Do końca zbliża się pierwsza połowa 2019 r. W zeszłym tygodniu nastąpił najwcześniejszy wschód Słońca, a w tym tygodniu, dokładnie we wtorek 25 czerwca nastąpi najpóźniejszy zachód Słońca i od tego momentu zarówno wieczorem, jak i rano, dnia zacznie ubywać. Oczywiście na początku różnica wynosić będzie kilkanaście, kilkadziesiąt sekund i niezbyt zauważalna, ale już od połowy lipca dzień zacznie się skracać całkiem szybko. W ostatnich dniach czerwca z wieczornego nieba znikną planety Merkury i Mars, choć pierwsza z planet 23 czerwca osiągnęła maksymalną wschodnią. Jednak niskie położenie obu planet i niezbyt duża jasność utrudni im przebicie się przez zorzę wieczorną. Przez większą część nocy widoczna jest planeta Jowisz, natomiast w jej drugiej części można obserwować planetę Saturn, Księżyc po ostatnie kwadrze oraz rój meteorów Bootydów, które 27 czerwca mają maksimum swojej aktywności. W tym roku Srebrny Glob nie przeszkodzi w ich obserwacjach. Cały czas trwa sezon na obłoki srebrzyste i łuk okołohoryzontalny, a zatem warto wpatrywać się w niebo przy odpowiednich porach doby i warunkach atmosferycznych.
Animacja pokazuje położenie planet Merkury i Mars w ostatnim tygodniu czerwca 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Czerwcowe noce są krótkie i niezbyt ciemne, stąd na podziwianie ciał niebieskich innych niż Słońce i Księżyc jest niewiele czasu. Nocne obserwacje należy zacząć od próby upolowania planet Merkury i Mars, które są niedaleko Słońca. Co prawda Merkury 23 czerwca oddalił się na maksymalną odległość, ponad 25°, od Słońca, ale nachylenie ekliptyki zmienia się właśnie na niekorzystne i przy spadającej jasności planety (od +0,6 do +1,1 magnitudo) stanie się ona bardzo trudna do odnalezienia. Zwłaszcza, że jej wysokość nad widnokręgiem godzinę po zachodzie Słońca wyniesie mniej niż 3°. Jeśli się to uda, w teleskopach z przynajmniej kilkudziesięciokrotnym powiększeniem można próbować dostrzec tarczę planety o średnicy około 9″ i fazie od 38 do 27%.
Jeszcze trudniejsze zadanie przebicia się przez zorzę wieczorną ma planeta Mars, znajdująca się jakieś 3° na prawo od Merkurego. Jasność Czerwonej Planety wynosi +1,8 wielkości gwiazdowej, a średnica jej tarczy jest dwukrotnie mniejsza od tarczy Merkurego. O ile odnalezienie pierwszej planety od Słońca może się udać, szczególnie na początku tygodnia, to dostrzeżenie Marsa jest bardzo trudne bez pomocy przyrządów optycznych. Obie planety znikają z widnokręgu przed godziną 22:30.
Mapka pokazuje położenie radiantu Bootydów, które promieniują na przełomie czerwca i lipca, z maksimum około 27 czerwca.
Po tej samej stronie nieba, lecz już po tym, jak Słońce schowa się głębiej pod widnokręgiem i na znacznie większej wysokości, znajduje się radiant roju meteorów Bootydów. Bootydy wydają się wylatywać z obszaru nieba na północ od głównej figury Wolarza. O godzinie 1, gdy niebo jest najciemniejsze, radiant Bootydów zajmuje pozycję na wysokości jakieś 55° nad zachodnim widnokręgiem. Są to bardzo charakterystyczne meteory, gdyż ich prędkość zderzenia z naszą atmosferą wynosi zaledwie 18 km/s, czyli ponad 3-krotnie mniej, niż prędkość zderzenia listopadowych Leonidów, czy sierpniowych Perseidów. Rój jest aktywny od około 22 czerwca do 2 lipca, z maksimum 27 czerwca. Aktywność roju zmienia się od kilku do ponad 100 zjawisk na godzinę. W tym roku nie przewiduje się zwiększonej aktywności roju, ale za to w ich obserwacji nie przeszkodzi Księżyc, który pojawia się na nieboskłonie sporo po północy i w fazie cienkiego sierpa. Ale o tym więcej w dalszej części tekstu.
Mapka pokazuje położenie Jowisza i Saturna w ostatnim tygodniu czerwca 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Od opozycji Jowisza minęło już kilka tygodni i planeta o zmierzchu znajduje się już na wysokości 10°, góruje około 23:30 i zachodzi 4 godziny później. Jowisz wędruje obecnie przez środek zodiakalnej części Wężownika, mniej więcej 7° na południe od gwiazdy Sabik, najjaśniejszej gwiazdy w tej części Wężownika oraz jakieś 9° na północny wschód od Antaresa, najjaśniejszej gwiazdy Skorpiona. Planeta wciąż świeci z jasnością około -2,6 wielkości gwiazdowej, przy średnicy tarczy 46″.
W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony
- 24 czerwca, godz. 0:32 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 24 czerwca, godz. 3:46 – wyjście Europy z cienia Jowisza, 10″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
- 25 czerwca, godz. 21:05 – o zmierzchu Europa i jej cień na tarczy Jowisza (w I ćwiartce),
- 25 czerwca, godz. 21:10 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
- 25 czerwca, godz. 21:54 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
- 26 czerwca, godz. 22:47 – minięcie się Ganimedesa (N) i Io w odległości 19″, 95″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
- 27 czerwca, godz. 2:56 – minięcie się Ganimedesa (N) i Europy w odległości 23″, 143″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
- 27 czerwca, godz. 21:38 – minięcie się Io (N) i Europy w odległości 13″, 79″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
- 28 czerwca, godz. 2:18 – wejście Io na tarczę Jowisza,
- 28 czerwca, godz. 2:42 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
- 28 czerwca, godz. 23:24 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 28 czerwca, godz. 23:59 – minięcie się Europy (N) i Kallisto w odległości 35″, 111″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
- 29 czerwca, godz. 2:02 – wyjście Io z cienia Jowisza, 9″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
- 29 czerwca, godz. 21:03 – o zmierzchu Io na tarczy Jowisza (w IV ćwiartce),
- 29 czerwca, godz. 21:12 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
- 29 czerwca, godz. 22:56 – zejście Io z tarczy Jowisza,
- 29 czerwca, godz. 23:24 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
- 29 czerwca, godz. 23:48 – minięcie się Io (N) i Ganimedesa w odległości 22″, 16″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
- 30 czerwca, godz. 1:44 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 1 lipca, godz. 2:48 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia).
Planeta Saturn wędruje przez wschodnie rubieże gwiazdozbioru Strzelca, nieco ponad 2° na wschód od charakterystycznego łuku całkiem jasnych gwiazd. Saturn góruje 2 godziny po Jowiszu i zbliża się do swojej opozycji w pierwszej dekadzie lipca. Jasność planety urosła do +0,1 wielkości gwiazdowej, a średnica jej tarczy — 18″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem zachodnia, przypada we wtorek 25 czerwca. Tytan ma jasność około +8,5 magnitudo i można go dostrzec już w lornetkach. Tytan maksymalnie oddala się 3′ od Saturna, czyli 10 jego średnic.
Mapka pokazuje położenie Księżyca w ostatnim tygodniu czerwca 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).
Nad samym ranem na nieboskłonie pojawia się Księżyc, który we wtorek 25 czerwca tuż przed południem naszego czasu, przejdzie przez ostatnią kwadrę i podąży ku nowiu na początku lipca, okraszonego całkowitym zaćmieniem Słońca, niestety niewidocznym w Polsce. Przez najbliższe dni Księżyc odwiedzi gwiazdozbiory Wodnika, Wieloryba, Ryb, Barana i Byka. Znajdują się tam dwie planety ostatnie planety Układu Słonecznego, czyli Neptun (w Wodniku) i Uran (w Baranie), ale tło nieba jeszcze przeszkadza w obserwacjach obu planet, szczególnie Urana, który jest znacznie bliżej Słońca.
Srebrny Glob zaczął tydzień w fazie 63%, tuż pod trójką gwiazd ψ1, ψ2 i ψ3 Aquarii. Dobę później jego tarcza pokaże się oświetlona w 54%. Tuż po jego wschodzie, około godziny 1:15 zza jego nocnej części tarczy wyłoni się gwiazda 4. wielkości 30 Psc, jednak obserwacje tego zjawiska są znacznie utrudnione, gdyż w tym momencie oba ciała niebieskie zajmą pozycję na wysokości zaledwie 1,5 stopnia. Od około 2:15 do 3:20 potrwa zakrycie kolejnej gwiazdy, 33 Psc, która jest o 0,4 magnitudo słabsza od poprzedniczki. Tutaj obserwacje utrudni jaśniejące tło nieba.
W kolejnych porankach tarcza Księżyca przybierze kształt coraz węższego sierpa, wędrując przez obszar nieba pozbawiony jasnych gwiazd, które zginą w zorzy porannej. Srebrny Glob skończy tydzień w fazie 9%, jakieś 9° pod Plejadami oraz jednocześnie 3,5 stopnia na zachód od gwiazdy γ Tauri, czyli najbardziej na zachód wysuniętej gwiazdy Hiad i 7° na zachód od Aldebarana, najjaśniejszej gwiazdy Byka. W drugiej części tygodnia bardzo ładnie powinno być widoczne tzw. światło popielate, a więc nocna strona Księżyca, oświetlona światłem odbitym od Ziemi.
