Mgławica planetarna Hantle znajdująca się ponad 1200 lat świetlnych od nas powstała w wyniku pozbycia się przez starą gwiazdę swoich zewnętrznych warstw. Mgławica ta, znana również jako Messier 27 (M27), była pierwszą zaobserwowaną mgławicą planetarną. Francuski astronom Charles Messier dostrzegł ją w roku 1764.

Wykonana przez Teleskop Hubble’a fotografia mgławicy planetarnej Hantle odsłania wiele różnokształtnych węzłów. Niektóre z nich wyglądają jak palce wskazujące na centralną gwiazdę (po lewej, w środkowej części zdjęcia); inne natomiast wyglądają jak oddzielne chmury, niekiedy wyposażone dodatkowo w ogony. Ich rozmiary wahają się pomiędzy 17 a 56 mld km, co stanowi kilkukrotną odległość od Słońca do Plutona. Każdy z nich zawiera materię o masie trzech mas Ziemi.

Węzły formują się na granicy pomiędzy gorącymi (zjonizowanymi) i chłodnymi (neutralnymi) częściami mglawicy. Ten obszar temperaturowego zróżnicowania oddala sie od centralnej gwiazdy podczas ewolucji mgławicy. W mgławicy planetarnej Hantle astronomowie obserwują węzły krótko po przejściu gorącego gazu.

Gęste węzły gazu i pyłu wydają się być naturalną częścią ewolucji mgławic planetarnych. Formują się one we wczesnych stadiach, a ich kształt ulega zmianie podczas rozszerzania się mgławicy. Podobne węzły zostały odkryte w innych pobliskich mgławicach planetarnych i są częścią tego samego ewolucyjnego schematu. Można je odnaleźć na wykonanych przez Hubble’a zdjęciach mgławicy planetarnej Pierścień (NGC 6720), mgławicy Eskimos (NGC 2392) oraz mgławicy Siatkówka (IC 4406).

Mgławica planetarna NGC 6720 znana jest pod nazwą Mgławicy Pierścień. Nazwa pochodzi od charakterystycznego kształtu. Mgławica znajduje się w odległości 4100 lat świetlnych, jej jasność to 8.8 magnitudo, jednak z racji emisji dużej części energii w pewnych pojedynczych częściach widma, jasność fotograficzna wynosi tylko 9,7 mag.

Na wykonanym przez Teleskop Hubble’a zdjęciu widoczna jest mgławica planetarna NGC 2392. Inna nazwa tej mgławicy to Mgławica Eskimos. Nazwa związana jest z wyglądem obiektu widzianego przez teleskopy naziemne. Zdjęcie wykonane przez Telekop Kosmiczny ukazało więcej szczegółów „twarzy” i „kaptura” Eskimosa. „Kaptur” tworzą węzły przypominające komety z ogonami uciekającymi od centralnej gwiazdy. Mgławica znajduje się w odległości 5000 lat świetlnych w gwiazdozbiorze Bliźniąt. Zdjęcie wykonano przy pomocy Wide Field and Planetary Camera 2. Kolory odpowiadają pierwiastkom występującym w mgławicy: azotowi (czerwony), wodorowi (zielony), tlenowi (niebieski) i helowi (fioletowy).

Umierająca gwiazda utworzyła mgławicę planetarną IC 4406, ochrzczoną ze względu na wygląd Retina Nebula czyli Siatkówka (oka).

Odkrycie węzłów we wszystkich pobliskich mgławicach pozwala astronomom wysnuć hipotezę, że mogą być cechą wspólną dla wszystkich mgławic planetarnych.

To doskonałe zdjęcie mgławicy planetarnej Hantle (M27, NGC6853) w konstelacji Liska zostało wykonane przez 3.5-metrowy teleskop WIYN przy pomocy specjalnego mini-mozaikowego aparatu.

Na zdjęciu widoczna jet mgławica planetarna Hantle (M27). Zdjęcie wykonano za pomocą teleskopu Very Large Telescope. Jest ono złożeniem wyników obserwacji wykonanych na kilku częstotliwościach: paśmie światła niebieskiego (kolor niebieski), paśmie zjonizowanego tlenu (zielony) i wodoru (czerwony).

Powyższe fotografie uwidaczniają różnice pomiędzy obserwacjami wykonanymi z Ziemi, a pracą zespołu Hubble Heritage Team (STScI).

Autor

Łukasz Wiśniewski