Po publikacji informacji o zaćmieniu Słońca (zobacz tutaj) widocznym w Polsce 31 maja rano, otrzymaliśmy interesujący komentarz od pana Romana Fangora. Kiedy tego dnia wzejdzie w Warszawie Słońce? Dla większości warszawiaków będzie to oczywiście zależne od otaczających budynków, ale okazuje się, że także dla różnych algorytmów i ich matematycznych horyzontów sprawa nie jest taka oczywista. Na końcu zamieszczamy też informację, gdzie można osobiście sprawdzić jak to będzie 🙂

Jestem wspólnie z dr Markiem Zawilskim (przewodniczącym SOPiZ PTMA, autorem algorytmu) oraz Januszem Wilandem (prezesem Oddziału PTMA w Warszawie, autorem animacji) współautorem programu „Zaćmienia”, który napisany został dla potrzeb także naukowych (analiza opisów historycznych zaćmień)” – pisze Roman Fangor – „Szczególnie starannie uwzględniliśmy w programie zarówno wiekowe zmiany orbit Ziemi i Księżyca, jak i poprawkę ET-UT, która ma ogromne znaczenie dla przebiegu zaćmień na powierzchni Ziemi. Wykorzystaliśmy dostępne nam źródła o teorii zaćmień jak i współczesne dane, publikowane między innymi przez NASA (o przebiegu takich zaćmień, jak w lipcu 1991 roku).

Z zainteresowaniem przejrzałem podaną w Waszej informacji tabelę o przebiegu zaćmienia w Polsce i stwierdziłam zaledwie kilkusekundowe różnice w kontaktach między tymi momentami, a otrzymanymi z naszego programu „Zaćmienia”.

Szczególnie ciekawym przypadkiem jest początek zaćmienia w Warszawie – czy ma miejsce przed wschodem Słońca, czy już po?

19 maja br. w CAMKu miałem prelekcję o tym zaćmieniu (jak i o przejściu Merkurego – prezentowaliśmy skrót filmu wideo z obserwacji w CAMKu). Jak się okazuje, w różnych źródłach różnie podaje się moment początku zaćmienia, a właściwie jego przebieg.

Program „Sky Map” podaje: wschód Słońca w Warszawie przypada o 4:22:13, a początek zaćmienia o 4:27:05 przy wysokości Słońca +0 st 16′ (czyli Słońce jest już całe nad horyzontem). Ale w części dotyczącej zaćmień dla momentu początku zaćmienia otrzymujemy wysokość Słońca… -0,2 stopnia, co jest sprzeczne z wcześniejszą informacją o momencie wschodu.

Program „Guide” (którym się posługuję najczęściej) podaje moment wschodu Słońca na godzinę 4:19 (?) – ale po ustawieniu mapy na ten moment otrzymujemy wysokość Słońca… -1,2 stopnia! Dla momentu początku zaćmienia (4:27) mamy wysokość Słońca -0.3 stopnia, czyli jeszcze całe pod horyzontem.

Profesjonalny program ICE podaje moment wschodu Słońca dla Warszawy na godzinę 4:22. Nasz program „Zaćmienia” określa początek zaćmienia na godzinę 4:27.1 i (przy Słońcu na wysokości +0,2 stopnia), zaś wschód Słońca na 4:22.0.

Trzeba tu dodać, że rozbieżności w momencie wschodu Słońca mogą wynikać m. in. z definicji tego co nazywamy wschodem Słońca. W przypadku gwiazdy (obiektu punktowego) z jej współrzędnych automatycznie otrzymujemy moment ukazania się gwiazdy (uwzględniając refrakcję i inne czynniki). W przypadku Słońca tak wyliczony moment wschodu dotyczyłby środka jego tarczy. Jednak na ogół za moment wschodu podaje się moment pojawienia górnego brzegu tarczy Słońca (czyli wysokość Słońca -15′, uwzględniając refrakcję).

Jestem prawie pewien, że początek zaćmienia (4:27.1) to już niemal całe Słońce nad horyzontem, a dla kąta pozycyjnego zjawiska równego 260 stopniom oznacza to wysokość tego miejsca na tarczy na wysokości około 15′ nad horyzontem.

Najlepiej sprawdzić to osobiście… PTMA planuje obserwacje zaćmienia przez dwie ekipy obserwacyjne – jedna nad Bałtykiem (z prezesem Wilandem), druga (której będę kierownikiem) w CAMKu. Niestety początku nie zaobserwujemy – na tym azymucie (52 stopnie) są jeszcze drzewa, ale większość zjawiska będzie fotografowana i filmowana„.

Jeśli chodzi o nasz serwis, przygotowując artykuł skorzystaliśmy z kalkulatora dostępnego na stronie GSFC/NASA.

Autor

Marcin Marszałek