Astronomom udało się zmierzyć najpowolniejszy dotąd ruch galaktyki po sferze niebieskiej. Galaktyka M33 jest tak odległa, że jej obserwowany ruch w ciągu roku to zaledwie 30 mikrosekund łuku. Pomiar tej wielkości wymagał sięgnięcia do granic możliwości technicznych współczesnej radioastronomii.

Badając dwa radioźródła w M33, galaktyce spiralnej orbitującej wokół znanej Galaktyki Andromedy (M31), astronomowie zmierzyli jej ruch po sferze niebieskiej. Choć galaktyka mknie przez kosmos z olbrzymią prędkością, jej odległość – 2,4 miliona lat świetlnych od Ziemi – sprawia, że w ciągu roku M33 zmienia swoje położenie na sferze niebieskiej o kąt 30 mikrosekund (milionowych części sekundy). Aby pomóc w wyobrażeniu sobie tej prędkości, Mark Reid z Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics podaje przykład ślimaka na powierzchni Marsa. Jego wędrówka obserwowana z Ziemi będzie sto razy szybsza niż ruch M33.

Do pomiaru ruchu wykorzystano radioteleskop VLBA (Very Long Baseline Array), badania trwały dwa i pół roku. Choć od dziesięcioleci mierzy się ruch galaktyk w kierunku do lub od Ziemi, pierwszy raz zmierzono ruch własny (czyli “w poprzek nieba”) galaktyki nie będącej satelitą Drogi Mlecznej. Wyniki, połączone ze znanymi wcześniej danymi o przemieszczaniu się M33 w stronę Ziemi, pozwoliły naukowcom po raz pierwszy obliczyć parametry ruchu galaktyki w trzech wymiarach.

Poza mierzeniem ruchu M33 jako całości, astronomowie wyznaczyli też rotację galaktyki. Osiągnęli to obserwując obłoki gazu, działające jak naturalne masery – para wodna wewnątrz obłoków wzmacnia fale radiowe – tak, jak laser wzmacnia światło. Masery odegrały rolę radiolatarni, których ruch dało się zarejestrować dzięki możliwościom VLBA. Zadanie utrudniał ruch własny Układu Słonecznego, którego wpływ na wyniki obserwacji należało wyeliminować. Było to możliwe dzięki jego pomiarom przeprowadzonym przez VLBA w ostatniej dekadzie.

Zespół naukowców planuje dalsze pomiary ruchu M33 a także M31. Pozwoli to określenie ich położenia w przeszłości – jeśli okaże się, że te dwie galaktyki były niegdyś bardzo blisko siebie, być może niewielkie rozmiary M33 można tłumaczyć przeciągnięciem części materii przez M31 – i przyszłości – czy galaktyki te czeka kosmiczna kolizja. Analiza ruchu dostarczy też wskazówek na temat ilości i rozmieszczenia ciemnej materii.