Powoli kończy się maj i zaczyna czerwiec. Obszar białych nocy astronomicznych obejmuje coraz większy obszar Polski, tak samo, jak obszar występowania zjawiska łuku okołohoryzontalnego. Z tym, że pierwszy obszar poszerza się na południe, a drugi — na północ. Przełom miesięcy upłynie w silnym blasku Księżyca. We wtorek 29 maja po południu naszego czasu Księżyc przejdzie przez pełnię, a w trakcie tygodnia pokona całą odległość, dzielącą Jowisza i Marsa. Po drodze w niewielkiej odległości minie Saturna, zaś w trochę większej — planetoidę (4) Westa. Na niebie wieczornym dobrze widoczna jest planeta Wenus, która powoli zwiększa swoją średnicę kątową i jasność.

Starry Night

Animacja pokazuje położenie Wenus na przełomie maja i czerwca 2018 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Planeta Wenus wędruje przez środek gwiazdozbioru Bliźniąt. W poniedziałek 27 maja planeta zbliżyła się na nieco ponad 20′ do gwiazdy 3. wielkości ε Geminorum, o nazwie własnej Mebsuta, natomiast w niedzielę 3 czerwca przejdzie trochę ponad 2° na północ od świecącej z jasnością +3,5 magnitudo gwiazdy Wasat (δ Gem). Około 7-8 stopni nad Wenus towarzystwa planecie dotrzyma para jasnych gwiazd Bliźniąt Kastor i Polluks. Do końca tygodnia jasność Wenus pozostanie na poziomie -4 magnitudo, jej tarcza pokaże średnicę 13″ i fazę 79%.

Starry Night

Mapka pokazuje położenie Księżyca, Jowisza, Saturna i Westy w końcu maja 2018 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

W niedzielę 27 maja Księżyc minął Jowisza, natomiast w tym tygodniu Srebrny Glob powędruje w kierunku Saturna. W poniedziałek 28 maja można było jeszcze dostrzec Księżyc w fazie 99% niecałe 15° na wschód od Jowisza. Jednocześnie około 5-6 stopni pod nim znalazły się jasne gwiazdy z charakterystycznego łuku gwiazd w północno-zachodniej części Skorpiona, czyli Graffias i Dschubba. Natomiast przedłużając 2-krotnie linię, łączącą Księżyc z Graffias trafiało się na Antaresa, najjaśniejszą gwiazdę Skorpiona.

Planeta Jowisz cały czas porusza się ruchem wstecznym i do końca tygodnia zbliży się do gwiazdy Zuben Elgenubi na około 50 minut kątowych, czyli mniej, niż 2-krotna średnica Księżyca. Przy okazji zbliżeń planet do jasnych gwiazd łatwo jest ocenić, jak szybko porusza się dana planeta. Blask i średnica kątowa Jowisza zaczyna się zmniejszać, choć na razie jego jasność wynosi nadal -2,5 magnitudo, ale średnica zmniejszyła się do 44″.

W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

• 29 maja, godz. 1:58 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 30 maja, godz. 20:48 – o zmierzchu Europa na tarczy Jowisza (w IV ćwiartce),
• 30 maja, godz. 21:04 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
• 30 maja, godz. 22:26 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
• 30 maja, godz. 23:30 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
• 31 maja, godz. 23:12 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 1 czerwca, godz. 0:40 – wyjście Ganimedesa zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 1 czerwca, godz. 1:10 – Ganimedes chowa się w cień Jowisza (początek zaćmienia),
• 1 czerwca, godz. 1:46 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 1 czerwca, godz. 3:00 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza, 39″ na wschód od południka centralnego tarczy planety (koniec zaćmienia),
• 1 czerwca, godz. 23:04 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 1 czerwca, godz. 23:38 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 2 czerwca, godz. 1:14 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 2 czerwca, godz. 1:48 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 2 czerwca, godz. 22:56 – wyjście Io z cienia Jowisza, 11″ na wschód od tarczy planety (koniec zaćmienia).

We wtorek 29 maja Księżyc pokaże tarczę oświetloną w całości. W tym dniu i w kolejnym Srebrny Glob odwiedzi gwiazdozbiór Wężownika, w którym nie ma obecnie jasnych planet. Wieczorem Księżyc znajdzie się 8° na północ od Antaresa, dotrzymując towarzystwa Jowiszowi już w dość dużej odległości prawie 30°.

Starry Night

Mapka pokazuje położenie Księżyca, Saturna Marsa i Westy na początku czerwca 2018 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

W drugiej części tygodnia Księżyc przejdzie przez gwiazdozbiory Strzelca i Koziorożca. W nocy z 30 na 31 maja naturalny satelita Ziemi znajdzie się na granicy gwiazdozbiorów Wężownika i Strzelca, przy fazie zmniejszonej do 98%. 16° na południe od niego znajdzie się para jasnych gwiazd w południowej części Skorpiona, czyli Shaula i Lesath, mające jasność +1,6 oraz +2,7 magnitudo. Niestety u nas obie gwiazdy są bardzo nisko, widoczne tylko z południowej części Polski i to tuż nad linią horyzontu. Tej samej nocy 13° na lewo od Księżyca znajdzie się planeta Saturn, zaś 5° bliżej — planetoida (4) Westa.

Jednak duże zbliżenie Księżyca do Saturna czeka nas kolejnej nocy, z 31 maja na 1 czerwca. O godzinie podanej na mapce dla tego dnia Księżyc znajdzie się niecały 1° od Saturna, a na łączącej oba ciała Układu Słonecznego linii, przedłużonej do prawie 3° da się odnaleźć gromadę kulistą M22, choć ze względu na bliski bardzo jasny Księżyc na pewno nie będzie to łatwe i konieczny jest teleskop. W tym samym momencie planetoidę Westę trzeba szukać w odległości 5° na północny zachód od Księżyca.

Westa zbliża się do opozycji 18 czerwca i już pojaśniała do +5,8 magnitudo, czyli jasności, porównywalnej z jasnością Urana. Do końca tygodnia Westa zbliży się ponownie do gromady otwartej M23 na mniej niż 3°, ale na razie raczej zginie w księżycowej łunie. Opozycja Saturna przypada pod koniec czerwca i planeta osiągnęła już blask +0,1 magnitudo, przy średnicy tarczy 18″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem wschodnia, przypada w środę 30 maja. Tytan świeci blaskiem +8,5 magnitudo i jest widoczny już w lornetce. Jak już wspomniałem Saturn nadal jest blisko gromady kulistej M22, choć dystans między nimi urósł już do prawie 2°. Trajektorie Saturna i Westy w najbliższym czasie można śledzić na mapce, wykonanej w programie Nocny Obserwator.

W sobotę 2 czerwca Księżyc w fazie 90% znajdzie się 2,5 stopnia od charakterystycznego łuku gwiazd w północno-wschodniej części Strzelca. Saturn pokaże się 11° na zachód od niego, a w odległości 17°, tyle, że na wschód, widoczny będzie Mars. 7,5 stopnia na prawo i w dół od Księżyca znajdzie się gwiazda Nunki, jedna z jaśniejszych gwiazd Strzelca. Dobę później tarcza Srebrnego Globu zmniejszy fazę do 83% i zbliży się do Marsa na mniej niż 6°. 5 i 8° na północ od niego znajdzie się para dość jasnych gwiazd Koziorożca Dabih i Algiedi.

Opozycja Marsa przypada za dwa miesiące i planeta szybko zwiększa swoje rozmiary kątowe i jasność. Do końca tygodnia blask Marsa urośnie do -1,3 wielkości gwiazdowej, a zatem planeta jest już jaśniejsza od prawie wszystkich gwiazd nocnego nieba, poza Syriuszem. Jego tarcza urosła już do 16″, czyli jest już większa, niż podczas najmniej korzystnych opozycji (tak się składa, że planeta jest wtedy w gwiazdozbiorach Byka lub Bliźniąt, czyli wysoko u nas). Nadal też dość mała jest faza planety, wynosząca 91%, co — w związku z dużą tarczą — powinno dać się łatwo dostrzec.