Dzisiaj przypada osiemdziesiąta szósta rocznica wybuchu Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej. Dlaczego obchodzimy ją w listopadzie? I dlaczego informujemy o tym w AstroNecie?

Łatwo odpowiedzieć na drugie pytanie: Najwyraźniej znaleźliśmy jakiś związek (niekoniecznie radziecki 🙂 łączący astronomię i strzały z „Aurory” (notabene – nazwa tego statku znaczy tyle co „zorza”).

Na pierwsze z pytań moglibyśmy udzielić wykrętnej odpowiedzi: Socjalizm to taki chory ustrój, w którym wszystko jest na opak. Tym razem prawda nie jest aż tak oczywista.

W 45 roku przed narodzeniem Chrystusa Juliusz Cezar wprowadził kalendarz nazwany na jego cześć juliańskim. W tamtych czasach wiedziano już, że rok trwa nieco dłużej niż 365 dni. Tu właśnie jest astronomia! W końcu o długości roku kalendarzowego i budowie kalendarza decyduje czas jakiego potrzebuje Ziemia na obiegnięcie Słońca.

Ustalono, że rok będzie trwał 365 dni, ale raz na cztery lata jeden z miesięcy będzie o jeden dzień dłuższy i wtedy cały rok potrwa 366 dni. Łatwo można obliczyć, że przy takich zasadach średnia długość roku wynosi 365,25 dnia. Na Soborze Nicejskim w 325 roku kalendarz „ustawiono” tak, aby pierwszy dzień wiosny wypadał 21 marca. Latami przestępnymi były te, które dzieliły się przez 4.

Niestety, rok nie trwa 365,25 dnia ale nieco krócej, mianowicie 365,2422 dnia. Różnica wynosząca 0,0078 dnia na rok w ciągu 1200 lat urosła do około 10 dni. Oznaczało to, że początek wiosny przesunął się już na 11 marca. Wymagało to reakcji.

Decyzję o zmianie kalendarza podjął w XVI wieku Papież Grzegorz XIII. Ustalił co następuje:

• Nowa zasada ustalania, który rok jest zwykły, a który przestępny będzie wyglądać następująco:

  Rok jest zwykły jeśli nie dzieli się przez 4.

  Rok jest przestępny jeśli dzieli się przez 4, chyba że…

  … dzieli się przez 100, wtedy jest zwykły, chyba że…

  … dzieli się przez 400, wtedy jest przestępny.

  Łatwo sprawdzić, że zwykłymi w takim razie są na przykład lata 1700, 1800, 1875, 1900, 1973, 2003, 2100, a przestępnymi między innymi 1600, 1616, 1984, 2000, 2004, 2400.

• Po 4 października 1582 roku nastąpi od razu 15 października 1582 roku. W ten sposób nadrobionych zostanie brakujących 10 dni.

W nowy kalendarzu, zwanym od swojego twórcy gregoriańskim, rok trwał 365,2425 dnia (prosimy obliczyć dlaczego!), czyli znacznie bliżej oczekiwanego 365,2422. Kalendarz jest tak dobry, że należy czekać około 3000 lat, aby odstępstwo wyniosło jeden dzień.

Niektóre kraje, w tym Polska, szybko zgodziły się z decyzją Watykanu. Niektóre jednak protestowały, twierdząc między innymi, że reforma kalendarza odbiera im dziesięć dni życia. Ostatecznie jednak państwa stopniowo przechodziły na nowy system liczenia lat przestępnych.

Proszę zwrócić uwagę, że dziesięciodniowa różnica pomiędzy obydwoma kalendarzami będzie się powiększać. Według kalendarza juliańskiego lata 1700, 1800 i 1900 były przestępne (i w tych latach był 29 lutego), według gregoriańskiego – zwykłe. Różnica wynosi więc obecnie już 13 dni.

Najdłużej w swoim uporze trwała Rosja. Gdy wybuchała Rewolucja Październikowa kalendarze w Petersburgu wskazywały datę 25 października 1917 roku. W Paryżu był już 7 listopada tego samego roku, 13 dni później.

Po przejęciu władzy przez komunistów zarządzono przejście na kalendarz gregoriański. Rocznicę obchodzono 7 listopada, ale wciąż nazywano ją rocznicą „oktiabria” czyli października.

Takie właśnie jest rzeczywiste uzasadnienie dziwnej nazwy obchodzonej dziś rocznicy. Nie zmienia to rzecz jasna faktu, że socjalizm był (i jest) chorym ustrojem.

Kalendarza juliańskiego do dzisiaj używa Cerkiew Prawosławna. Dlatego Wigilię Bożego Narodzenia obchodzi się tam 13 dni po Wigilii katolickiej, 6 stycznia według kalendarza gregoriańskiego.