O obiekcie:
Gromada kulista M15 została odkryta przez Włocha – Jean-Dominique Maraldiego w 1746 r. Niespełna 20 lat później obserwował ją Charles Messier i włączył w skład obiektów tworzących I edycję słynnego katalogu Messiera. Obaj astronomowie nie dysponowali wystarczająco dużym teleskopem, aby móc zaobserwować pojedyncze gwiazdy, z których składa się gromada. To, co widzieli, przypominało mgiełkę, więc początkowo M15 była uznawana za mgławicę. Dopiero William Herschel, tak samo, jak w przypadku innych gromad kulistych z katalogu Messiera, zaobserwował pojedyncze gwiazdy. Wraz z coraz to nowszymi, większymi teleskopami, można było zobaczyć więcej gwiazd tworzących obiekt M15 i nie tylko ich. W 1928 r. Francis Pease zaobserwował mgławicę planetarną znajdującą się wewnątrz M15. Oznaczona jako Pease 1, jest jedną z czterech mgławic planetarnych zlokalizowanych w gromadach kulistych.
Wiek Wielkiej Gromady w Pegazie jest szacowany na około 12 miliardów lat, przez co jest uznawana za jedną z najstarszych gromad w Drodze Mlecznej. Znajduje się on w odległości 35 tysięcy lat świetlnych od Ziemi w obszarze znanym jako halo naszej galaktyki.
Większość obiektów tworzących M15 jest skoncentrowana blisko środka gromady, co przejawia się w rozmieszczeniu masy – jej połowa rozmieszczona jest na wewnętrznym obszarze 10 lat świetlnych, natomiast reszta rozrzucona jest na pozostałe 165 lat świetlnych średnicy gromady. W 2002 roku, na podstawie obserwacji Kosmicznego Teleskopu Hubble’a, pojawiła się hipoteza, że wewnątrz M15 mogą się znajdować gwiazdy neutronowe lub średniej wielkości czarna dziura. Z tych dwóch możliwości bardziej prawdopodobna jest czarna dziura i obecnie przyjmuje się, że to ona znajduje się w gromadzie.
Jak przystało na jedną z największych gromad w Drodze Mlecznej, w M15 znajdziemy dużą różnorodność obiektów. W ponad 100-tysięcznej populacji gwiazd tworzących gromadę, znajdziemy ponad 100 gwiazd zmiennych, 8 pulsarów i układ podwójny gwiazd neutronowych oznaczony jako M15 C.
Podstawowe informacje:
- Typ obiektu: gromada kulista
- W katalogu NGC: NGC 7078
- Jasność obserwowana: 6,2
- Gwiazdozbiór: Pegaz
- Rektascensja: 21h 29m 058,33s
- Deklinacja: 12o10’01,2″
- Rozmiar kątowy: 18′
Jak i kiedy obserwować:
Gromadę M15 można znaleźć na niebie mniej więcej w 1/4 odległości pomiędzy gwiazdami: ε Peg (Enif) w gwiazdozbiorze Pegaza oraz γ Del będącą „nosem” Delfina. Wielka Gromada jest widoczna przy użyciu lornetki, ale dla uzyskania wyraźniejszego obrazu, lepiej skorzystać z teleskopu. Najlepszym okresem do obserwacji M15 są miesiące od lipca od października. Przy czym od września należy tę gromadę obserwować na początku nocy.