Zdjęcie w tle: ESO/L. Calçada (data publikacji: 16.09.2009)
Kosmiczny Teleskop Nancy Grace Roman został nazwany na cześć amerykańskiej astronomki. Jego pole widzenia ma być co najmniej 100 razy większe niż pole słynnego Teleskopu Hubble’a, któremu udało się zbadać dużą część Galaktyki. Zadaniem Teleskopu Roman będzie przede wszystkim badanie w podczerwieni egzoplanet i ciemnej materii, ale naukowcy odkryli, że można będzie dzięki niemu prowadzić również pomiary gwiazd za pomocą nauki zwanej asterosejsmologią. Dziedzina ta zajmuje się badaniem zmian jasności gwiazd (pulsacji), które są powodowane oscylacjami ich wnętrz.
Pierwsze dane asterosejsmologiczne pochodzą z teleskopu Keplera, który przed wycofaniem z eksploatacji w 2018 roku dostarczył informacje dotyczące około 16 tysięcy gwiazd. Dane te, dostosowane do przewidywanej jakości obserwacji Teleskopu Roman, były punktem wyjścia do udowodnienia, że nowy teleskop będzie mógł prowadzić badania asterosejsmologiczne. Obserwować on będzie głównie centralne zgrubienie galaktyczne, co pomoże też w innym projekcie – NASA Galactic Bulge Time-Domain Survey, który będzie dogłębnie badał naszą galaktykę, śledząc zmiany jasności gwiazd w czasie.
Możliwości teleskopu w asterosejsmologii
W centralnym zgrubieniu galaktycznym Drogi Mlecznej znajduje się duża populacja czerwonych olbrzymów. To właśnie ich oscylacjami będzie zajmował się Teleskop. Członkowie zespołu – po obliczeniu prawdopodobieństwa wykrycia oscylacji i udowodnieniu, że Roman będzie mógł wykrywać pulsacje czerwonych olbrzymów – zastosowali swoje obliczenia do modelu Drogi Mlecznej. Pozwoliło to zasugerować konkretny obszar do obserwacji oraz określić, ile gwiazd uda się w tym miejscu zbadać za pomocą asterosejsmologii. Szacuje się, że dzięki Teleskopowi będzie można zbadać ponad 300 tysięcy obiektów, co daje nam największą dotychczas próbkę asterosejsmologiczną.
Obrazek przedstawia artystyczną koncepcję ze Słońcem jako odniesieniem i czerwonymi olbrzymami o coraz większych promieniach, które będzie badał teleskop Roman.
Przełom w innych dziedzinach
Wyniki badań asterosejsmologicznych mogą przynieść nam wiele korzyści, również w głównej misji teleskopu Roman, czyli badaniu egzoplanet. Same egzoplanety będą znajdywane za pomocą metody mikrosoczewkowania grawitacyjnego, ale dane asterosejsmologiczne mogą dostarczyć nam informacji na temat egzoplanet poprzez badanie ich gwiazd macierzystych.
Dodatkowo astronomowie zajmujący się ewolucją Drogi Mlecznej mogą dzięki asterosejsmologii uzyskać informacje na temat powstawania naszej Galaktyki. Obecnie niewiele wiemy o centralnym zgrubieniu galaktycznym, bo ze względu na otaczający je pył widać je tylko w podczerwieni. Jednak Roman może otworzyć nam wiele możliwości w tym zakresie. Start Teleskopu planowany jest najpóźniej na maj 2027 roku, jednak zespół pracuje nad potencjalnym wcześniejszym startem jesienią 2026 roku.
Redakcja tekstu – Matylda Kołomyjec
