Za orbitą Neptuna istnieją setki lub nawet tysiące tajemniczych planet karłowatych, o których nie wiemy prawie nic. Możemy się jednak wiele o nich dowiedzieć podczas rzadkich obserwacji.

Wczoraj naukowcy ogłosili odkrycie ogromnego pierścienia otaczającego Haumeę, odległą planetę karłowata, której obrót wokół Słońca zajmuje około 284 ziemskich lat. Jest to pierwszy raz, kiedy zobaczyliśmy pierścień wokół tego rodzaju planety. Oczywiście pierścienie wokół większych światów w Układzie Słonecznym są powszechne. Podczas gdy Saturn posiada najbardziej znane i rozległe, istnieją również systemy pierścieniowe wokół innych gazowych olbrzymów: Jowisza, Urana i Neptuna.

Naukowcy wcześniej zidentyfikowali dwa pierścienie wokół obiektu o nazwie Chariklo, należącego do populacji małych planetoid zwanych Centaurami, które orbitują wokół Słońca pomiędzy Jowiszem a Neptunem. Ale pierścień Haumei jest pierwszy, którego astronomowie zaobserwowali wokół małego obiektu Układu Słonecznego nie należącego do Centaurów.

Wizja artystyczna.

Odkrycie, prowadzone przez astronoma Jose Luis Ortiza z Instituto de Astrofísica de Andalucía w Hiszpanii, potrzebowało więcej niż dobrego zgrania. Naukowcy z 10 różnych laboratoriów obserwowali Haumeę przez 12 różnych teleskopów w całej Europie, gdy ta przechodziła przed gwiazdą o nazwie URAT1 533-182543 – zdarzenie to astronomowie nazywają tranzytem. Miało to miejsce w styczniu tego roku, a obserwacje z 12 różnych kątów umożliwiły zespołowi obserwację planety karłowatej jak nigdy dotąd i dały nam pierwsze spojrzenie na jego system pierścieni.

Zdaniem zespołu, pierścień Haumei ma szerokość 70 km i promień około 2 287 km, a karzeł obraca się trzykrotnie wokół swojej osi w czasie, gdy pierścień kończy jeden obrót. Tranzyt dostarczył też zespołowi możliwość najdokładniejszego pomiaru wielkości i kształtu Haumei, którą badacze opisują jako „bardzo egzotyczne”. Planeta karłowata ma niezwykły kształt wydłużonej elipsoidy, o wymiarach około 2322 km na 1704 km na 1138 km. Nie udało się wykryć globalnej atmosfery.

Wizja artystyczna.

Oprócz pierścieni znalezionych wokół Chariklo, istnieją dowody na istnienie podobnego zjawiska wokół innego Centaura zwanego Chiron, chociaż są one mniej wyraźne niż pierścienie Chariklo. Poza tymi przypadkami pierścień Haumei jest jedynym nam znanym wokół ciał tej wielkości, więc jesteśmy na dość nieznanym terenie – ale naukowcy sugerują, że wkrótce możemy odkryć niezwykłą własność tych odległych, tajemniczych planetoid.

Odkrycie pierścienia wokół Haumey – znacznie bardziej odległego ciała, w zupełnie innej klasie dynamicznej, znacznie większej niż Chariklo i Chiron, z naturalnymi satelitamii i bardzo wydłużonym trójosiowym kształcie – ma wiele implikacji”, jak autorzy napisali w swojej pracy. „Takie pierścienie mogą być powszechne w regionie transneptunowców, do których należą Centaury. To otwiera drzwi do nowych badań.

Autor

Grzegorz Grygorczyk