Noce środkowej części sierpnia upłyną w blasku Księżyca w fazie bliskiej pełni. W środę 7 sierpnia Srebrny Glob przejdzie przez I kwadrę i podąży ku pełni, a pod koniec tygodnia spotka się z planetami JowiszSaturn. Obie planety zbliżają się do Słońca i ich warunki obserwacyjne pogarszają się, ale dzięki coraz szybszemu zmierzchowi efekt jest wolniejszy, niż przy wydłużającym się dniu. Natomiast w drugiej części nocy poprawia się widoczność dwóch ostatnich planet Układu Słonecznego, które powoli dążą do swoich opozycji. Neptun znajdzie się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce za miesiąc, zaś Uran — pod koniec października. W najbliższych dniach bardzo blisko Neptuna przejdzie planetoida (135)Hertha, której opozycja przypada w tym roku 6 września, czyli 4 dni przed opozycją Neptuna. Hertha jest o jakieś 2 magnitudo słabsza od ostatniej planety Układu Słonecznego. Tuż przed świtem na wschodnim nieboskłonie pojawia się już planeta Merkury, dążąca do maksymalnej elongacji zachodniej, którą osiągnie w sobotę 10 sierpnia. Można ją obserwować na kilkadziesiąt minut przed świtem, kilka stopni nad wschodnim widnokręgiem. Zbliża się też coroczne maksimum słynnego roju meteorów Perseidów. Niestety w tym roku ich obserwacje popsuje swoim blaskiem Księżyc. W niedzielę przypada 20 rocznica pamiętnego całkowitego zaćmienia Słońca, którego pas przeszedł niewiele na południe od granic Polski.

 

 

Mapka pokazuje położenie Księżyca oraz planet Jowisz i Saturn w końcu pierwszej dekady sierpnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Naturalny satelita Ziemi powoli rozgaszcza się na niebie wieczornym, lecz w tym tygodniu przejdzie przez najbardziej na południe wysuniętą część swojej orbity, stąd nie wzniesie się wyżej, niż kilkanaście stopni ponad widnokrąg. Od poniedziałku 5 sierpnia do niedzieli 11 sierpnia Srebrny Glob odwiedzi gwiazdozbiory Panny, Wagi, Skorpiona, Wężownika i Strzelca.

Pierwszego dnia tygodnia o godzinie podanej na mapce Księżyc dotrze do środkowej części Panny, prezentując tarczę w fazie 29%. Utworzy wtedy trójkąt prawie równoramienny z gwiazdami Spica (najjaśniejsza gwiazda Panny, położona w odległości 8° na godzinie 7 względem Księżyca) oraz Porrima, nieco słabsza, położona na godzinie 4 względem tarczy Srebrnego Globu. Niestety w tym momencie do zachodu wszystkich trzech ciał niebieskich pozostanie już niewiele czasu i wszystkie one zajmą pozycję na wysokości małych kilku stopni nad widnokręgiem.

W środę 7 sierpnia oświetlona w połowie tarcza Księżyca dotrze do gwiazdozbioru Wagi, zajmując pozycję na linii, łączącej dwie najjaśniejsze gwiazdy konstelacji: Zuben Eschamali (6° nad tarczą Srebrnego Globu) i Zuben Elgenubi (3,5 stopnia pod tarczą).

Kolejnego wieczora naturalny satelita Ziemi pozostanie w gwiazdozbiorze Wagi, ale zbliży się do gwiazdozbioru Skorpiona i Wężownika. O godzinie podanej na mapce dla tego dnia jego tarcza pokaże fazę 62%, a około 5° na wschód od niej znajdzie się charakterystyczny łuk całkiem jasnych gwiazd konstelacji Skorpiona z gwiazdami Graffias i Dshubba. 10° dalej w tym samym kierunku widoczna będzie planeta Jowisz. Ciekawa jest zwłaszcza pierwsza z wymienionych gwiazd, która jest układem podwójnym o separacji składników 14″, a zatem możliwych do rozdzielenia już w małym teleskopie, czy nawet większej lornetce.

W piątek 9 sierpnia Księżyc ma zaplanowane spotkanie z Jowiszem. W momencie pokazanym na mapce faza księżycowej tarczy urośnie o kolejne 10%, do 72%, a Jowisz znajdzie się niecałe 3&deg od Księżyca. 2 godziny później, tuż przed zachodem obu ciał niebieskich odległość między nimi zmniejszy się do 2°. Ale o godzinie 23 7° pod Księżycem da się dostrzec Antaresa, najjaśniejszą gwiazdę Skorpiona. Do niedzieli 11 sierpnia jasność największej planety Układu Słonecznego spadnie do -2,3 wielkości gwiazdowej, a średnica jej tarczy — do 41″. Jowisz w niedzielę 11 sierpnia zmieni kierunek ruchu z wstecznego na prosty, a zatem w najbliższych dniach jego położenie względem gwiazd tła zmieni się bardzo niewiele.

W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 5 sierpnia, godz. 20:58 – minięcie się Io (N) i Europy w odległości 13″, 52″ na wschód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 6 sierpnia, godz. 0:08 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 6 sierpnia, godz. 21:14 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 7 sierpnia, godz. 0:36 – wyjście Io z cienia Jowisza, 22″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia),
  • 7 sierpnia, godz. 20:21 – o zmierzchu Io i jej cień na tarczy Jowisza (Io w I ćwiartce, jej cień — w IV),
  • 7 sierpnia, godz. 20:46 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 7 sierpnia, godz. 21:56 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 8 sierpnia, godz. 20:27 – minięcie się Ganimedesa (N) i Europy w odległości 22″, 96″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza,
  • 8 sierpnia, godz. 22:22 – przejście Kallisto 3″ na północ od brzegu tarczy Jowisza,
  • 10 sierpnia, godz. 21:54 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 11 sierpnia, godz. 0:14 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 11 sierpnia, godz. 0:28 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 11 sierpnia, godz. 22:46 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia).

 

Sobotę 10 sierpnia Księżyc spędzi jeszcze w Wężowniku, jakieś 10° na wschód od Jowisza i jednocześnie 20° na zachód od Saturna, pokazując tarczę oświetloną w 80%. Ostatniego wieczora tygodnia dystans między satelitą Ziemi a planetą z pierścieniami zmniejszy się do 7°, ale jednocześnie faza tarczy Srebrnego Globu urośnie do 88%. 2,5 stopnia pod nią znajdzie się gwiazda Kaus Borealis, czyli najbardziej na północ wysunięta gwiazda (jeśli nie liczyć łuku gwiazd przy Saturnie) z głównej figury Strzelca. Jednak mimo jasności +2,8 magnitudo ciężko jej się będzie przebić przez wytwarzaną przez Księżyc łunę. Blask Saturna to +0,2 magnitudo (przy średnicy tarczy 18″) i jego Księżyc nie zaświetli, planetę bez kłopotu da się dostrzec gołym okiem. Natomiast już w lornetce da się dostrzec jego najjaśniejszy Księżyc, Tytan, który w niedzielę 11 sierpnia osiągnie swoją maksymalną elongację zachodnią, oddalając się od Saturna na ponad 3′, czyli 10 średnic kątowych swojej planety macierzystej. Planeta Saturn wraz ze świtą swoich księżyców w środku tygodnia przejdzie zaledwie 35′ na południe od gwiazdy o Sgr, najbardziej na południe wysuniętej gwiazdy z łuku gwiazd 3. i 4. wielkości w północno-wschodniej części Strzelca.

 

 

Animacja pokazuje położenie planet Neptun i Uran, planetoidy (135)Hertha oraz radiantu meteorów Perseidów w końcu pierwszej dekady sierpnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Planety Neptun i Uran dobrze są widoczne po północy, gdy wzniosą się nieco wyżej ponad widnokrąg. O godzinach podanych na mapkach animacji Neptun zajmuje pozycję na wysokości ponad 20°, zaś Uran jest 10° niżej i bardziej na wschód. Ale o godzinie 3:45, pod koniec nocy astronomicznej góruje na wysokości ponad 30°, zaś Uran jest już wyżej od Neptuna i jeszcze się wznosi.

Neptun przesuwa się ruchem wstecznym, czyli ze wschodu na zachód i do niedzieli 11 sierpnia zbliży się do gwiazdy 4. wielkości φ Aquarii na niewiele ponad 40′. Przy czym jasność planety wynosi +7,8 magnitudo. W najbliższych dniach bardzo blisko Neptuna przejdzie planetoida (135)Hertha., która niedawno pokonała zakręt na kreślonej przez siebie pętli i również porusza się ruchem wstecznym. Zarówno Neptun, jak i Hertha dążą do swoich opozycji, które oddzielą 4 dni (odpowiednio 10 i 6 września). Planetoida świeci z jasnością mniej więcej +9,6 wielkości gwiazdowej, a pod koniec tygodnia zbliży się do ostatniej planety Układu Słonecznego na jakieś 11′, czyli 1/3 średnicy tarczy Księżyca.

Druga z planet, planeta Uran w najbliższych dniach, podobnie jak Jowisz, pozostanie prawie nieruchoma względem gwiazd tła, ponieważ w poniedziałek 12 sierpnia również zmieni kierunek ruchu, lecz w jej przypadku jest to zmiana z prostego na wsteczny, gdyż planeta zbliża się do opozycji i zaczyna okres swojej najlepszej widoczności w tym sezonie obserwacyjnym. Planeta Uran znajduje się jakieś 10° na południe od Hamala, najjaśniejszej gwiazdy Barana, a jej blask to +5,7 wielkości gwiazdowej.

Wysoko nad Uranem, ponad 40° na północ od niego, na pograniczu gwiazdozbiorów Perseusza i Kasjopei, swój radiant ma coroczny rój meteorów Perseidów. Maksimum ich aktywności przypada zawsze w okolicach 13 sierpnia, a zatem na początku przyszłego tygodnia, ale już teraz powinno być ich całkiem sporo. Niestety 15 sierpnia przypada pełnia Księżyca, stąd tegoroczne Perseidy nie pokażą swojego całego piękna, gdyż ciężko im się będzie przebić przez księżycową łunę. Warto więc wykorzystać ten tydzień, aby obserwować Perseidy w drugiej części nocy, gdy Księżyc schowa się za widnokrąg.

 

 

Animacja pokazuje położenie planety Merkury w końcu pierwszej dekady sierpnia 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Na koniec został akcent poranny pierwszej połowy sierpnia, czyli planeta Merkury. Pierwsza planeta od Słońca w sobotę 10 sierpnia osiągnie swoją maksymalną elongację zachodnią. Niestety, jak to bywa z korzystnymi dla nas elongacjami, oddali się wtedy od Słońca na niewiele ponad 19°. Ale i tak jest to najlepsza dla dużych północnych szerokości geograficznych elongacja Merkurego o tej porze roku. W tym tygodniu Merkury wędruje przez pogranicze gwiazdozbiorów Bliźniąt i Raka, niecałe 10° pod Polluksem, najjaśniejszej gwiazdy Bliźniąt, co bardzo ułatwi jej odnalezienie. Godzinę przed świtem Merkury wznosi się niecałe 5° ponad wschodni widnokrąg. Każdego kolejnego dnia odnalezienie planety powinno być łatwiejsze, ponieważ jej jasność z dnia na dzień wyraźnie rośnie: od +1 magnitudo w poniedziałek 5 sierpnia do -1 magnitudo w niedzielę 11 sierpnia. W tym czasie średnica tarczy planety spadnie z 9 do 7″, ale zwiększy się faza z 24 do 44%.

 

 

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher