Nocne niebo na koniec lutego zdominuje Księżyc w okolicach pełni, który w środę 24 lutego minie Jowisza i podąży ku coraz ciaśniejszej parze planet Mars – Saturn. Niestety dwie pierwsze planety Układu Słonecznego nikną w zorzy porannej i są niewidoczne. Natomiast wieczorem wciąż można obserwować ostatnią już z widocznych planet, czyli Urana. Przez całą noc w gwiazdozbiorze Żyrafy przebywa kometa C/2013 US10 (Catalina), która jednak coraz bardziej słabnie, a dodatkowo w jej odnalezieniu będzie przeszkadzał silny blask Księżyca, przez co w tym tygodniu nie jest ona dobrym celem do obserwacji.

Właśnie minął kolejny miesiąc zimy, co oznacza, że równo jeden miesiąc został do początku astronomicznej wiosny i dzień już się znacząco wydłużył. W środku tygodnia w Łodzi Słońce pojawi się na nieboskłonie o 6:38, a zniknie z niego o 17:14, zatem dzień będzie trwał 10 godzin i 36 minut, czyli prawie 3 godziny dłużej, niż podczas przesilenia zimowego. Słońce będzie też wędrowało już ponad 13° wyżej, niż pod koniec grudnia. W kolejnych tygodniach Słońce będzie dalej pięło się w górę, a dnia będzie dość szybko przybywać.

Po zmierzchu w najbliższych dniach głównym aktorem będzie Srebrny Glob, który w tym czasie odwiedzi gwiazdozbiory Lwa, Sekstantu i Panny, a we wtorek 22 lutego wieczorem – dokładnie o 19:20 polskiego czasu – przejdzie przez pełnię. W nocy z niedzieli 21 lutego na poniedziałek 22 lutego Księżyc miał fazę 99% i przebywał na tle gwiazdozbioru Lwa, około 7° na zachód od Regulusa, czyli najjaśniejszej gwiazdy tej konstelacji (jasność obserwowana +1,3 magnitudo). Do rana dystans między tymi ciałami niebiańskimi zmniejszył się o kolejne 2°.

Dwie noce później, z wtorku 23 lutego na środę 24 lutego Księżyc będzie już po pełni, lecz o godzinie podanej na mapce będzie miał również fazę 99%, tyle że terminator będzie po zachodniej stronie jego tarczy. Tej nocy Księżyc minie w małej odległości Jowisza, który po zniknięciu Wenus przejął pałeczkę najjaśniejszego po Słońcu i Księżycu naturalnego obiektu na niebie. We wtorek wieczorem, podczas wschodu obu ciał niebiańskich Księżyc będzie oddalony od Jowisza o jakieś 4,5 stopnia i w trakcie nocy dystans ten będzie się zmniejszał. Najbliżej Jowisza Księżyc będzie około godziny 4 rano, gdy dystans między nimi spadnie do mniej niż 2,5 stopnia.

Sam Jowisz świeci już bardzo jasno, blaskiem -2,5 wielkości gwiazdowej, również jego tarcza jest duża – ma rozmiar 44″ – gdyż do jego opozycji zostało niewiele ponad 2 tygodnie. Planeta porusza się ruchem wstecznym, w tempie ponad 50 minut kątowych na tydzień, co zwłaszcza teraz jest bardzo dobrze widoczne, ponieważ jest ona bardzo blisko świecącej z jasnością obserwowaną +4 magnitudo gwiazdą σ Leonis. W ciągu tygodnia Jowisz zmniejszy dystans do tej gwiazdy z ponad 80 do 37 minut kątowych, a w kolejnym tygodniu zbliży się do niej jeszcze bardziej.

W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w najbliższych dniach będzie można zaobserwować następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

• 22 lutego, godz. 3:02 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 22 lutego, godz. 3:47 – minięcie się Io (N) i Kallisto w odległości 14″, 14″ na wschód od tarczy Jowisza,
• 22 lutego, godz. 18:56 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
• 22 lutego, godz. 19:42 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
• 22 lutego, godz. 21:42 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 22 lutego, godz. 21:44 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
• 22 lutego, godz. 22:02 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 22 lutego, godz. 22:26 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
• 22 lutego, godz. 23:56 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 23 lutego, godz. 0:18 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 23 lutego, godz. 18:52 – Io chowa się w cień Jowisza, 6″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
• 23 lutego, godz. 21:28 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 24 lutego, godz. 2:54 – minięcie się Ganimedesa (N) i Io w odległości 12″, 84″ na wschód od tarczy Jowisza,
• 24 lutego, godz. 18:20 – od wschodu Jowisza Io i jej cień przy zachodniej krawędzi tarczy planety,
• 24 lutego, godz. 18:26 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 24 lutego, godz. 18:44 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 26 lutego, godz. 0:55 – minięcie się Europy (N) i Io w odległości 4″, 109″ na wschód od tarczy Jowisza,
• 27 lutego, godz. 7:00 – minięcie się Europy (N) i Ganimedesa w odległości 10″, 185″ na zachód od tarczy Jowisza,
• 27 lutego, godz. 23:02 – Ganimedes chowa się w cień Jowisza, 11″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
• 28 lutego, godz. 3:02 – Europa chowa się w cień Jowisza, 7″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
• 28 lutego, godz. 3:08 – wyjście Ganimedesa zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 28 lutego, godz. 4:34 – minięcie się Io (N) i Ganimedesa w odległości 14″, 14″ na wschód od tarczy Jowisza,
• 28 lutego, godz. 5:06 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 28 lutego, godz. 5:20 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 28 lutego, godz. 6:14 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 29 lutego, godz. 2:18 – Io chowa się w cień Jowisza, 4″ na zachód od tarczy planety (początek zaćmienia),
• 29 lutego, godz. 2:25 – minięcie się Kallisto (N) i Ganimedesa w odległości 24″, 238″ na wschód od tarczy Jowisza,
• 29 lutego, godz. 4:46 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia).

W kolejnych nocach naturalny satelita Ziemi będzie wędrował przez rozległy gwiazdozbiór Panny, ostatniej nocy wkraczając do gwiazdozbioru Wagi. Panna jest drugim co do wielkości – zaraz po Hydrze – gwiazdozbiorem całego nieba, ale ma powierzchnię tylko 9 stopni kwadratowych mniejszą od powierzchni Hydry. Na przełomie lata i jesieni Słońce spędza w nim prawie półtora miesiąca. To widać też przy okazji wędrówki Księżyca, który na pokonanie całej tej konstelacji potrzebuje prawie 4 doby.

Do końca tygodnia blask Księżyca będzie malał i będzie on coraz mniej przeszkadzał w obserwacjach innych ciał niebiańskich. W nocy z czwartku 25 lutego na piątek 26 lutego tarcza Srebrnego Globu będzie oświetlona w 90% i będzie on zajmował pozycję niecałe 4° na południowy wschód od Porrimy – gwiazdy oznaczanej na mapach nieba grecką literą γ i świecącej z jasnością +2,7 magnitudo. Dobę później Księżyc przesunie się kilkanaście stopnia na południowy wschód, zmniejszając przy tym fazę do 84%. Tej nocy przejdzie on jakieś 4,5 stopnia na północ od Spiki, czyli najjaśniejszej gwiazdy Panny, której jasność obserwowana to +1 magnitudo.

W nocy z soboty 27 lutego na niedzielę 28 lutego Księżyc dotrze na pogranicze gwiazdozbiorów Panny i Wagi, a jego tarcza będzie oświetlona w 76%. Tej nocy Księżyc będzie zajmował pozycję mniej więcej 14° na wschód od Spiki i jednocześnie 8° na północny zachód od gwiazdy Zuben Elgenubi, czyli świecącej z jasnością +2,8 magnitudo gwiazdy z konstelacji Wagi, która na mapach nieba oznaczana jest grecką literą α.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Marsa i Saturna w czwartym tygodniu lutego 2016 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Nad ranem w południowo-wschodniej części nieboskłonu można odnaleźć parę planet Mars – Saturn. Mars wędruje przez gwiazdozbiór Wagi, zaś Saturn – przez sąsiedni gwiazdozbiór Wężownika. Obie planety zbliżają się powoli do opozycji, przez którą Mars przejdzie w trzeciej dekadzie maja, a Saturn – na początku czerwca. Jeszcze przez jakiś czas obie planety będą poruszać się w tym samym kierunku, ruchem prostym i wtedy odległość między nimi będzie się zmniejszać, ponieważ Mars porusza się znacznie szybciej od Saturna (odpowiednio 3° na tydzień i 20' na tydzień). Obecnie odległość między oboma planetami spadła poniżej 20°, zatem obie planety można objąć wyciągniętą przed siebie dłonią.

Obie planety są widoczne coraz lepiej. Do końca tygodnia Czerwona Planeta zwiększy swój blask do +0,3 wielkości gwiazdowej, zaś średnica jej tarczy przekroczy 8″. Mars ma wciąż małą, jak na niego fazę 90%, która dzięki rosnącej tarczy jest coraz lepiej widoczna. Natomiast Saturn świeci już słabiej od Marsa, z jasnością +0,5 magnitudo, ale jego tarcza jest prawie dwukrotnie większa od marsjańskiej, gdyż ma średnicę 16″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem zachodnia, przypada w niedzielę 28 lutego.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Urana w czwartym tygodniu lutego 2016 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Wieczorem, po drugiej stronie nieba świeci kolejna i ostatnia z widocznych teraz planet Układu Słonecznego, którą jest Uran. Ta planeta dość szybko zbliża się do koniunkcji ze Słońcem na początku kwietnia i mimo niedużej już odległości kątowej od niego zachodzi 4 godziny po nim. A to dzięki dużemu kątowi, jak tworzy ekliptyka z widnokręgiem. Obecnie Uran świeci z jasnością +5,9 wielkości gwiazdowej, zaś w tym tygodniu przetnie on linię, łączącą gwiazdę ε Psc z gwiazdą 80 Psc, czyli najbardziej na wschód wysuniętą gwiazdą z charakterystycznego trójkąta prawie równobocznego, niedaleko którego planeta kreśli pętlę w tym sezonie obserwacyjnym.

StarryNight

Animacja pokazuje położenie komety C/2013 US10 (Catalina) w czwartym tygodniu lutego 2016 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Animację wykonano w GIMP-ie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Cały czas przez gwiazdozbiór Żyrafy wędruje kometa C/2013 US10 (Catalina). Kometa już bardzo oddaliła się od Słońca i od Ziemi, przez co jej blask szybko spada. Dodatkowo jej obserwacji nie będzie ułatwiał silny blask bliskiego pełni Księżyca. Teraz jasność tej komety oceniana jest na +9 magnitudo, zatem do jej dostrzeżenia potrzebny jest teleskop o średnicy przynajmniej duże kilkanaście centymetrów. Oczywiście pod warunkiem, że na niebie nie będzie Księżyca. Sytuacja nie będzie się poprawiać, zatem ta notka jest ostatnią, w której napisałem o tej komecie. Zostało nam czekanie na następną tak jasną kometę i mieć nadzieję, że nie będzie trzeba czekać bardzo długo.

Dokładną mapkę z trajektorią komety C/2013 US10 (Catalina) do końca lutego br., wykonaną w programie Nocny Obserwator, można pobrać tutaj.