8 czerwca 2004 roku na tle Słońca zobaczymy czarną tarczkę Wenus. To bardzo rzadkie zjawisko, poprzednio obserwowano je 6 grudnia 1882 roku!

Okazja jest tym większa, że zjawisko w całości widoczne będzie w Polsce. Warunki widoczności w innych rejonach świata ilustruje poniższa mapa.

Mapa świata przedstawiająca obszar, z którego widoczne będzie przejście Wenus przed tarczą Słońca 8 czerwca 2004 roku.

Najwięcej szczęścia mają mieszkańcy Europy, wschodniej i środkowej Afryki, większości Azji – zobaczą przejście od początku do końca. Jedynie początkową fazę ujrzą osoby przebywające w Australii na wschodnich obrzeżach Azji. Natomiast wschodnim częściom obu Ameryk dany będzie jedynie koniec zjawiska. Przyroda jest więc łaskawa – obszar widoczności obejmie rejony, którym mieszka kilka miliardów ludzi.

Oby tak samo łaskawa była pogoda. Kolejna mapka przedstawia prognozę zachmurzenia w różnych rejonach ziemskiego globu.

Mapa przedstawiająca średnie zachmurzenie w różnych punktach świata prognozowane dla 8 czerwca 2004 roku, momentu przejścia Wenus przed tarczą słoneczną.

Skupmy się na warunkach obserwacyjnych w Polsce. Z związku ze zjawiskiem paralaksy, przejście w różnych miejscowościach rozpocznie się i zakończy o różnej porze. Poniższa tabela to momenty kontaktów i maksimum zjawiska dla największych miast. Podano je w czasie środkowoeuropejskim. I kontakt to moment, gdy tarcza Wenus zetknie się zewnętrznie z tarczą słoneczną, II kontakt to zetknięcie wewnętrzne (cała planeta na tle gwiazdy), III kontakt to rozpoczęcie, a IV – zakończenie schodzenia z tarczy Słońca.

MiastoI kontaktII kontaktMaksimumIII kontaktIV kontakt
Białystok7:19:277:39:0910:21:3513:02:5713:22:25
Gdańsk7:19:307:39:1510:21:4213:03:0313:22:32
Katowice7:19:427:39:2510:21:0113:03:2413:22:50
Kraków7:19:417:39:2410:21:5913:03:2313:22:48
Łódź7:19:377:39:2110:21:5213:03:1513:22:41
Lublin7:19:337:39:1510:21:4513:03:0913:22:35
Poznań7:19:387:39:2410:21:5713:03:1813:22:46
Szczecin7:19:387:39:2510:21:5813:03:1913:22:48
Warszawa7:19:337:39:1610:21:4613:03:0813:22:35
Wrocław7:19:427:39:2710:22:0313:03:2513:22:52

Więcej danych na stronach NASA

Słońce jest stosunkowo łatwym do znalezienia na ziemskim niebie obiektem 😉 Nie będziemy więc podawać szczegółowo jego położenia. Informujemy tylko, że w centralnej Polsce wysokość nad horyzontem w czasie kolejnych kontaktów wyniesie odpowiednio: 24, 27, 61 i 60 stopni, a w czasie maksimum zjawiska – 51 stopni.

Złączenie będzie mieć miejsce na tle konstelacji Byka, choć jego gwiazdy oczywiście widoczne nie będą.

Ziemię dzielić będzie od Słońca odległość 152 milionów kilometrów, a od Wenus 43 miliony kilometrów. Z takiej odległości gwiazdę zobaczymy pod kątem 31,5 minuty, a planetę – 58 sekund. Oznacza to, że przechodząca Wenus będzie mieć średnicę widomą aż 1/30 średnicy Słońca.

Ułatwi to obserwacje. Należy jednak w czasie ich prowadzenia pamiętać o jednej bardzo ważnej rzeczy: Nigdy nie wolno patrzeć na Słońce gołym okiem! Ani tym bardziej przez niezabezpieczoną filtrem lornetkę lub teleskop. Grozi to nieodwracalnym uszkodzeniem wzroku. Najwygodniejszy sposób obserwacji, to Zanim to zrobisz – zabezpiecz się„>rzutowanie obrazu Słońca na ekran. Można to zrobić za pomocą lornetki lub lunety. Na ekranie na tle jasnej okrągłej tarczy przesuwać się będzie mała czarna kropka. Być może widoczne będą też praktycznie nieruchome plamy słoneczne.

Taki sposób obserwacji ma wielką zaletę. Może w nich jednocześnie uczestniczyć wiele osób. Przejście nastąpi we wtorek w godzinach szkolnej nauki. Jest więc dla nauczycieli doskonałą okazją do przeprowadzenia obserwacji na szkolnym boisku. Okazją tym większą, że O tranzycie Wenus słów kilka„>kolejne przejście Wenus nastąpi dopiero 6 czerwca 2012 roku (zobaczymy w Polsce tylko jego końcową część). Na następne takie zjawisko poczekamy do… 11 grudnia 2117 roku (nie będzie u nas widoczne). 8 grudnia 2125 ujrzymy tylko początek kolejnego przejścia, nisko nad zachodnim horyzontem. 11 czerwca 2247 roku nie przeszkodzi już w obserwacjach nic… tylko kto z nas pożyje jeszcze przeszło 200 lat?

Niech zachętą i refleksją do prowadzenia obserwacji będzie stwierdzenie, że od czasu wynalezienia teleskopu na początku XVII wieku nadchodzące przejście Wenus będzie dopiero siódmym takim zjawiskiem! Poprzednie nastąpiły w latach 1631,1639, 1761, 1769, 1874 i 1882.

Warto także pamiętać, że przejścia Wenus przed tarczą słoneczną nie obserwował żaden z ludzi zamieszkujących obecnie naszą planetę.

Cienki sierp Wenus sfotografowany 5 czerwca 2004 roku (3 dni przed dolnym złączeniem) przez Denisa Joye’a z Bolonii we Francji.

Rzadkie zjawiska przejść Wenus przed tarczą Słońca miały w przeszłości wielkie znaczenie dla astronomii. Dzięki obserwacjom przeprowadzonym w czasie przejść w 1761 i 1769 roku udało się po raz pierwszy zmierzyć odległość Słońca od Ziemi (wcześniej znano jedynie proporcje rozmiarów orbit poszczególnych planet). Metoda, zaproponowana przez Edmunda Halley'a, opiera się na wykorzystaniu zjawiska paralaksy (tego samego, które powoduje, że w różnych rejonach globu nadchodzące zjawisko rozpoczyna się o różnej porze).

Tegoroczne zjawisko jest okazją do powtórzenia obserwacji sprzed prawie 250 lat. Organizowana jest wielka akcja Venus Transit – 2004. Mogą w niej wziąć udział wszyscy chętni. W Polsce organizacją wspólnych obserwacji zajmuje się Uniwersytet Wrocławski. Zapraszamy do wzięcia w nich udziału! Naprawdę warto.

Wenus, zbliżając się do dolnego złączenia (i przejścia przed słoneczną tarczą), zmniejsza jednocześnie swoją fazę i zwiększa średnicę katową tak, jak pokazano to na powyższym zdjęciu. Serię fotografii wykonano w kwietniu i maju 2004 roku.

Warto wspomnieć o jeszcze jednym odkryciu dokonanym w czasie przejścia Wenus przed tarczą słoneczną. 5 czerwca 1761 roku obserwował je Michał Łomonosow. Gdy planeta znajdowała się przy skraju tarczy Gwiazdy Dziennej zobaczył on wokół czarnej plamki świecąca obwódkę. Świadczyło to o tym, że Wenus posiada atmosferę.

W 1882 roku William Harkness, astronom z US Naval Observatory napisał: „Jesteśmy w przededniu drugiego z pary tranzytów, po którym następny nastąpi dopiero w zaraniu XXI wieku naszej ery, gdy w 2004 roku zakwitną czerwcowe kwiaty… Bóg jeden wie, jaki będzie wtedy stan naszej wiedzy„.

Autor

Michał Matraszek

Komentarze

  1. Karol Langner    

    rok 1882 — Ale fajnie… w 1882 roku urodził się Karol Szymanowski, dla wielu to pewnie nic nie znaczy, ale dla mnie tak (ja się urodziłem w 1982).

  2. ghost    

    Gdzie w Wa-wie mozna kupic filtr? — Moze to nieodpowiednie miejsce, ale nie wiem gdzie i kogo spytac – Gdzie w Warszawie moge kupic dobry filtr na teleskop?

    1. jacek    

      może nie w wa-wie ale w internecie poszukaj?:) — o np: http://www.deltaoptical.pl/delta/index3.php
      sprzedają m.in. filtr słoneczny Baader Planetarium po 8 zł/dm2

  3. bartek    

    Filtr na teleskop mozna kupic….. — Nie wiem gdzie mozna kupic odpoowiedni filtr w Warszawie, ale mozna taki zamowic z czasopisma Vademecum Milosnika Astronomii http://www.vademecum.astronomia.pl/index.html . Jest to specjalny filtr z napylona cienka warstwa aluminium niemieckiej firmy Beader Planetarium (chyba jakos tak). Sam taki uzywam 🙂 jest dobry. Oczywiscie nalezy go nalozyc z przodu na teleskop.

  4. mateusz    

    Filtr — a ile kosztuje taki filtr?? bo nie chciałbym go dostać i dopiero wtedy sie dowiedzieć że płacę 100 zł:D

    1. jacek    

      z filtrem czy bez? — o Ty już musiałes bez filtra w słońce spojrzeć
      bo to pisze 2 posty wyżej

  5. Lukasz    

    Wenu i Merkury? — Jestem ciekawy, czy mozliwe jest aby jednoczesnie przed tarcza Slonca przysuwala sie Wenus i Merkury? jesli tak to z jaka czastotliwoscia takie zjawisko sie powtarza?

    1. Michał M.    

      Niestety nie

      > Jestem ciekawy, czy mozliwe jest aby jednoczesnie przed tarcza Slonca
      > przysuwala sie Wenus i Merkury? jesli tak to z jaka czastotliwoscia
      > takie zjawisko sie powtarza?

      Nie jest to możliwe. Przejście Merkurego może nastąpić tylko w maju lub listopadzie, a Wenus – w czerwcu lub grudniu. Taka jest wzajemna konfiguracja orbit – przestrzenne kierunki linii przecięcia ich płaszczyzn.

      Natomiast może nastąpić jednoczesne przejście Wenus lub Merkurego i zaćmienie Słońca. Ale nie potrafię powiedzieć kiedy takie coś się zdarzy.

      Też się nad tym kiedyś zastanawiałem, super by było 😉

      pozdrawiam

  6. Super Ghost    

    filtr spawalniczy… — a czy filtr spawalniczy bedzie sie nadawal do lornetki??

Komentarze są zablokowane.