Na pokładzie rosyjskiego satelity KORONAS-PHOTON na orbitę okołoziemską został właśnie wprowadzony nowy przyrząd. Aparatura przeznaczona jest do obserwowania miękkiego promieniowania rentgenowskiego, emitowanego z korony słonecznej, zazwyczaj widocznej jedynie podczas zaćmień.

Tekst nadesłał dr Zbigniew Kordylewski z Zakładu Fizyki Słońca w Centrum Badań Kosmicznych PAN we Wrocławiu. Dziękujemy!

Otrzymywane nowe dane pomiarowe będą stanowiły podstawę do określenia zawartości pierwiastków na Słońcu, a także wyznaczenia zmian jasności Słońca w okresie jego małej aktywności, kształtującej się obecnie na bezprecedensowo niskim poziomie.

Przyrząd SphinX (skrót od jego angielskiej nazwy: Solar PHotometer IN X-rays) został wykonany przez grupę polskich naukowców z Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk, a ściślej we wrocławskim Zakładzie Fizyki Słońca pod kierunkiem profesora dr hab. Janusza Sylwestra.

SphinX to rentgenowski spektrofotometr, który widma z zakresu energii 0.5 – 15 keV rejestruje w 256 kanałach z częstotliwością 100 pomiarów na sekundę. Przyrząd jest zamontowany wewnątrz aparatury TESIS (wykonanej pod kierunkiem profesora Sergieja Kuzina z Instytutu Fizyki Rosyjskiej Akademii Nauk im. Lebiediewa w Moskwie). W pracach nad przyrządem SphinX uczestniczyli również specjaliści z takich ośrodków naukowych jak: Obserwatorium Astronomiczne w Ondrejowie (Czechy), Uniwersytet w Palermo (Włochy), Mullard Space Science Laboratory (Wielka Brytania) i NASA Goddard Space Flight Center (Greenbelt, Maryland, USA). Grupy te angażowały się w przygotowanie niektórych elementów przyrządu, jego oprogramowania naziemnego oraz prowadzenie teoretycznych obliczeń z zakresu fizyki atomowej, stanowiących podstawę interpretacji danych.

Ze względów bezpieczeństwa, przyrząd zostanie uruchomiony ok. 2 tygodnie po starcie.

Satelita KORONAS-PHOTON wystartował na orbitę z kosmodromu Plesieck (północna Rosja) 30 stycznia 2009 roku o godzinie 14:30 czasu środkowo-europejskiego.

Spektrometr SphinX będzie obserwować zmienność Słońca jako gwiazdy, w zakresie miękkiej części widma rentgenowskiego Słońca, nawet w okresie bardzo niskiej aktywności, takiej, jaka ma miejsce w trakcie ostatnich kilkunastu miesięcy (obecne minimum aktywności jest najniższe z obserwowanych w ciągu ostatnich dziesiątków lat). Interpretacja widm promieniowania słonecznego umożliwi naukowcom określanie obfitości w atmosferze Słońca, zwanej koroną, takich pierwiastków jak: neon, magnez, krzem i siarka. Wyznaczanie z pomiarów SphinXa obfitości: argonu, wapnia, żelaza i niklu będzie możliwe podczas występowania na Słońcu silnie energetycznych zjawisk, rozbłysków, których coraz częstsze pojawianie się jest oczekiwane w ciągu następnych kilku lat. Takie pomiary pozwolą wyjaśnić przyczyny występowania zmienności obfitości tych pierwiastków w koronie słonecznej.

Warto zaznaczyć, ze pierwiastek hel został pierwotnie zidentyfikowany ponad 100 lat temu właśnie w widmach Słońca – stąd zresztą bierze się jego nazwa.

Dodatkowe informacje można uzyskać na stronach WWW Zakładu Fizyki Słońca Centrum Badań Kosmicznych PAN: http://www.cbk.pan.wroc.pl/. Informacje o rosyjskim zestawie TESIS, w skład którego wchodzi SphinX, są dostępne pod adresem: http://www.tesis.lebedev.ru/.

Autor

Avatar photo
Redakcja AstroNETu