W ostatnich dniach listopada na wieczorne niebo powróci Księżyc. Pod koniec tygodnia przejdzie on przez I kwadrę, a wcześniej minie przebywające na wieczornym niebie planety MarsNeptun. O tej samej porze można obserwować również planetę Uran, którą Księżyc minie w przyszłym tygodniu. Przed godziną 22 na niebie pojawia się Jowisz i zostaje na nim aż do rana.

W zeszłą sobotę Księżyc przeszedł przez nów, a już w poniedziałek 24 listopada, będzie go można dostrzec na wieczornym niebie. Tego wieczora Srebrny Glob zajdzie prawie 2 godziny po Słońcu, zaś w momencie pokazanym na mapce jego tarcza będzie miała fazę 6% i będzie zajmowała pozycję niecałe 5° nad południowo-zachodnim widnikręgiem. Oczywiście Księżyc będzie widoczny również wcześniej. Jeśli tylko uda się znaleźć Księżyc, bardzo ładnie powinno być widoczne tzw. światło popielate. W momencie zachodu Słońca będzie on na wysokości ponad 12° nad horyzontem. Niecałe 10° na lewo od Księżyca będzie świeciła gwiazda Kaus Borealis, natomiast 6° dalej w prawie tym samym kierunku – gwiazda Nunki, obie z konstelacji Strzelca. Ponad 23° na wschód od Srebrnego Globu będzie się znajdowała planeta Mars.

Księżyc w Strzelcu spędzi jeszcze dwa kolejne dni. We wtorek 25 listopada jego faza zwiększy się do 12% i przed godziną 17 będzie on zajmował prawie takie samo położenie, jak dzień wcześniej w momencie zachodu Słońca. Tej doby niecałe 3° na południe od naturalnego satelity Ziemi świecić będzie charakterystyczny wianuszek gwiazd z północno-wschodniej części konstelacji Strzelca, natomiast podążając 5° dalej w tym samym kierunku natrafi się na gwiazdę Nunki, czyli drugą co do jasności gwiazdę w całym Strzelcu. Planeta Mars będzie się znajdowała nieco ponad 10° na lewo od Księżyca.

Największe zbliżenie Księżyca do Marsa będzie miało miejsce kolejnej doby, czyli w środę 26 listopada. Do tego dnia faza Srebrnego Globu urośnie do 20%, a przemieści się on na granicę gwiazdozbiorów Strzelca i Koziorożca. O godzinie podanej na mapce Księżyc będzie się znajdował prawie 7° nad Marsem i jednocześnie w podobnej odległości na zachód od dwóch jasnych gwiazd Koziorożca: świecącej bardziej na północ Algedi (α Cap) oraz położonej 2° na południe od niej Dabih (β Cap). Sam Mars osłabł już do jasności +1 magnitudo, czyli świeci prawie 10 razy słabiej, niż podczas opozycji w kwietniu br. Czerwona Planeta wciąż jest najjaśniejszym obiektem w swojej okolicy, ale już tak nie dominuje swoim blaskiem.

Drugą część tygodnia Księżyc spędzi w gwiazdozbiorach Koziorożca i Wodnika, a na jego koniec wejdzie do gwiazdozbioru Ryb. Ze względu na ukształtowanie granic dwóch pierwszych gwiazdozbiorów w czwartek 27 listopada Srebrny Glob będzie przebywał na tle gwiazdozbioru Wodnika, dzień później wejdzie on ponownie do gwiazdozbioru Koziorożca, a w sobotę 29 listopada – znowu zobaczymy go na tle gwiazdozbioru Wodnika. W czwartek faza księżycowej tarczy urośnie do 30%, a dwie najjaśniejsze gwiazdy Koziorożca będzie można dostrzec w podobnej odległości, co w środę, ale tym razem na prawo od Srebrnego Globu. W piątek 28 listopada faza Księżyca będzie wynosiła już ponad 40%, a o godzinie podanej na mapce nieco ponad 6° na południe od niego będzie się znajdowała druga para jasnych gwiazd Koziorożca (niestety nie podpisana na mapce), czyli Nashira i Deneb Algiedi (odpowiednio γ i δ Cap). Troszkę bliżej Księżyca będzie można dostrzec gwiazdę Sad al Suud, czyli β Wodnika. Natomiast niecałe 10° na lewo od naturalnego satelity Ziemi znajdzie się planeta Neptun.

Największe zbliżenie Księżyca z Neptunem będzie miało miejsce w sobotę 29 listopada, kwadrans po godzinie 7 naszego czasu i będzie to nieco ponad 4°. Natomiast wieczorem tego dnia Księżyc będzie miał już fazę 53% (I kwadra przypada około godziny 11 naszego czasu) i będzie oddalony od Neptuna o mniej więcej 6°. Sama planeta Neptun zmieniła już swój ruch z wstecznego na prosty i ponownie zbliża się do gwiazdy σ Aquarii. W niedzielę 30 listopada odległość między tymi ciałami niebiańskimi będzie wynosiła 53 minuty kątowe. Jasność Neptuna, to obecnie +7,9 wielkości gwiazdowej, natomiast σ Aqr świeci ponad 3 magnitudo jaśniej od niego.

Mapka pokazuje położenie Urana w ostatnim tygodniu listopada 2014 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Ostatni dzień tego tygodnia Księżyc spędzi w gwiazdozbiorze Ryb, a jego faza zwiększy się do 64%. Zatem blask Srebrnego Globu będzie już wyraźnie przeszkadzać w obserwacjach innych ciał niebieskich. Niedzielny wieczór Księżyc spędzi pod charakterystycznym wielokątem niezbyt jasnych gwiazd z zachodniej części Ryb, około 5° na południe od jego środka i zarazem 3° od najbardziej na południe położonych jego gwiazd λ i κ Psc. Jednocześnie ponad 18° na wschód od Księżyca znajdowała się będzie planeta Uran, która w przeciwieństwie do Neptuna wciąż porusza się ruchem wstecznym, coraz bardziej rozwierając trójkąt złożony z niej oraz gwiazd δ i ε Psc. Urana nadal można znaleźć nieco ponad 3° prawie dokładnie na południe od pierwszej z wymienionych gwiazd, a jego obecna jasność to +5,7 magnitudo.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w ostatnim tygodniu listopada 2014 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Coraz lepiej na naszym niebie widoczny jest Jowisz, który zbliża się do opozycji na początku lutego przyszłego roku. Obecnie największa planeta Układu Słonecznego porusza się ruchem prostym, ale już zwalnia i za kilkanaście dni zmieni go na ruch wsteczny. Zatem odległość między nim a Regulusem osiągnie minimum niecałe 7,5 stopnia i potem zacznie się zwiększać. Jednocześnie dość szybko zacznie rosnąć jasność i średnica kątowa tarczy planety. Obecnie Jowisz świeci z jasnością -2,2 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza ma średnicę już 40″. Jest zatem zauważalnie większa, niż kilka miesięcy temu.

W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w sierpniu br. zaczął się okres ich wzajemnych zakryć i zaćmień (niestety przegapiłem jego początek). Seria tych zjawisk zaczęła się 1 września br. i skończy się 20 lipca przyszłego roku. Ważne daty związane z tymi zjawiskami, to:

  • 5 lutego 2015 r. Słońce przejdzie przez płaszczyznę równika Jowisza (będzie tam równonoc),
  • 8 listopada br oraz 10 kwietnia i 5 maja 2015 Ziemia przejdzie (lub przeszła) przez płaszczyznę równika Jowisza.

Dzięki temu osoby, które dysponują nawet takim sprzętem optycznym, jak lornetki będą mogły obserwować wzajemne zakrycia i zaćmienia księżyców galileuszowych przez siebie. Oczywiście im lepszy sprzęt, tym lepiej dane zjawisko będzie widoczne. W najmniejszych sprzętach będzie można je dostrzec jako zlanie się dwóch księżyców w jeden punkt, albo osłabnięcie blasku zaćmiewanego księżyca. Nawet w tym tygodniu dojdzie do kilku takich zjawisk, które będzie można obserwować w Polsce. Szczegóły na poniższej liście (więcej szczegółów można znaleźć na stronie francuskiego instytutu IMCEE):

  • 24 listopada, godz. 4:12 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 24 listopada, godz. 21:45 – od wschodu Jowisza cień Europy na tarczy planety (przy wschodniej krawędzi tarczy),
  • 24 listopada, godz. 23:50 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 0:14 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 1:30 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 2:46 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 2:48 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 3:09 – częściowe zaćmienie Kalisto przez Ganimedesa (początek),
  • 25 listopada, godz. 3:50 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 4:38 – częściowe zaćmienie Kalisto przez Ganimedesa (koniec),
  • 25 listopada, godz. 5:04 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 22:40 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 26 listopada, godz. 2:16 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 26 listopada, godz. 4:43 – minięcie się Europy i Kalisto w odległości 3,5″,
  • 26 listopada, godz. 21:37 – od wschodu Jowisza Io i jej cień na tarczy planety (Io blisko wschodniej krawędzi tarczy,jej cień – na zachód od środka tarczy),
  • 26 listopada, godz. 22:18 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 26 listopada, godz. 22:32 – częściowe zaćmienie Kalisto przez Europę (początek),
  • 26 listopada, godz. 23:07 – częściowe zaćmienie Kalisto przez Europę (koniec),
  • 26 listopada, godz. 23:32 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 26 listopada, godz. 23:36 – Kalisto chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 27 listopada, godz. 4:28 – wyjście Kalisto zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 27 listopada, godz. 23:04 – przejście Europy na tle Kalisto (początek),
  • 27 listopada, godz. 23:14 – przejście Europy na tle Kalisto (koniec),
  • 28 listopada, godz. 5:25 – minięcie się Io i Europy w odległości 1″,
  • 29 listopada, godz. 22:22 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 30 listopada, godz. 2:04 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 30 listopada, godz. 3:18 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 30 listopada, godz. 5:28 – wejście Europy w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 30 listopada, godz. 6:58 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 30 listopada, godz. 7:29 – częściowe zakrycie zaćmionej Europy przez Ganimedesa (początek),
  • 30 listopada, godz. 7:34 – częściowe zakrycie zaćmionej Europy przez Ganimedesa (koniec),
  • 1 grudnia, godz. 6:06 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia).

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher