Ostatnie dni lipca są na naszych szerokościach geograficznych również jednymi z ostatnich, w których na północy kraju można dostrzec obłoki srebrzyste, a na południu — łuk okołohoryzontalny. Wkrótce górowanie i dołowanie Słońca wypadnie zbyt nisko i dopiero w trzeciej dekadzie maja przyszłego roku zacznie się kolejny sezon występowania obu zjawisk na polskim niebie. Księżyc pod koniec zeszłego tygodnia przeszedł przez pełnię i dąży obecnie do ostatniej kwadry, świecąc każdej nocy wyraźnie słabiej i przenosząc się jednocześnie na niebo poranne. W poprzednim tygodniu Srebrny Glob minął planety Saturn i Jowisz, w tym zaś zbliży się do planet Neptun i Uran, znacznie przy tym utrudniając ich odnalezienie wśród gwiazd. Wieczorem nisko nad zachodnią częścią nieboskłonu świeci planeta Wenus, nad ranem natomiast wysoko nad wschodnią stroną nieba znajduje się gwiazda nowa V1405 Cas.
Animacja pokazuje położenie planet Mars i Wenus w ostatnim tygodniu lipca 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).
Nachylenie ekliptyki do widnokręgu na niebie wieczornym zmieniło się na niekorzystne, stąd pomimo wciąż dużej odległości kątowej Marsa i Wenus od Słońca pierwsza z wymienionych planet jest już niewidoczna, gdyż świeci słabo i ginie w zorzy wieczornej. Wenus jest kilka stopni dalej, jest także o wiele jaśniejsza, a zatem można ją dostrzec krótko po zachodzie Słońca. Godzinę po nim planeta wznosi się na wysokość zaledwie około 3°, ale świeci z jasnością -3,9 magnitudo, dzięki czemu przebija się przez jasne tło nieba. Do końca tygodnia Wenus utrzyma średnicę tarczy 12″, ale faza spadnie do 82%. W przypadku, gdy odnalezienie planety utrudniają przeszkody terenowe, do jej odszukania można wykorzystać Denebolę, czyli drugą co do jasności gwiazdę Lwa, umiejscowioną na wschodnim krańcu głównej figury konstelacji. Denebola o tej samej porze wznosi się na wysokość ponad 15°, a Wenus wędruje mniej więcej 12° pod nią.
Mapka pokazuje położenie Księżyca, oraz planet Saturn i Jowisz w ostatnim tygodniu lipca 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).
Księżyc wschodzi już dobrze po zachodzie Słońca i znika z nieboskłonu już z dnia. Na dziennym niebie przed południem można obserwować jego zbliżanie się do Słońca i zmniejszanie fazy. W nocy z niedzieli 25 lipca na poniedziałek 26 lipca Srebrny Glob pokaże tarczę oświetloną w 95%, przechodząc 5° na południe od Jowisza. 18° na prawo od niego znajdzie się tej nocy planeta Saturn, która w poniedziałek 2 sierpnia przejdzie przez opozycję względem Słońca. W związku z bliskością opozycji planeta porusza się ruchem wstecznym z maksymalną w tym sezonie prędkością kątową 0,5 stopnia na tydzień. Saturn świeci także z największą w tym sezonie jasnością +0,2 wielkości gwiazdowej, ma także największą tarczę o średnicy 19″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem zachodnia, przypada w sobotę 31 lipca. W opozycji Tytan osiąga jasność +8,5 magnitudo, można go zatem dostrzec już przez lornetkę. Do opozycji Jowisza pozostało jeszcze trochę czasu, jego jasność wzrosła już jednak aż do -2,7 wielkości gwiazdowej, a średnica jego tarczy przekracza 48″.
W układzie księżyców galileuszowych Jowisza w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):
- 27 lipca, godz. 4:00 – Europa chowa się w cień Jowisza, 20″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
- 28 lipca, godz. 3:38 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
- 28 lipca, godz. 4:12 – wejście Io na tarczę Jowisza,
- 28 lipca, godz. 22:50 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
- 28 lipca, godz. 23:56 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
- 29 lipca, godz. 0:28 – wyjście Ganimedesa zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
- 29 lipca, godz. 0:54 – Io chowa się w cień Jowisza, 12″ na zachód od brzegu tarczy planety (początek zaćmienia),
- 29 lipca, godz. 1:42 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
- 29 lipca, godz. 2:46 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
- 29 lipca, godz. 3:44 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
- 29 lipca, godz. 21:22 – od wschodu Jowisza cień Kalisto na tarczy planety (w II ćwiartce),
- 29 lipca, godz. 22:06 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
- 29 lipca, godz. 22:16 – minięcie się Io (N) i Kalisto w odległości 8″ 8″ na wschód od tarczy Jowisza,
- 29 lipca, godz. 22:40 – wejście Io na tarczę Jowisza,
- 29 lipca, godz. 22:48 – zejście cienia Kalisto z tarczy Jowisza,
- 29 lipca, godz. 23:14 – wejście Kalisto na tarczę Jowisza,
- 30 lipca, godz. 0:24 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
- 30 lipca, godz. 0:56 – zejście Io z tarczy Jowisza,
- 30 lipca, godz. 3:42 – zejście Kalisto z tarczy Jowisza,
- 30 lipca, godz. 22:10 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
- 2 sierpnia, godz. 1:05 – częściowe zakrycie Europy przez Ganimedesa 138″ na zachód od tarczy Jowisza.
Jak widać, najciekawiej będzie w nocy z 29 na 30 lipca, gdy zaraz po wschodzie planety na jej tarczy zastaniemy dwa cienie księżyców galileuszowych, a potem przed jowiszową tarczą przejdą ich właściciele. Już w kolejnym tygodniu dojdzie do jednego z nielicznych możliwych do obserwacji w tym sezonie obserwacyjnym zakrycia jednego księżyca galileuszowego przez drugi.
Mapka pokazuje położenie Księżyca, planet Neptun i Uran oraz nowej V1405 Cas w ostatnim tygodniu lipca 2021 r. (kliknij miniaturkę, aby powiększyć).
Po minięciu Jowisza Srebrny Glob powędruje dalej i w środę 28 lipca, mając tarczę oświetloną w 82%, przejdzie 5° od planety Neptun. Gdyby nie było Księżyca na niebie, to Neptun byłby dobrze widoczny całkiem wysoko na niebie, gdyż planeta góruje na wysokości mniej więcej 35°. Niestety silny wciąż blask Księżyca bardzo utrudni obserwacje tej planety, świecącej z jasnością +7,8 wielkości gwiazdowej. W najbliższych prawie 10 tygodniach Neptun jest o tyle łatwy do odnalezienia, że przechodzi przez równoległobok jaśniejszych od niego gwiazd 6. i 7. wielkości. Obecnie planeta znajduje się blisko najsłabiej świecącej gwiazdy o oznaczeniu katalogowym HD 221801 stanowiącej wschodni róg owego równoległoboku i kieruje się ku jego wnętrzu.
Ostatniego dnia lipca po południu naszego czasu Księżyc przejdzie przez ostatnią kwadrę, a rano kolejnego dnia wzejdzie niecałe 3° od planety Uran. Świeci ona z jasnością +5,8 wielkości gwiazdowej, stąd jest o wiele łatwiejsza od odnalezienia od Neptuna. Uran również wędruje obecnie niedaleko gwiazd o podobnej doń jasności o i σ Ari. O godzinie podanej na mapce Księżyc zajmie pozycję na wysokości jakichś 17°, Uran zaś — 2° wyżej.
Znacznie wyżej od Księżyca i planet wznosi się gwiazda nowa V1405 Cas. Na początku tygodnia w jej obserwacjach przeszkodzi silny jeszcze blask Księżyca, jednak im bliżej niedzieli, tym do jego wschodu po zmierzchu zostanie coraz więcej czasu, a tym samym więcej czasu na obserwacje gwiazdy nowej. A warto zwrócić na nią uwagę, gdyż jej jasność rośnie i osiąga już prawie +6 magnitudo! V1405 Cas jest łatwa do odnalezienia niecałe 0,5 stopnia od jasnej gromady otwartej gwiazd M52. Do jej odszukania i oceniania jasności można wykorzystać mapkę wykonaną na stronie AAVSO.
