Październik przyniesie nam zaćmienie Słońca, które widoczne będzie także w Polsce. Poza tym warto na nocnym niebie podziwiać Marsa i meteory z roju Orionidów. 30 października przestawimy zegarki z 3:00 na 2:00 i powrócimy do czasu zimowego.

Na gwiazdy październikowego nieba popatrzmy dwa razy: po zapadnięciu zmroku astronomicznego i tuż przed astronomicznym świtem.

Około 20:00 na południowym niebie wciąż królują gwiazdy Trójkąta Letniego – Wega, Deneb i Altair. Ku zachodowi chyli się Herkules, przypominając tym samym, że lato się skończyło. Na wschodzie możemy podziwiać niebo jesienne: Pegaza, Andromedę, Perseusza. Wielki Wóz zwraca dyszel na zachód.

Po chłodnej październikowej nocy spójrzmy na gwiazdy około 5:00. Konstelacje jesienne zdążyły już „przepłynąć” przez południową część nieboskłonu. Teraz wkroczyły na nią Orion, Bliźnięta, Byk i Wielki Pies. Na wschodzie widać Lwa i Raka, ale do wiosny jeszcze bardzo daleko. Wielki Wóz, krążąc wokół Gwiazdy Polarnej, stoi teraz dyszlem pionowo w dół.

Dni w październiku szybko się skracają. 1 października Słońce świeci od 6:43 do 18:20, a 31 października – od 6:35 do 16:17. „Niesymetryczne” skrócenie dnia (bardziej wieczorem niż rano) spowodowane jest uwzględnieniem zmiany czasu na zimowy.

Słońce rozpoczyna miesiąc w Pannie, a w ostatnim dniu miesiąca przenosi się do Wagi. 23 października wstępuje w zodiakalnego Skorpiona.

3 października dane nam będzie zaćmienie Słońca. W pasie przebiegającym przez Portugalię, Hiszpanię, Tunezję, Libię, północny Czad, Sudan i Kenię zjawisko widoczne będzie jako obrączkowe. W Polsce zobaczymy zaćmienie częściowe. W centrum kraju jego faza wyniesie około 0,45.

Układ faz Księżyca: Nów 3 października o 12:28, pierwsza kwadra 10 października o 21:01, pełnia – 17 października o 14:13 i ostatnia kwadra 25 października o 3:17. W perygeum Księżyc znajdzie się 14 października o 16:01, a w apogeum – 26 października o 11:34.

17 października dojdzie do częściowego zaćmienia Księżyca widocznego w Azji, Australii i w Ameryce Północnej. W Polsce zjawiska nie zobaczymy.

Poruszając się wśród gwiazd, Księżyc kolejno spotyka: Wenus (7 października), Marsa (19 października) i Saturna (25 października).

Merkury jest w nadchodzącym miesiącu niewidoczny. Przemierza konstelacje Panny, Wagi (od 14 października) i Skorpiona (od 30 października).

Trochę poprawia się położenie Wenus na niebie. 1 października w momencie cywilnego zmierzchu (około 19:00) planeta świeci w Wadze, 3 stopnie nad południowo-zachodnim horyzontem. Ostatniego dnia miesiąca w podobnych warunkach (około 17:00) zobaczymy ją w Wężowniku, 6 stopni ponad południowo-zachodnim widnokręgiem. W nadchodzącym miesiącu odległość Wenus od Ziemi maleje ze 137 do 103 milionów kilometrów, a średnica kątowa wzrasta z 18 do 24 sekund. Faza maleje z 64 do 51 procent. Jasność wynosi około -4,3 magnitudo.

Na nocnym niebie pięknie prezentuje się Mars, przebywający na granicy Byka i Barana i zbliżający się do listopadowej opozycji. Jasność -2,3 magnitudo czyni go najjaśniejszym po Księżycu (i widocznej tylko krótko wieczorem Wenus) obiektem nieba. Przyciąga wzrok swoim spokojnym, czerwonym blaskiem. 30 października planeta osiąga minimalną odległość od Ziemi – 69,4 miliona kilometrów. Z tej odległości jego tarczę widzimy pod kątem 20 sekund. Położenie wysoko ponad horyzontem ułatwia obserwacje szczegółów na powierzchni Czerwonej Planety.

Jowisz (będący w Pannie) znajduje się na niebie w pobliżu Słońca i jest w październiku niewidoczny. 22 października wypada jego złączenie z Gwiazdą Dzienną.

Saturn jest dobrze widoczny w drugiej połowie nocy, nad wschodnim horyzontem, w konstelacji Raka. 1 października na 1,5 godziny przed wschodem Słońca świeci 35 stopni nad widnokręgiem, a 31 października w podobnych warunkach – już 55 stopni. Jasność planety pod koniec miesiąca wyniesie 0,3 magnitudo.

W pierwszej połowie nocy nad południowym i południowo-zachodnim horyzontem obserwować można Urana (w Wodniku, jasność 5,7 magnitudo) i Neptuna (w Koziorożcu, jasność 7,9 magnitudo). Aby dostrzec planety potrzebna jest lornetka.

Pluton w Wężu zachodzi niedługo po Słońcu i staje się praktycznie nie obserwowalny.

Październikowe roje meteorów to Drakonidy i Orionidy.

Drakonidy związane są z kometą 21P/Giacobini-Zinner, mają radiant w Smoku i promieniują między 6 i 10 października. Maksimum roju spodziewane jest w nocy z 8 na 9 października. W obserwacjach nie przeszkodzi Księżyc.

Orionidy to meteory związane z kometą Halley’a, mają radiant w Orionie i są widoczne od 2 października do 7 listopada. Maksimum planowane jest 17-18 października. W obserwacjach będzie przeszkadzał Księżyc po pełni.

Kartka z kalendarza: 6 października minie 15 lat od startu sondy Ulysses, która bada Słońce na wszystkich szerokościach heliograficznych. 19 października wypadają 95. urodziny Subrahmanyana Chandrasekhara. 20 października upłynie 35 lat od startu radzieckiej misji Sond 8, której celem był przelot koło Księżyca i powrót na Ziemię. 22 października to 40. rocznica wystrzelenia w kierunku Wenus Wenery 9, a 25 października – Wenery 10.