Ponad rok po eksplozji promu kosmicznego Challenger Kongres Stanów Zjednoczonych zezwolił na budowę zastępczego wahadłowca znanego jako OV-105 (31 lipca 1987 rok). Był to piąty i zarazem ostatni operacyjny prom kosmiczny we flocie NAS-y. Do jego konstrukcji użyto części zapasowych, pierwotnie przeznaczonych na ewentualną naprawę wahadłowców Discovery oraz Atlantis. Natomiast nowoczesny sprzęt komputerowy, w który Endeavour został wyposażony, został później zaimplementowany do pozostałych orbiterów podczas ich modernizacji.
Endeavour podczas ceremonii wyprowadzenia z hangaru.
Redakcja tekstu –
Imię dla OV-105 (Orbital Vehicle-105) nie zostało wybrane odgórnie, lecz poprzez narodowy konkurs na nazwę statku badawczego, w którym udział wzięło ponad 70 tysięcy uczniów ze szkół podstawowych i średnich. Zwyciężyła oczywiście nazwa Endeavour, którą nosił również okręt z XVIII wieku dowodzony przez Jamesa Cooka. Głównym celem jego wyprawy była obserwacja tranzytu Wenus z wyspy Tahiti, co przyczyniło się do wyznaczenia długości jednostki astronomicznej. Ekspedycja okazała się owocna również w innych aspektach. Odkryto wówczas tysiące nowych gatunków zwierząt i roślin oraz sporządzono dokładne mapy Nowej Zelandii i Australii.
Pierwszy lot Endeavoura miał miejsce 7 maja 1992 roku. Głównym celem misji było przechwycenie i naprawa satelity komunikacyjnego Intelsat VI na orbicie. Ze względu na nieprzystosowanie wahadłowca do tego celu potrzebne były aż trzy próby aby złapać i następnie wymienić silnik w Intelsacie. Warto wspomnieć, że przechwycenie nastąpiło poprzez ręczne złapanie satelity. Czas pomiędzy kolejnymi zbliżeniami został wykorzystany m.in. do testów wpływu mikrograwitacji na ludzkie ciało, badanie możliwości produkcji kryształów białka w warunkach mikrograwitacji oraz na nagranie filmu edukacyjnego, porównującego historię pierwszego lotu OV-105 oraz pierwszej wyprawy XVIII-wiecznego okrętu, od którego prom kosmiczny NAS-y wziął swoją nazwę. Ze względu na bardzo dobre efekty pracy Endeavoura NASA wydłużyła misję o dwa dni, aby załoga mogła zrealizować wszystkie jej cele. W trakcie lotu odbyto aż cztery spacery kosmiczne, a jeden z nich trwał prawie osiem i pół godziny, czym załoga ustanowiła nowy rekord najdłuższego wyjścia w otwartą przestrzeń kosmiczną.
Lądowanie Endeavoura dnia 18 września 1995 roku. Prom do wyhamowywania używa spadochronu hamującego o średnicy ponad dwunastu metrów.
Endeavour, jako najmłodszy z floty promów kosmicznych, posiadał nie tylko najnowocześniejszy sprzęt komputerowy, ale również jako pierwszy z wahadłowców miał i wykorzystywał wbudowany spadochron hamujący, który skracał potrzebną drogę do wylądowania o około jedną trzecią. Wkrótce jednak pozostałe orbitery (OV-103 i OV-104) uzyskały nowatorski sprzęt zwany szklanym kokpitem (ang. glass cockpit), który składał się z kolorowych wyświetlaczy, a Endeavour doczekał się tej modernizacji jako ostatni z nich. Analogowe wskazówki i monitory kineskopowe zostały zastąpione przez nowe ekrany, co zmniejszało koszty konserwacji oraz ułatwiało interakcję pomiędzy załogą a orbiterem. Inną ważną modyfikacją OV-105 było umożliwienie pozycjonowania statku przy użyciu systemu GPS. Dzięki temu Endeavour nie tylko zaimplementował ów system do programu promów kosmicznych, ale również uzyskał możliwość lądowania na wszystkich wystarczająco długich lądowiskach (wcześniejszy system umożliwiał lądowanie wyłącznie w bazach wojskowych). Warto wspomnieć, że orbiter został dodatkowo przystosowany do misji do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej m.in. poprzez zainstalowanie śluzy powietrznej, dzięki czemu statek mógł dokować, oraz przez zmniejszenie masy promu w celu zwiększenia możliwego do wysłania ładunku.
Endeavour zakończył swoją służbę 1 czerwca 2011 roku i był drugim (z pominięciem Enterprise’a) wahadłowcem, który przeszedł na emeryturę. W ciągu swojej kariery spędził 299 dni w kosmosie, okrążając Ziemię prawie 4700 razy. Odbył 25 lotów, z czego jedenaście do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej, a jeden do rosyjskiej stacji Mir. W ciągu dziewiętnastu lat wziął pod swoje skrzydła 173 załogi. Aktualnie znajduje się w Kalifornijskim Centrum Nauki (ang. California Science Center) w Samuel Oschin Air and Spacer Center.
Redakcja tekstu – Antonina Habrat, Matylda Kołomyjec
