Zaczął się ostatni tydzień lata. We wtorek 17 września kwadrans po godzinie 9 naszego czasu Słońce weszło do gwiazdozbioru Panny, w którym pozostanie do końca października. Natomiast w przyszły poniedziałek 23 września przed południem naszego czasu zacznie się astronomiczna jesień. W ostatnich dniach lata Księżyc podąży ku ostatniej kwadrze, przez którą przejdzie w niedzielę 22 września rano, spotykając się wcześniej z planetą Uran. Na niebie wieczornym coraz mocniej pogarszają się warunki obserwacyjne planet JowiszSaturn. Przez większą część nocy widoczne są planety Neptun i Uran.

 

 

Mapka pokazuje położenie Jowisza i Saturna w trzecim tygodniu września 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Księżyc przeniósł się na część nieba, pojawiającą się na nieboskłonie po zachodzie Słońca i przy jego nieobecności pierwszym obiektem wyłaniającym się z zorzy wieczornej jest planeta Jowisz. Mapka pokazuje wygląd południowej części nieba 1,5 godziny po zmierzchu, gdy Słońce schowało się już 15° pod horyzont i jest już całkiem ciemno. Do tego momentu Jowisz zdąży zbliżyć się do widnokręgu na 10° i zachodzi 1,5 godziny później. W tym tygodniu jasność planety obniży się do -2,1 wielkości gwiazdowej, a jej tarcza zmniejszy średnicę do 37″.

W układzie księżyców galileuszowych planety w tym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (na podstawie strony Sky and Telescope oraz programu Starry Night):

  • 16 września, godz. 20:50 – wyjście Ganimedesa zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 19 września, godz. 20:04 – przejście Kallisto 2″ na południe od brzegu tarczy Jowisza,
  • 20 września, godz. 19:06 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 21 września, godz. 21:34 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 22 września, godz. 18:54 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 22 września, godz. 20:10 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 22 września, godz. 21:06 – zejście Io z tarczy Jowisza.

 

Planeta Saturn w środę 18 września zmieni kierunek ruchu z wstecznego na prosty, pokonując zakręt na kreślonej przez siebie pętli. Oznacza to, że w najbliższych dniach planeta pozostanie prawie nieruchoma względem gwiazd tła i jednocześnie koniec okresu najlepszej widoczności planety w tym sezonie obserwacyjnym. Saturn dokona zakrętu 1,5 stopnia na południe od pary gwiazd ξ1 i ξ2 Sagittarii, świecących z jasnością obserwowaną odpowiednio +3,5 i +5 magnitudo. Jasność samej planety wynosi +0,4 wielkości gwiazdowej, przy tarczy o średnicy 17″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem wschodnia, przypada w piątek 20 września.

 

 

Mapka pokazuje położenie planety Neptun w trzecim tygodniu września 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

Po zapadnięciu ciemności bardzo dobrze widoczna jest planeta Neptun, która niedawno przeszła przez opozycję względem Słońca. Księżyc oddala się od Neptuna, jednocześnie zmniejszając fazę i jasność, a zatem każdej kolejnej nocy jego blask w coraz mniejszym stopniu wpłynie na widoczność planety.

W najbliższych dniach noc astronomiczna, czyli okres nocy, w którym Słońce znajduje się co najmniej 18° pod widnokręgiem, zaczyna się około 20:45 i w tym momencie Neptun wznosi się na wysokości mniej więcej 18° nad południowo-wschodnią częścią nieboskłonu. W kolejnych godzinach planeta jeszcze poprawi swoją widoczność, górując około północy na wysokości o 14° większej.

Planetę łatwo znaleźć niecałe 3° na wschód od środka linii, łączącej łatwo widoczne gołym okiem gwiazdy Sheat i Markab, tworzące wschodni bok Kwadratu Pegaza z jasną gwiazdą Fomalhaut, czyli najjaśniejszą gwiazdą Ryby Południowej. Odnalezienie planety ułatwia gwiazda 4. wielkości φ Aquarii, którą Neptun minął w zeszłym tygodniu w bardzo bliskiej odległości, a w najbliższych dniach znajdzie się niewiele ponad 20 minut kątowych na południowy zachód od niej, a więc mniej, niż średnica kątowa Księżyca. Neptun świeci z jasnością +7,8 wielkości gwiazdowej, stąd do jego dostrzeżenia potrzebna jest co najmniej lornetka lub mały teleskop.

 

 

Mapka pokazuje położenie Księżyca i planety Uran w trzecim tygodniu września 2019 r. (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

 

W drugiej części nocy niebo zdominuje jasny blask Księżyca w fazie między pełnią a ostatnią kwadrą. W ostatnich dniach lata Srebrny Glob odwiedzi fragment nieba od pogranicza gwiazdozbiorów Ryb i Wieloryba, poprzez Barana i Byka do pogranicza gwiazdozbiorów Byka, Oriona i Bliźniąt.

Pierwszą część tygodnia Księżyc ma zarezerwowane na przejście przez gwiazdozbiory Wieloryba, Ryb i Barana. W tym czasie naturalny satelita Ziemi dwukrotnie przetnie granicę dzielącą gwiazdozbiory Wieloryba i Ryb (przeciął już ją raz w zeszłym tygodniu). Warte odnotowania jest spotkanie Księżyca w fazie 87% z Uranem w nocy z wtorku 17 września na środę 18 września. O godzinie podanej na mapce dla tej nocy oba ciała Układu Słonecznego przedzieli 5°. Planeta Uran coraz bardziej zbliża się do opozycji i jest widoczna coraz lepiej. W najbliższych dniach planeta pojawia się nad widnokręgiem około godziny 20 i góruje 7 godzin później na wysokości ponad 50°. Jej blask już teraz urósł do +5,7 wielkości gwiazdowej, a zatem na ciemnym bezksiężycowym niebie (a więc nie w tym tygodniu) można ją próbować dostrzec bez pomocy przyrządów optycznych. W tym sezonie obserwacyjnym Uran kreśli swoją pętlę nieco ponad 10° na południe od Hamala, najjaśniejszej gwiazdy konstelacji Barana.

Ostatnie trzy noce tego tygodnia Księżyc spędzi na tle gwiazdozbioru Byka. W nocy z czwartku 19 września na piątek 20 września Srebrny Glob dotrze do zachodniej części Byka, i w fazie 72% utworzy trójkąt prawie równoramienny z Plejadami na północ od niego i Aldebaranem, najjaśniejszą gwiazdą konstelacji, na wschód od niego. Z upływem nocy Księżyc zbliży się do Hiad i Aldebarana, ale zanim do nich dotrze nastanie dzień, a po swoim wschodzie kolejnej nocy, w piątek 20 września około godziny 21:40, pokaże się już 3,5 stopnia na północny wschód od Aldebarana, na linii, łączącej Aldebarana z El Nath, drugą co do jasności gwiazdą konstelacji. Do tego czasu jego faza spadnie do 63%. Do rana Srebrny Glob oddali się od Aldebarana na prawie 7° i jednocześnie zmniejszy fazę do 60%.

W nocy z soboty 21 września na niedzielę 22 września Księżyc pojawi się na niebie tylko 40 minut później, niż poprzedniej nocy w fazie 52% (ostatnia kwadra przypada o godzinie 4:41 naszego czasu), niecałe 9° pod wspomnianą już gwiazdą El Nath, czyli północnym rogiem Byka i jednocześnie niewiele ponad 1° na wschód od gwiazdy ζ Tauri, czyli południowego rogu zodiakalnego zwierzęcia. W trakcie nocy Księżyc przejdzie do gwiazdozbioru Oriona, ale spędzi w nim tylko kilka godzin i tuż po wschodzie Słońca zamelduje się w Bliźniętach.

 

 

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher