Pierwszą gwiazdką w tym roku będzie planeta Wenus, którą na czystym niebie można dostrzec prawie równocześnie z zachodem Słońca, nisko nad południowo-zachodnim horyzontem. Łatwiej dostrzec jednak Jowisza, druga „gwiazdka” wg kolejności pojawienia się. Świeci on kilkukrotnie słabiej od Wenus, ale znajduje się znacznie wyżej nad wschodnim widnokręgiem. Przed 22:00 wschodzi coraz jaśniejszy Mars, a nad samym ranem można obserwować Saturna i Merkurego oraz wędrujący między nimi Księżyc.
Opis zjawisk widocznych w najbliższych dniach zacznę od tego, co widać nad ranem. A warto w ostatnich dniach tego roku wstawać wcześnie, ponieważ nad południowo-wschodnim będzie się działo dość sporo: zbliżający się do nowiu Księżyc przewędruje od gwiazdozbioru Panny do Wężownika, mijając po drodze Saturna i Merkurego.
W poniedziałkowy poranek 19 grudnia osoby wstające przed świtem będą mogły zobaczyć Księżyc w fazie 36% przechodzący niecałe 9° na południe od Porrimy. Jest to gwiazda oznaczona grecką literą γ i jest gwiazdą podwójną o jasności +2,7 magnitudo, w której odległość składników zmienia się od mniej niż 1″ do 6 sekund kątowych z okresem 169 lat. Ostatnie minimum odległości było w 2005 roku, a teraz odległość między składnikami wynosi około 2″. Niebo w trzecim tygodniu czerwca 2011„>Pół roku temu bardzo blisko tej gwiazdy zakręcał Saturn.
Kolejny poranek będzie jeszcze atrakcyjniejszy dla obserwatorów ciał Układu Słonecznego. Faza Księżyca będzie jeszcze mniejsza: tylko 25% i światło popielate będzie widoczne jeszcze lepiej niż w poniedziałek. Ale prawdziwą atrakcją będzie księżycowe sąsiedztwo: 7° na północ od Księżyca z jasnością +0,7 magnitudo będzie świecił Saturn, zaś nieco ponad 4,5 stopnia na północny zachód znajdować się będzie Spika, która świeci z jasnością +1 magnitudo.
Saturn powoli zbliża się do Ziemi i wschodzi już ponad 5,5 godziny przed Słońcem. Planeta na razie porusza się ruchem prostym, czyli z zachodu na wschód i oddala się od Spiki. Obecnie odległość między tymi ciałami niebiańskimi jest już większa niż 5,5 stopnia. Przez teleskop można oglądać tarczę Saturna o średnicy 16″ oraz jego księżyce, z których najjaśniejszy Tytan na początku tygodnia będzie w maksymalnej elongacji zachodniej, natomiast na koniec – we wschodniej.
W środę 21 grudnia Srebrny Glob odwiedzi słaby gwiazdozbiór Wagi, natomiast w czwartek 22 grudnia zbliży się do gwiazdozbioru Skorpiona. O godzinie podanej na mapce tarcza Księżyca będzie miała fazę 8% i znajdzie się około 10° nad południowo-wschodnim horyzontem. 7,5 stopnia na wschód od niego będą świeciły jasne gwiazdy Skorpina: Graffias (β Sco) i Dschubba (δ Sco).
Piątek 23 grudnia to ostatni poranek, w czasie którego można próbować odnaleźć naturalnego satelitę Ziemi. Dodatkowo będzie mu towarzyszył Merkury. Ale więcej tym spotkaniu napiszę za chwilę.
Animacja pokazuje położenie Merkurego i Księżyca w czwartym tygodniu grudnia 2011 roku. Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).
Spotkanie Srebrnego Globu z pierwszą planetą od Słońca będzie największą atrakcją tego tygodnia, ale trudno obserwowalną. Animacja pokazuje położenie Merkurego i Księżyca 45 minut przed świtem. O tej porze Merkury znajdował się będzie niecałe 10° nad południowo-wschodnim horyzontem (w środkowej Polsce). I trzeba mieć bardzo odsłoniętą tę część widnokręgu, aby cieszyć się widokiem Merkurego.
W piątek 23 grudnia do Merkurego dołączy Księżyc, ale będzie jeszcze trudniejszy do odnalezienia, niż pierwsza planeta od Słońca. Tego ranka faza Księżyca będzie wynosić zaledwie 3% i znajdował się on będzie niecałe 4° na południe od Merkurego i jednocześnie około 4° nad horyzontem. Całość uzupełni Antares – najjaśniejsza gwiazda konstelacji Skorpiona, która będzie znajdowała się niecałe 7° na południe od Merkurego, o godzinie 7:00 mniej więcej 2° nad horyzontem. Na obserwacje warto ze sobą zabrać lornetkę i aparat ze statywem, aby
Jednak Merkury będzie widoczny nie tylko w piątek. Przez cały najbliższy tydzień będą w miarę dobre warunki widoczności tej planety. A ponieważ Słońce wschodzi bardzo późno, to nie trzeba wstawać aż tak wcześnie, jak wiosną, czy latem. Planeta będzie przebywała w konstelacjach Skorpiona i Wężownika właśnie około 7° na północ od Antaresa. Szczegółowe warunki widoczności pokazuje poniższa tabela:
| Merkury na porannym niebie w trzeciej dekadzie grudnia 2011 | ||||
| Data | Jasność [mag] | Średnica kątowa [„] | Faza [%] | Wysokość [°] |
|---|---|---|---|---|
| 19 XII | -0,2 | 7,2 | 52 | 8,3 |
| 20 XII | -0,3 | 7,1 | 55 | 8,3 |
| 21 XII | -0,3 | 6,9 | 58 | 8,2 |
| 22 XII | -0,3 | 6,8 | 61 | 8,0 |
| 23 XII | -0,4 | 6,6 | 64 | 7,8 |
| 24 XII | -0,4 | 6,5 | 66 | 7,6 |
| 25 XII | -0,4 | 6,3 | 69 | 7,3 |
Animacja pokazuje położenie Wenus w czwartym tygodniu grudnia 2011 roku. Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).
Po drugiej stronie nieba i o porze znacznie przyjemniejszej do obserwowania nieba świeci bardzo jasna Wenus. Druga planeta od Słońca w tym roku będzie pełniła rolę pierwszej gwiazdki i dzieje się tak zawsze, gdy tylko widać ją pod koniec grudnia na wieczornym niebie. Należy szukać jej tuż po zachodzie Słońca ponad 10° nad południowym widnokręgiem.
Wenus przejdzie w tym tygodniu z gwiazdozbioru Strzelca do Koziorożca, a jej wędrówkę po niebie pokazuje powyższa animacja, która przedstawia położenie Wenus godzinę po zmierzchu. W trakcie tego tygodnia planeta wzniesie się z ponad 8 do ponad 10° nad horyzont i jeśli tylko mamy odsłonięty południowo-zachodni widnokrąg, to trudno jej nie zauważyć. Planeta zbliża się do Ziemi i jej tarcza powoli rośnie. Obecnie ma średnicę 13″, fazę 84% i jasność -4 magnitudo.
Mapka pokazuje położenie Jowisza w czwartym tygodniu grudnia 2011 roku. Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).
Gdyby Wenus była zasłonięta przez jakieś przeszkody terenowe, to pierwszej (a tak naprawdę drugiej) gwiazdki należy szukać ponad 30° nad wschodnim horyzontem, gdzie wieczorem przebywa Jowisz. Największa planeta świeci znacznie słabiej od Wenus, „zaledwie” -2,6 wielkości gwiazdowej, ale znajduje się znacznie wyżej i z tego powodu jest łatwiejsza do odnalezienia na niebie. Ale wkrótce sytuacja się odwróci: Wenus szybko wspina się po niebie i niedługo będzie dominować nad zachodnim widnokręgiem.
Warunki widoczności Jowisza niestety się pogarszają. W przyszłym tygodniu (dokładnie w poniedziałek za tydzień) planeta zmieni ruch z wstecznego na prosty, czyli z powrotem zacznie przesuwać się z zachodu na wschód i od początku przyszłego roku z każdym tygodniem zacznie wyraźnie tracić blask. Ale na razie jeszcze warunki widoczności planety są dobre: tarcza Jowisza ma średnicę 44″ i góruje po godzinie 19:00, na całkiem ciemnym już niebie. W układzie księżyców galileuszowych będzie można dostrzec następujące zjawiska:
- 20 grudnia, godz. 18:24 – Wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
- 20 grudnia, godz. 20:16 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
- 20 grudnia, godz. 23:00 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
- 20 grudnia, godz. 23:58 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
- 21 grudnia, godz. 0:56 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
- 21 grudnia, godz. 2:14 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
- 21 grudnia, godz. 2:24 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
- 22 grudnia, godz. 0:06 – wejście Io na tarczę Jowisza,
- 22 grudnia, godz. 1:16 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
- 22 grudnia, godz. 2:16 – zejście Io z tarczy Jowisza,
- 22 grudnia, godz. 18:22 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 22 grudnia, godz. 21:22 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 22 grudnia, godz. 23:16 – wyjście Europy z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
- 23 grudnia, godz. 18:34 – wejście Io na tarczę Jowisza,
- 23 grudnia, godz. 19:44 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
- 23 grudnia, godz. 20:44 – zejście Io z tarczy Jowisza,
- 23 grudnia, godz. 21:58 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
- 24 grudnia, godz. 15:32 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
- 24 grudnia, godz. 15:38 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
- 24 grudnia, godz. 15:50 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
- 24 grudnia, godz. 18:00 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
- 24 grudnia, godz. 19:12 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
- 25 grudnia, godz. 15:12 – zejście Io z tarczy Jowisza,
- 25 grudnia, godz. 16:26 – zejście cienia Io na tarczę Jowisza.
Najciekawiej zapowiada się wigilijny wieczór, gdy w odstępie 18 minut zajdą 3 zjawiska. Warto więc wstrzymać się z kolacją wigilijną.
Mapka pokazuje położenie Marsa w czwartym tygodniu grudnia 2011 roku. Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).
Ostatnim akcentem przedostatniego tegorocznego tygodnia będzie planeta Mars. ona z kolei jest widoczna coraz lepiej. Na początku przyszłego tygodnia Czerwona Planeta przejdzie blisko gwiazdy σ Leonis, blisko której w listopadzie 2008 i lipcu 2009 roku przechodził Saturn. Tym razem spotkanie nie będzie aż tak bliskie.
W tym tygodniu Mars będzie świecił z jasnością +0,3 wielkości gwiazdowej, czyli już będzie zdecydowanie wyróżniał się blaskiem i nie powinno być kłopotu z jego identyfikacją. Tarcza Marsa ma wielkość ponad 8 sekund kątowych i fazę 91%.
