Koniec pierwszej dekady października br. jest bardzo dobrym okresem dla obserwatorów nieba w naszym kraju ze względu na ładną pogodę oraz Księżyc będący w pobliżu nowiu. Dzięki temu noce są bardzo ciemne i bez przeszkód można obserwować nie tylko Jowisza, ale również Urana i Neptuna oraz kometę Hartleya.

Jowisz z Uranem przebywają w gwiazdozbiorze Ryb i w dalszym ciągu poruszają się ruchem wstecznym. Do końca tygodnia dystans między planetami zwiększy się do 2,5 stopnia i już niestety nie mieszczą się one jednocześnie w polu widzenia teleskopu.

Planety oddalają się od Ziemi, w związku z czym ich jasności i rozmiary kątowe zmniejszają się. Na razie zmiany te są niewielkie i będą na poziomie z zeszłego tygodnia: jasność Jowisza będzie miała wartość -2,9 magnitudo, jego średnica kątowa – 49″; Uran będzie świecił blaskiem +5,7 wielkości gwiazdowej, prezentuąc tarczę o średnicy niecałych 4 sekund kątowych.

Dla obserwatoriów księżyców galileuszowych Jowisza najatrakcyjniej zapowiada się weekend, gdyż w sobotę i niedzielę będzie można zaobserwować wiele zjawisk:

• 4 października, godz. 19:35 – wyjście Io z cienia Jowisza,
• 6 października, godz. 2:29 – Ganimedes chowa się za tarczą Jowisza,
• 8 października, godz. 2:47 – Europa chowa się za tarczą Jowisza,
• 9 października, godz. 3:03 – wejście Io na tarczę planety,
• 9 paźdzeirniak, godz. 3:29 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 9 października o zmierzchu – Ganimedes i jego cień na tarczy Jowisza,
• 9 października, godz. 19:09 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
• 9 października, godz. 21:06 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
• 9 października, godz. 21:35 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
• 9 października, godz. 22:30 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
• 10 października, godz. 0:17 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
• 10 października, godz. 0:20 – Io chowa się za tarczę Jowisza,
• 10 października, godz. 1:14 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
• 10 października, godz. 21:30 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 10 października, godz. 21:59 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 10 października, godz. 23:44 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 11 października, godz. 0:12 – zejście cienia Io z tarczy planety.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Księżyca w pierwszym tygodniu października 2010.

Rysunek wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Przez pierwsze 3 dni tego tygodnia nad samym ranem można będzie zaobserwować Księżyc w fazie bardzo cienkiego sierpa: w poniedziałek 4 października faza Srebrnego Globu wynosiła 18%, dobę później – 10, natomiast w środę – tylko 4%. Nów Księżyc osiągnie 7 października o godzinie 20:45 i do końca tygodnia pozostanie trudny do zobaczenia z północnej półkuli Ziemi. Będzie zachodził niezbyt długo po Słońcu. Ale to dobrze, bo dzięki temu nie będzie przeszkadzał w obserwacji komety.

W poniedziałek i wtorek Księżyc będzie mijał najjaśniejszą gwiazdę konstelacji Lwa – Regulusa. 4 października rano naturalny satelita Ziemi znajdował się będzie około 10° na zachód od Regulusa, zaś dobę później – niecałe 8° na wschód.

Do zaobserwowania wyjść księżyców z cienia Jowisza (czyli końców zaćmień) wystarczy lornetka, natomiast do zaobserwowania przejścia księżyców i ich cieni po tarczy planety – najlepiej dysponować teleskopem o średnicy lustra kilkunastu centymetrów.

AstroJaWil

Mapka pokazuje drogę komety Hartleya (103 P) wśród gwiazd w pierwszym tygodniu października 2010.

Rysunek wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapy z programu AstroJaWil (http://www.astrojawil.pl/astrojawil.htm).

Jednak największą atrakcją tego tygodnia jest widoczna całą noc kometa Hartleya. Jest to kometa okresowa z rodziny Jowisza o okresie obiegu wokół słońca niecałe 6,5 roku. Do Słońca zbliża się ona na odległość 1,05 jednostki astronomicznej (AU). Oznacza to, że kometa może przechodzić bardzo blisko Ziemi i tak będzie tym razem, gdy 20 października kometa przejdzie zaledwie 0,12 AU (niecałe 18 milionów kilometrów) od naszej planety.

Jednocześnie kometa zbliża się Słońca. Najbliżej naszej Gwiazdy Dziennej (w peryhelium) kometa znajdzie się 28 października. Oznacza to, że kometa podczas tego powrotu będzie wyjątkowo jasna i może być widoczna nawet gołym okiem. Zwłaszcza, że w najbliższych dwóch tygodniach w obserwacjach komety nie będzie przeszkadzał Księżyc, który przebywa w tym okresie blisko Słońca i świeci słabo.

W najbliższych dniach warto zwrócić uwagę na kometę w piątek i sobotę, kiedy to kometa będzie przechodzić bardzo blisko znanych gromad otwartych gwiazd h i chi Persei. 8 października wieczorem kometa będzie około pół stopnia od pary gromad. Osoby mające mozliwość kierowania aparatu za ruchem nieba mają okazję do zrobienia ładnego zdjęcia!

W niedzielę 10 października kometa przesłoni gwiazdę η Persei o jasności 3,8 magnitudo. Będzie to okazja do przekonania się, jak rzadki jest warkocz komety i o ile osłabia on światło gwiazd.