Zdjęcie w tle: STS-82 Crew, STScI, NASA
Trzydzieści jeden lat temu, 24 kwietnia 1990 roku Kosmiczny Teleskop Hubble’a został wyniesiony na orbitę. Od tamtego czasu nieustannie odkrywa przed nami tajniki kosmosu. Z okazji jego urodzin przygotowaliśmy dla was pięć ciekawostek.
Jakim rodzajem teleskopu jest Kosmiczny Teleskop Hubble’a?
Hubble to teleskop typu Cassegraina odmiana Ritcheya-Chrétiena. Jest to teleskop zwierciadlany, którego okular znajduje się za zwierciadłem głównym. W lustrze głównym takich instrumentów znajduje się otwór. Kiedy światło wpada do teleskopu, odbija się od lustra głównego, następnie pada na lustro wtórne, odbija się ponownie i dociera do okularu, przez otwór w zwierciadle głównym. Tam znajdują się kamery i inne instrumenty naukowe Hubble’a. Lustra Kosmicznego Teleskopu są zakrzywione hiperbolicznie i mają głębszą krzywiznę niż lustra paraboliczne stosowane w zwykłych teleskopach Cassegraina, co zapewnia lepszą ostrość obrazu w szerokim polu widzenia. Zwierciadło główne Hubble’a ma średnice około 2,4 metra, a zwierciadło wtórne 30,5 cm.
Na grafice przedstawiono schemat budowy Kosmicznego Teleskopu Hubble’a. Jest to teleskop Cassegraina typu Ritcheya-Chrétiena.
Skąd biorą się kolory na zdjęciach z Kosmicznego Teleskopu?
Na pokładzie teleskopu Hubble’a nie ma kamer robiących kolorowe zdjęcia. Światło, które wpadnie do teleskopu, zostaje przefiltrowane i podzielone ze względu na barwę. Dla każdego zakresu długości fali powstają obrazy w skali szarości, które są przesyłane na Ziemię. Następnie członkowie zespołu Hubble’a „kolorują” klatki poszczególnych kolorów i łączą je w jeden obraz, który jest udostępniany publicznie. Obrazy, które możemy oglądać to najczęściej złożone zdjęcia z trzech filtrów zielonego, niebieskiego i czerwonego.
Zdjęcie Mgławicy Krab zostało złożone na podstawie danych z 24 ekspozycji z lat 1999-2000.
Barwy na końcowym zdjęciu nie zawsze odpowiadają rzeczywistym kolorom obiektów. Kolory służą często jako narzędzie do podkreślenia konkretnych cech obiektów, które są trudno dostrzegalne. Za pomocą barwy czasem zaznacza się także cech niewidoczne dla ludzkiego oka na przykład zakres występowania pierwiastków.
Czy możemy oglądać obrazy z teleskopu Hubble’a na żywo?
Hubble nie posiada kamer, które udostępniałyby obrazy w czasie rzeczywistym. Jednak na stronie Space Telescope Live można sprawdzić jaki obiekt w danym momencie jest obserwowany przez Kosmiczny Teleskop. Zdjęcia, które są widoczne po wejściu na stronę, pochodzą zazwyczaj z innych teleskopów, ponieważ Hubble, zwykle obserwuje obiekty po raz pierwszy.
W zeszłym roku z okazji trzydziestych urodzin teleskopu NASA udostępniła także stronę pozwalającą sprawdzić, jaki obiekt był obserwowany przez Hubble’a w dniu naszych urodzin. Można ją odwiedzić, klikając tutaj.
Czy Kosmiczny Teleskop może pomóc w odnajdywaniu czarnych dziur?
Owszem, od 1997 roku na pokładzie teleskopu znajduje się The Space Telescope Imaging Spectrograph (STIS), który pomaga odnajdywać tego typu obiekty. Instrument wykorzystuje pryzmaty lub siatki dyfrakcyjne do rozdzielania widma światła na poszczególne kolory. STIS może równocześnie badać spektrum wielu gwiazd znajdujących się w centrum galaktyki, dostarczając nam informacji o tym, z jaką szybkością się poruszają. Na tej podstawie można znaleźć centralną czarną dziurę i jej oszacować masę centralnej, zgodnie z zasadą, że im szybciej poruszają się gwiazdy, tym masywniejszy jest obiekt, wokół którego krążą. STIS badał między innymi czarną dziurę w centrum galaktyki M84.
Po prawej stronie umieszczono sygnaturę centrum galaktyki M84, wykonaną przez instrument STIS. Po lewej zdjęcie galaktyki M84 wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a.
Czy wszystkie zdjęcia wykonane przez Kosmiczny Teleskop Hubble’a są publikowane?
Docelowo tak, jednak nie od razu po wykonaniu ekspozycji. Naukowcy, którzy zlecają Hubble’owi zadanie mają zwykle 6 miesięcy na przeprowadzenie badań i publikację wyników, zanim zdjęcia i dane zostaną upublicznione. Zdjęcia z Kosmicznego Teleskopu udostępniane przez NASA są w domenie publicznej, co oznacza, że mogą być używane bezpłatnie.
