Znaleziono przesłanki mówiące, że w układzie planetarnym gwiazdy oznaczonej jako HD 82943 doszło do kosmicznego kanibalizmu.

W ciągu ostatnich kilku lat odkryto ponad 60 gwiazd wokół których krążą planety. Jednym z nich był właśnie omawiany obiekt. Jest to gwiazda nieco większa i nieco cieplejsza niż Słońce. Odkryto wokół niej układ planetarny skłądający się z przynajmniej dwóch planet olbrzymów.

We wszystkich nowo odkrytych układach planety olbrzymy krązą dużo bliżej gwiazd niż w Układzie Słonecznym. Jest to o tyle dziwne, że teorie powstawania planet przewidują, że muszą one powstawać w znacznej odległości od gwiazd. Jednym ze sposobów tłumaczenia tych niezgodności są tak zwane „migracje orbit” – efekt silnego oddziaływania grawitacyjnego między planetami. Jeśli jest to teoria prawdziwa, możliwe byłyby również przypadki spadania planet na powierzchnię gwiazd.

Jak jednak stwierdzić, że to się stało ? Czy pozostają jakiekolwiek ślady kanibalizmu ? Owszem ! Kluczem jest badanie zawartości litu w atmosferach gwiazd. Pierwiastek ten występuje w postaci dwóch izotopów – litu-6 i litu-7 (izotopy to odmiany tego samego pierwiastka różniące się liczbą neutronów w jądrze). Oba te izotopy są produkowane w trakcie życia gwiazdy poprzez reakcje termojądrowe. Jednak lit-6 jest stosunkowo łatwo niszczony w wyniku kolizji z protonami we wnętrzach gwiazd i powinien zniknąć w ciągu kilku pierwszych milionów lat życia gwiazdy. Jednak w trakcie dalszej ewolucji gwiazdy zewnętrzne jej warstwy są na tyle dobrze „odseparowane” od jej wnętrza, że lit-6 mógłby w nich przetrwać (o ile znajdzie się jakieś późniejsze źróło, które mogłoby go dostarczyć).

W przweciwieństwie do gwiazd, planety nie osiągają temperatur, w których lit-6 mógłby ulec zniszczeniu. Jeśli więc planeta spadnie na gwiazdę i zostanie przez nią pochłonięta – w zewnętrznych warstwach gwiazdy będziemy obserwować lit-6 jako ślad po tym dramatycznym wydarzeniu.

Zaobserwowanie śladów litu-6 w widmie gwiazdy jest bardzo trudne. Widmo musi być wyjątkowo „czyste” i czytelne. Pierwszą gwiazdą, w widmie której udało się zaobserwować asymetrię w licie-6 i licie-7 wskazującą, że doszło tu do „zjedzenia” planety przez gwiazdę jest właśnie HD 82943. Odkrycia dokonali uczeni pracujący ze spektrografem UVES zainstalowanym na 8,2-metrowym teleskopie KUEYEN.

Autor

Michał Matraszek