Zdjęcie w tle: Montana State University

Cztery zespoły studenckie przeprowadziły testy, których wyniki pokazują, jak istnienie zaćmień przyczynia się do powstawania atmosferycznych zmarszczek, czyli atmosferycznych fal grawitacyjnych. Grupom amerykańskich studentów jako pierwszym udało się zmierzyć oddziaływanie zaćmień na powstawanie zjawiska.

Czym są fale atmosferyczne?

Atmosferyczne fale grawitacyjne to oscylacje zmiennych meteorologicznych, powstające za pomocą zaburzenia atmosfery w wyniku zakłóceń dynamicznych jak i termicznych. Powstają one na wskutek aberracji mas powietrza lub tworzenia się prądów. Zachodzą także poprzez konwekcję spowodowaną przez ogrzewanie się niższych warstw powłoki atmosferycznej lub poprzez zmianę temperatury z dnia na noc.

Fale w atmosferze przenoszą energię z warstwy najbliżej powierzchni Ziemi (troposfery) do miejsca, w którym znajduje się warstwa ozonowa (stratosfera). Powstają one głównie na frontach atmosferycznych, gdzie spotykają się dwie warstwy o innych parametrach (np. o różnicy wilgotności lub temperatury).

Zdjęcie fal atmosferycznych nad Morzem Arabskim.

Przebieg badania

Badanie polegało na wypuszczeniu wielu specjalnych balonów meteorologicznych w atmosferę naszej planety podczas zaćmienia obrączkowego Słońca. Balony te zawierały radiosondy oraz zestawy instrumentów, które mierzyły temperaturę, wilgotność powietrza oraz kierunek i prędkość wiatru. Dane mierzone z każdą sekundą unoszenia się balonów, były przesyłane przez sondy radiowe do odbiorców na Ziemi.  Badania były zlokalizowane w Nowym Meksyku, podczas zaćmień 14 października 2023 r. oraz 8 kwietnia 2024 r., a wydarzenie odbywało się na tle projektu Nationwide Eclipse Ballooning sponsorowanego przez NASA i National Science Foundation.

Studentki uniwersytetu w Plymouth, Sarah Brigandi i Sammantha Boulay, wypuszczające jeden z balonów meteorologicznych na terenie Nowego Meksyku, 14 października 2023 r.

Przełomowe odkrycie

Zamierzone rezultaty z testów miały na celu bardziej szczegółowe przewidywanie pogody oraz zjawisk meteorologicznych. Na podstawie próbek z balonów pomiarowych, okazuje się, że podczas zaćmienia Słońca padający na ziemię zimny cień Księżyca obniża temperaturę. Spadek temperatury jest tak duży, że sam satelita przez szybkie przemieszczenie jest w stanie wywołać szok termiczny i wygenerować fale atmosferyczne.

„Modele klimatyczne są skomplikowane i przyjmują pewne założenia dotyczące czynników atmosferycznych, które należy wziąć pod uwagę” – mówi Angela Des Jardins, dyrektor Montana Space Grant Consortium, które kierowało całym projektem.

Dzięki badaniu zrozumieliśmy, jak atmosfera zachowuje się w trakcie zaćmień, co pozwoli na przyszłe dokładniejsze przewidywania pogody oraz lepsze zrozumienie zmian klimatycznych.

Zdjęcie z jednego z balonów pomiarowych ukazujące cień Księżyca na powierzchni Ziemi, 8 kwietnia 2024 r.

Korekta – Zofia Lamęcka

Autor

Zuzanna Machlowska