Nietypowe obiekty, które przez długi czas wprawiały astronomów w zakłopotanie, okazały się wysyłać promieniowanie X. Dzięki temu można stworzyć teorię wyjaśniającą powstawanie obiektów Herbiga-Haro.

Dr Steven Pravdo z Jet Propulsion Laboratory w Pasadenie w Kalifornii i inni naukowcy doszli do wniosku, że nietypowe obiekty zwane obiektami Herbiga-Haro, tworzą się w następstwie zderzeń zachodzących przy dużych prędkościach. Pravdo jest głównym autorem artykułu, który ukazał się w październikowym numerze „Nature”.

Obiekty Herbiga-Haro powstają w rejonach, gdzie tworzą się nowe gwiazdy. Są mgławicami, lub gazowymi czy pyłowymi obłokami. Tworzą się, gdy poruszający się z dużą prędkością gaz wyrzucony z młodej gwiazdy zderza się z obłokami materii międzygwiezdnej. Zderzenie podgrzewa gaz w obłoku do tak wysokiej temperatury, że następuje emisja promieniowania rentgenowskiego.

Prowadzone przez ostatnie 20 lat obserwacje nie wykazały emisji promieniowania X przez te obiekty, które wzięły swą nazwę od astronomów George’a Herbiga i Guillerma Haro. Starsze urządzenia nie miały odpowiedniej czułości, by „zobaczyć” to promieniowanie. Odkrycie emisji promieni Rentgena przez obiekty HH było możliwe dzięki bardzo potężnemu spektrometrowi nazwanemu Advanced CCD Imaging Spectrometer, zainstalowanemu na Chandra X-ray Observatory. Chandra została wysłana na orbitę w roku 1999.

8 października 2000 roku astrofizycy użyli tego spektrometru do badań nad HH2, jednym z najjaśniejszych i najbliższych obiektów Herbiga-Haro, znajdującym się w Mgławicy Oriona. Ustalili, że HH2 zawiera podgrzaną przez zderzenia materię o temperaturze około jednego miliona stopni w skali Kelwina. Pravdo i jego zespół użyli trzech kryteriów, by wykluczyć możliwość, że zarejestrowano promieniowanie rentgenowskie z innego źródła. Po pierwsze, duża rozdzielczość Chandry pozwoliła na dokładne ustalenie, że sygnały dochodzą od HH2. Po drugie, promieniowanie wydawało się pokrywać większy rejon niż gwiazda. Po trzecie, temperatura promieniowania wynosiła około jednego miliona stopni i była niższa niż niedalekich gwiazd emitujących promieniowanie X. Milion stopni to temperatura, jaką miałaby materia ulegająca zderzeniom z prędkością około 300 kilometrów na sekundę.

Kierownik badań z użyciem spektrometru zainstalowanego na Chandrze, dr Gordon Garmire z Uniwersytetu Stanowego Pensylwanii jest współautorem artykułu. Innymi współautorami są dr Yohko Tsuboi, dr Yoshitomo Maeda i dr Eric Feigelson, wszyscy z Uniwersytetu Stanowego Pensylwanii, oraz dr John Bally z Uniwersytetu Kolorado w Boulder.

Advanced CCD Imaging Spectrometer to instrument zbudowany dla NASA przez Uniwersytet Stanowy Pensylwanii i MIT. Projektem Chandra kieruje należące do NASA centrum Marshall Space Flight Center w Huntsville w Alabamie. Firma TRW z Redondo Beach w Kalifornii jest czołowym wykonawcą pojazdu. Chandra X-ray Center kontroluje loty i prace badawcze z Cambridge w Massachusetts.

Autor

Andrzej Nowojewski