannie strumienie niezwykle ciekawych informacji. Ale żeby je odczytać, muszą  powstać niezmiernie czułe instrumenty, a także trzeba opracować metody wyłowienia poszukiwanych sygnałów z morza wszelkiego rodzaju szumów i z zalewu danych”.

Już dziś można przewidzieć co najmniej trzy praktyczne zastosowania zdobyczy technologicznych Astrocent. Pierwsze z nich to inteligentne algorytmy do przetwarzania ogromnych zbiorów danych i selektywnej ekstrakcji istotnych informacji. W obu projektach, w których będzie brał udział Astrocent, będą zbierane niespotykane dotąd ilości danych, dlatego wyzwaniem i jednocześnie koniecznością będzie opracowanie narzędzi umożliwiających ich selekcję. Z zalewem danych borykają się obecnie także inne dyscypliny nauk przyrodniczych oraz współczesna medycyna, dlatego tak ważne jest poszukiwanie sposobów rozwiązania tego problemu.

Drugim praktycznym aspektem działalności naukowo-badawczej Astrocent będzie rozwijanie technologii modułów detektorów fotonów opartych na fotopowielaczach krzemowych (tzw. SiPM). Moduły SiPM zostaną zastosowane w narzędziach do eksploracji ukrytego Wszechświata, ale mają one również szerokie spektrum zastosowań w sektorze medycznym (np. w skanerach PET, kamerach gamma, mammografach), w przemyśle i energetyce. „Szczególnie obiecujące wydaje się rozwijanie technologii modułów SiPMów w powiązaniu z pracami nad konstrukcją nowego skanera PET, prowadzonymi obecnie przez grupę profesora Moskala z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zespół z UJ wyraził już zainteresowanie podjęciem partnerstwa z Astrocent” – stwierdza prof. Leszek Roszkowski.

Kolejnym zagadnieniem rozwijanym w Astrocent będą układy czujników sejsmicznych. Są one niezbędne w detektorach fal grawitacyjnych, takich jak LIGO, ale mogą znaleźć też zastosowania komercyjne, na przykład do poszukiwania ropy naftowej oraz zostać włączone do systemów wczesnego ostrzegania przed trzęsieniami ziemi.

W maju br. – również w drugim konkursie – dofinansowanie sięgające łącznie ponad 76 mln zł otrzymały dwa inne międzynarodowe centra naukowe: ReMedy w Warszawie i Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi w Gdańsku.

Na czele centrum ReMedy w Warszawie stanie tandem profesorski – Agnieszka Chacińska oraz Magda Konarska z Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego (CeNT UW). Ośrodek będzie skoncentrowany na prowadzeniu badań naukowych dotyczących mechanizmów regeneracyjnych.

Z kolei Międzynarodowym Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi w Gdańsku pokierują: Theodore Hupp z Uniwersytetu w Edynburgu i Robin Fahraeus z Narodowego Instytutu Zdrowia i Badań Medycznych w Paryżu (INSERM).

Program Międzynarodowe Agendy Badawcze jest realizowany przez FNP od listopada 2015 r. ze środków pochodzących z Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój (POIR). Program ma umożliwić powstanie w Polsce wyspecjalizowanych, wiodących w skali światowej ośrodków naukowych, stosujących najlepsze międzynarodowe praktyki.

Wnioskodawcami w programie MAB są wybitni uczeni z Polski lub z zagranicy, którzy chcą podjąć się kierowania projektem i zarządzania całą jednostką w pierwszym okresie jej istnienia. Warunkiem koniecznym do złożenia wniosku i zrealizowania projektu MAB jest współpraca z renomowanym w danej dziedzinie ośrodkiem badawczym z zagranicy. Sugerowana wysokość finansowania na 5 lat to co najmniej 35 mln zł, z możliwością zwiększenia dofinansowania. Środki na projekt są przyznawane w drodze konkursu.

Do 20 grudnia br. można ubiegać się o finansowanie w trzecim konkursie MAB. Do podziału jest 140 mln zł.

Autor

Avatar photo
Redakcja AstroNETu