Wczoraj, 27 marca 2006 roku, w Krakowie w wieku 84 lat zmarł Stanisław Lem, najbardziej znany polski pisarz gatunku science-fiction, futurolog i filozof. Jego książki tłumaczono na przeszło 40 języków.

Urodził się 12 września 1921 roku we Lwowie. Studiował na Lwowskim Uniwersytecie Medycznym oraz, po wojnie, na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studia skończył, ale lekarzem nigdy nie został.

Debiutem literackim Lema były opowiadania i wiersze o tematyce okupacyjnej drukowane w 1946 na łamach „Odry„, „Kuźnicy„, „Żołnierza Polskiego” i „Tygodnika Powszechnego„. Jako autor fantastyki debiutował opublikowanymi w „Tygodniku Powszechnym” opowiadaniami „Obcy” i „Dzieje jednego odkrycia„. W tym samym roku ukazała się drukowana w odcinkach w „Nowym Świecie Przygód” nowela „Człowiek z Marsa„. W latach 1946-1948 Lem współpracował z „Tygodnikiem Powszechnym„, gdzie publikował wiersze i opowiadania. Jego pierwszą napisaną książką był „Szpital Przemienienia„, który zaczął pisać w 1948 roku, jednakże doczekał się on wydania dopiero w 1955, zaś pierwszą opublikowaną książką Lema byli „Astronauci” (1951). Jego pierwsze utwory, których ostatnio autor raczej się wstydził (zakazał wznawiania), podporządkowane były w większości propagandowemu dydaktyzmowi socjalistycznemu.

Jego książki zostały przetłumaczone na 41 języków, a najczęściej przekładanym dziełem Lema jest powieść „Solaris„.

Większość z najbardziej znanych utworów Lema („Dzienniki Gwiazdowe„, „Solaris„, „Powrót z gwiazd„, „Summa Technologiae„, „Niezwyciężony„, „Cyberiada„, „Opowieści o pilocie Pirxie„, „Głos Pana„, „Eden” i inne) powstała pod koniec lat 50. i w latach 60. XX wieku. Najczęściej spotykane w twórczości Lema z tego okresu tematy to niemożność porozumienia między ludźmi a naprawdę obcymi cywilizacjami oraz stechnicyzowana przyszłość ludzkości. Drugi z tematów obejmuje też idealne, utopijne społeczeństwa i problem ludzkiej egzystencji w świecie, gdzie niewiele pozostaje do zrobienia ze względu na rozwój technologiczny. Jego obce społeczności to między innymi roje mechanicznych much (w „Niezwyciężonym„) i Ocean (w „Solaris„). Problem społeczeństw utopijnych pojawiał się w „Pokoju na Ziemi„, „Wizji lokalnej” i, w mniejszym stopniu, w „Cyberiadzie„.

Napisał też książkę autobiograficzną – „Wysoki Zamek„, opisującą lwowskie dzieciństwo i młodość.

W roku 1957 został laureatem Nagrody Literackiej miasta Krakowa, zaś w roku 1965 otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia. W 1973 otrzymał nagrodę Ministra Spraw Zagranicznych za popularyzację polskiej kultury za granicą. W 1972 został członkiem Komisji Polskiej Akademii Nauk „Polska 2000„. W 1973 otrzymał nagrodę literacką Ministra Kultury i Sztuki, zaś w 1976 Nagrodę Państwową I stopnia w dziedzinie literatury. W 1981 uhonorowany został doktoratem honoris causa Politechniki Wrocławskiej. W latach 1983-1988 przebywał w Wiedniu, gdzie otrzymał austriacką nagrodę państwową w dziedzinie kultury europejskiej za rok 1985, zaś później (w 1991) austriacką nagrodę państwową im. Franza Kafki w dziedzinie literatury. W 1994 został przyjęty w poczet członków Polskiej Akademii Umiejętności. W 1996 odznaczony został orderem Orła Białego. W 1997 otrzymał honorowe obywatelstwo Krakowa, zaś rok później uhonorowany został doktoratami honoris causa: Uniwersytetu Opolskiego, Lwowskiego Państwowego Uniwersytetu Medycznego, Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Lem został w 1973 honorowym członkiem Science Fiction Writers of America (Stowarzyszenia Amerykańskich Pisarzy Science Fiction). Honorowe członkostwo zostało mu jednak odebrane w 1976 po jego komentarzach na temat amerykańskiej pulpowej literatury science fiction. SFWA zaproponowało mu później zwykłe członkostwo, którego nie przyjął.

Był rozważany jako kandydat do Nagrody Nobla, jednak nigdy jej nie otrzymał. Jak w 1983 roku pisał krytyk Philadelphia Inquirer „Jeżeli Lem nie otrzyma Nagrody Nobla przed końcem wieku, to tylko dlatego, że ktoś powiedział komisji, iż jest on pisarzem science fiction„.