W tym samym dniu, w którym przyznano kontrakt na wybudowanie promu kosmicznego Discovery (29 stycznia 1979 rok), również przyznano kontrakt na budowę kolejnego wahadłowca – Atlantis, OV-104. Dzięki doświadczeniu zdobytemu podczas konstrukcji poprzednich orbiterów OV-104 ważył jeszcze mniej niż Discovery, a ilość pracy potrzebna na ukończenie konstrukcji była o około połowę mniejsza niż podczas budowy Columbii. Wynika to m.in. z zamienienia ogromnej ilości pojedynczych płytek ochrony termicznej na większe kawałki. Pomimo tak zmniejszonej liczby godzin pracy pojazd został ukończony 6 marca 1985 roku, czyli kilka miesięcy po pierwszej misji Discovery. OV-104 na swój pierwszy lot musiał jeszcze przez kolejne siedem miesięcy przygotowywać się w Centrum Lotów Kosmicznych im. Johna F. Kennedy’ego.

Nazwa Atlantis ma swoje korzenie w marynarce. Jednym z najważniejszych okrętów o tym imieniu był dwumasztowy okręt badawczy, który w latach 1930-1966 prowadził badania dla Instytutu Oceanograficznego Woods Hole (Woods Hole Oceanographic Institution). Był to niewielki statek, który na swoim pokładzie posiadał dwa laboratoria, w których przeprowadzano badania na próbkach wody oraz badano życie morskie. Obsługiwała go siedemnastoosobowa załoga oraz mogło na nim pracować do pięciu naukowców. Warto wspomnieć, że okręt był wyposażony w pierwsze elektroniczne urządzenie pomiarowe do mapowania dna oceanu. OV-104, tak jak jego imiennik, miał przyczynić się do rozwoju nauki.

Gzzz via Wikimedia Commons

Prom kosmiczny Atlantis w kompleksie dla zwiedzających w Centrum Kosmicznym im. Johna F. Kennedy’ego.

Pierwsza misja Atlantis rozpoczęła się 3 października 1985 roku – to wtedy OV-104 wyniósł pierwszy z pięciu ładunków Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych w swojej karierze. Wśród innych ważnych ładunków tego promu kosmicznego znajdziemy m.in. sondę Magellan, która badała planetę Wenus, sondę Galileo, która prowadziła obserwacje Jowisza i jego księżyców, oraz Teleskop kosmiczny Comptona, który badał wszechświat przy pomocy wysokoenergetycznego promieniowania gamma. Dodatkowo podczas większości misji na pokładzie OV-104 miały miejsce eksperymenty naukowe, żeby jak najbardziej wykorzystać loty orbitera do prowadzenia badań w warunkach mikrograwitacji.

Wahadłowiec Atlantis miał zaszczyt uczestniczyć w setnym załogowym locie Stanów Zjednoczonych. W tej samej misji odbyło się pierwsze zadokowanie wahadłowca do kosmicznej stacji Mir. OV-104 odbył sześć kolejnych lotów do tej stacji, przez co naturalne jest, że przy tym promie nastąpiły pierwsze wymiany załogi USA na orbicie. Podczas tych wymian, kiedy Atlantis i Mir się połączyły, razem tworzyły największy w historii statek kosmiczny na orbicie. Jednak przygoda Atlantis z dokowaniami na orbicie nie zakończyła się na stacji Mir – OV-104 odbył również sporo lotów do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Duża część z nich polegała na wysłaniu kolejnych modułów lub komponentów stacji. Wśród nich znajdziemy laboratorium Destiny, które jest pierwszym i jednym z najważniejszych laboratoriów ISS, śluzę powietrzną Quest oraz laboratorium Columbus, które zostało stworzone przez Europejską Agencję Kosmiczną.

NASA

Prom kosmiczny Atlantis podczas zadokowania do rosyjskiej stacji Mir 4 lipca 1995 roku. W wyniku połączenia statków utworzył się największy w historii orbiter, jaki istniał w kosmosie.

OV-104 zakończył swoją służbę jako ostatni z floty wahadłowców NAS-y. Odbył on STS-135, czyli ostatnią (sto trzydziestą piątą) misję w programie promów kosmicznych Stanów Zjednoczonych. Lądowanie nastąpiło 21 lipca 2011 roku i zakończyło erę użytkowania wahadłowców. Podczas swojej kariery Atlantis spędził łącznie 307 dni na orbicie, okrążając Ziemię ponad 4800 razy. Wykonał on 33 misje, z czego siedem z nich było do rosyjskiej stacji Mir, a dwanaście do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. W ciągu trzydziestu sześciu lat na jego pokładzie pracowały 203 załogi. Aktualnie znajduje się w kompleksie dla zwiedzających Centrum Kosmicznego im. Johna F. Kennedy’ego.

Redakcja tekstu – Matylda Kołomyjec