Astronomowie odkryli gwiazdę zaćmieniową, której blask blokuje nie inna gwiazda, księżyc czy planeta, ale pył, skały a być może i asteroidy, skupione nieregularnie w krążącym wokół dysku.

Gwiazda ta, zwana KH 15D, znajdująca się w odległości 2400 lat świetlnych w gwiazdozbiorze Jednorożca, wchodzi w skład gromady młodych gwiazd NGC 2264. Jest to młoda gwiazda tego samego typu co Słońce, której wiek szacuje się ma 3 miliony lat.

Odkrycie, które ma zostać przedstawione na konferencji Scientific Frontiers on Research in Exo-Solar Planets, może doprowadzić do dokładnego zbadania struktury dysku i prześledzenia jego ewolucji w skali miesięcy i lat. Ponieważ naukowcy uważają, że Ziemia powstała właśnie w takim dysku, odkrycie może rzucić nowe światło na same początki formowania się naszej planety.

Gwiazdę tą odkryła w 1997 roku studentka Wesleyan University, Kristin Kearns. Wraz z opiekunami naukowymi, Williamem Herbstem i Catriną Hamilton nazwali ją KH 15D, ponieważ była to 15 gwiazda odkryta w obszarze oznaczonym literą D. Teraz naukowcy żałują, że nie wymyślili jakiejś ładniejszej nazwy.

KH 15D była przez koniec lat dziewięćdziesiątych obserwowana głównie przez studentów za pomocą teleskopu Van Vleck (o średnicy 0,6 metra) znajdującego się na uniwersytecie. Kiedy naukowcy zdali sobie sprawę z jej niezwykłości, między sierpniem 2001 roku a kwietniem 2002, zorganizowali międzynarodowe obserwacje, w których oprócz Amerykanów wzięli udział również astronomowie z Uzbekistanu, Niemiec i Izraela. Umożliwiło to prowadzenie obserwacji przez 24 godziny na dobę.

Obserwacje te potwierdziły dostrzeżoną przez Herbsta i Hamilton prawidłowość: co 48,3 dnia gwiazda blednie osiągając zaledwie 4 procent swojej normalnej jasności i pozostaje słabo widoczna przez około 18 dni. Siła zaćmienia i jego długość wskazywały, że przyczyną zaćmienia nie może być pojedynczy obiekt, taki jak gwiazda czy planeta, a jedynie zespół małych obiektów, zlepionych ze sobą, takich jak obłok pyłu, skał, asteroidów. Obecność w dysku ciał wielkości asteroidów potwierdza również obserwacja światła gwiazdy podczas zaćmienia, które wydaje się być bardziej niebieskie, jakby rozproszone na większych obiektach.

Obserwacje wskazują, że w dysku znajdują się większe obiekty, które skupiają materię powodując jej nierównomierne rozmieszczenie. Nie rozstrzygnięto jednak, czy jest to jeden obiekt o okresie obiegu 48,3 dnia, czy dwa o okresie 96,7. Nie wiadomo, czy jest to planeta, czy mało masywna gwiazda.

Naukowcy moją jednak nadzieję, że badanie KH 15D pozwoli poznać zagadki formowania się planet. Ze względu na odległość dzielącą Ziemię i gwiazdę, nie mogą jednak bezpośrednio obserwować dysku. Być może jednak umożliwi to następna generacja sprzętu obserwacyjnego, a jak na razie cennych informacji może dostarczyć również badanie pośrednie dysku na przykład w promieniowaniu podczerwonym.