Obserwacje wykonane przez dwa amerykańskie teleskopy dowodzą, że Jowisz posiada wir arktyczny podobny do tego, który na Ziemi istnieje ponad Antarktydą i który umożliwia powstawanie dziury ozonowej w stratosferze.

Obrazy okolic północnego bieguna największej z planet wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a (po prawej) i obserwujący w podczerwieni Infrared Telescope Facility (po lewej) ukazują heksagonalny wzór, który rozciąga się pionowo od stratosfery aż do leżącej powyżej niej troposfery. Gwałtowny spadek temperatury powoduje powstanie wschodnich wiatrów, które utrzymują polarną atmosferę (również stratosferę) w izolacji od reszty atmosfery.

Linie proste widoczne na zdjęciu są wynikiem obróbki fotografii, a nie rzeczywistych procesów. Obszar położony najbliżej biegunów został usunięty, gdyż znajdował się zbyt blisko widocznego skraju planety, aby w wiarygodny sposób powiedzieć coś o warunkach tam panujących.

Zdjęcie po prawej jest wynikiem złożenia obrazów z Wide Field i Planetary Camera 2 na Teleskopie Kosmicznych Hubble’a wykonanych na fali o długości 890 nanometrów i ukazujących zamglenia w stratosferze.

Wyraźne granice i falowa struktura warstwy zamgleń sugeruje istnienie biegunowego wiru i podobieństwo do chmur w stratosferze ponad ziemskim biegunem. Zdjęcia w podczerwieni potwierdzają to przypuszczenie. Fotografia z lewej została wykonana w promieniowaniu o długości 17 mikronów. Ukazuje masy polarnego powietrza o 5-6 stopni Celsjusza chłodniejsze niż otoczenie. Podobne obserwacje w promieniowaniu podczerwonym o innej długości fali pokazują, że masa chłodniejszego powietrza rozciąga się od środkowej części stratosfery aż do szczytu leżącej wyżej troposfery.

Prezentowane fotografie zostały wykonane w dniach 11-13 sierpnia 1999 roku, kiedy północny biegun Jowisza był najlepiej widoczny z Ziemi. Obserwacje prowadzone były od czerwca do października 1999 roku. Pokazują one, że heksagonalne struktura obraca sie powoli na wschód z prędkością około 1,2 stopnia długości geograficznej jowiszowej na dzień, czyli z prędkością porównywalną z szybkością wiatrów oszacowaną z ruchu widocznych chmur.

Uczeni badający ziemską atmosferę są tym wynikiem zainteresowani ponieważ jowiszowa atmosfera stanowi naturalane laboratorium, w którym badane może być zjawisko wirów biegunowych. Szczególne zainteresowanie wywołuje również możliwość zbadania jak głęboko rozciąga się jowiszowa troposfera. Znajomość odpowiedzi na to pytanie jest potrzebna przy projektowaniu misji, która obiegać będą planetę po orbicie biegunowej.

Autor

Michał Matraszek