Po prawie czteroletniej przerwie, 31 maja rano, ujrzymy zaćmienie Słońca. Warto tego dnia wstać przed świtem. Około 4:30 ponad horyzontem ukaże się Gwiazda Dzienna. W większości Polski będzie już częściowo zaćmiona. Kilkadziesiąt minut później Księżyc zakryje ponad 80 procent średnicy Słońca znajdującego się około 6 stopni pnad widnokręgiem.

Nadchodzące zjawisko jest zaćmieniem obrączkowym. Aby zobaczyć jasny pierścień Słońca wokół czarnego dysku Księżyca należy udać się do północnej Szkocji, na Islandię lub na środkową Grenlandię. W pasie obrączkowym znajdą się między innymi: jezioro Loch Ness, Szetlandy, Reykjavik.

Zaćmienie z 31 maja 2003 roku jest widoczne jako obrączkowe w dosyć odludnych częściach naszego globu: na Grenlandii, w Islandii, na Szetlandach i w północnej Szkocji. Maksimum zaćmienia wypada o godzinie 4:08:19 czasu uniwersalnego. Tarcza Księżyca przykrywa 93,8 procent Słońca, które widoczne jest jako jasny pierścień wokół czarnego dysku Księżyca. W Polsce zaćmienie widoczne jest jako częściowe, o fazie 81-86 procent.

Zaćmienie obrączkowe zacznie być widoczne o godzinie 5:45, około 100 kilometrów na północ od Glasgow, a zakończy się o 6:32 po przecięciu Grenlandii. Maksimum wypada o godzinie 6:08:19. Zjawisko jest wtedy widoczne przez 3 minuty i 37 sekund, a Słońce znajduje się 2,9 stopnia ponad północno-wschodnim horyzontem.

Mapka przedstawia obszar Ziemi, na którym widoczne jest zaćmienie Słońca 31 maja 2003 roku.

Cień Księżyca pada prawie stycznie po powierzchni Ziemi. Z tego powodu obszar widoczności zjawiska obrączkowego ma tak dziwny kształt jak widać na rysunkach (zwykle przyjmuje on formę długiego pasa). Poza tym, mimo że zjawisko obrączkowe jest widoczne (w kolejnych miejscach Ziemi) przez 46 minut, to linia centralna zaćmienia przecina powierzchnię planety zaledwie przez 12 minut.

Mapka umożliwia oszacowanie fazy częściowego zaćmienia Słońca w różnych punktach ziemskiego globu. Czerwony obszar to miejsca, gdzie widoczne jest zaćmienie obrączkowe.

W geometrii nadchodzącego zaćmienia jest jeszcze jeden ciekawy fakt. Cień Księżyca (w zasadzie to półcień, bo cień jest zbyt “krótki” na dosięgnięcie naszego globu) zanim padnie na Ziemię, przechodzi ponad północnym biegunem i… właśnie dlatego obszar widoczności zaćmienia wędruje ze wschodu na zachód, a nie odwrotnie jak to ma miejsce przy większości zaćmień!

Księżyc w czasie zaćmienia będzie w okolicy apogeum swojej orbity. Jego średnica kątowa (29,6 minuty) będzie sporo mniejsza od średnicy kątowej Słońca (31,6 minuty). Dlatego właśnie nastąpi zjawisko obrączkow, a nie całkowite.

Zjawisko będzie widoczne jako częściowe na znacznym obszarze globu: w większości Europy (oprócz Portugalii i Hiszpanii), na Bliskim Wschodzie, w północnej Azji, Japonii, północnej Kanadzie i na Alasce (w ostatnich dwóch miejscach będzie wtedy jeszcze wieczór 30 maja).

A teraz trochę o możliwości obserwacji w Polsce. Poniższa tabela podaje kolejno: nazwę miejscowości, moment I kontaktu czyli początek zaćmienia (jeśli nie podano nic, oznacza to że Słońce nie będzie jeszcze widoczne), wysokość w momencie I kontaktu, godzinę wschodu Słońca, moment maksimum zaćmienia, wysokość nad horyzontem w czasie maksimum, maksymalną fazę, IV kontakt (koniec zaćmienia) i wysokość ponad horyzontem w czasie IV kontaktu. Wszystkie momenty podano w czasie wschodnioeuropejskim. Faza określa jaka część średnicy tarczy słonecznej będzie przesłonięta przez Księżyc.

MiastoI kontakthWschód

Słońca

MaksimumhFazaIV kontakth
Gdańsk4:31:2514:195:28:3670,8596:29:0716
Katowice4:395:22:0050,8326:21:2414
Kraków4:365:21:1150,8266:20:4214
Łódź4:305:24:0460,8406:24:0115
Olsztyn4:29:3414:155:26:5180,8486:27:3416
Poznań4:375:26:2150,8556:25:5814
Rzeszów4:285:20:1060,8176:20:0615
Szczecin4:415:29:0450,8706:28:3013
Warszawa4:27:060,24:215:24:0770,8376:24:3116
Wrocław4:435:24:1750,8466:23:3413

Dla innych miejsc momenty i fazy można obliczyć za pomocą kalkulatora zaćmieniowego.

Kilka dni wcześniej warto znaleźć odpowiednie miejsce do obserwacji tak, aby w dniu zaćmienia nie było konieczności szukania takiego punktu, z którego w kierunku północno-wschodnim widoku nie zasłaniają budynki i drzewa.

Na Słońce nie wolno patrzeć gołym okiem, ani za pomocą sprzętu optycznego nie zaopatrzonego w odpowiedni filtr! Grozi to uszkodzeniem wzroku! Należy więc postarać się o filtr (na przykład od maski spawalniczej w przypadku obserwacji gołym okiem) lub za pomocą lornetki czy lunety Zanim to zrobisz – zabezpiecz się“>rzutować obraz zaćmionego Słońca na ekran.

Następne częściowe zaćmienie Słońca będzie widoczne w Polsce 3 października 2005 roku. Jego faza wynosić będzie od 0,41 do 0,47.

Na koniec prognoza pogody na 31 maja 2003 roku według pogoda.onet.pl: “W sobotę nadal pogodnie. Nad ranem lokalne, krótkotrwałe mgły i zamglenia. Temperatura minimalna od 9 do 14 stopni. Temperatura maksymalna od 24 do 28 stpni, tylko nad samym morzem około 20 stopni. Wiatr na ogół słaby, z przewagą kierunków południowych“.

Autor

Michał Matraszek