Rozpoczął się grudzień – ostatni miesiąc 2022 roku. Duża część z nas miała już okazję zobaczyć pierwszy śnieg, zwiastujący nadchodzącą zimę. Doświadczyliśmy również długich i zimnych nocy, które jeśli odpowiednio się przygotowaliśmy, umożliwiły nam wielogodzinne obserwacje.

Pierwszego dnia miesiąca Słońce wzejdzie o 7:17 i będzie gościć na niebie przez 8 godzin i 24 minuty, do 15:41. Długość dnia stale maleje, dzieje się to jednak już coraz wolniej. Na początku grudnia kolejne doby będą zabierać ponad 1,5 minuty z czasu, jaki nasza gwiazda znajduje się nad horyzontem. Po tygodniu czas ten spadnie do niecałej minuty, a w połowie miesiąca zaledwie do 15 sekund.

Wykres długości dnia w grudniu

Wykres obrazuje zależność długości dnia od daty przypadającej w grudniu.

Pierwszy dzień zimy, który wypada 21 grudnia, odwróci proces – dzień zacznie zwiększać swoją długość. Na początku powoli, z czasem jednak Słońce śmielej będzie zostawać nad naszymi głowami. W trakcie przesilenia zimowego nasza gwiazda wzejdzie o 7:36, a zniknie nam z oczu o 15:40. Najkrótszy dzień roku potrwa zaledwie 8 godzin 3 minuty i 51 sekund. Nieduże nachylenie ekliptyki do horyzontu sprawi, że Słońce wzniesie się maksymalnie na trochę ponad 16°.

W sylwestra wschód przypadnie na 7:39. Zachód zaś nastąpi o 15:47. Ostatni dzień 2022 roku potrwa 8 godzin i 8 minut. Słońce odwiedzi w grudniu dwa gwiazdozbiory, przez pierwszą połowę miesiąca będzie przemierzać Wężownika, a w drugiej części Strzelca. Taka pozycja naszej gwiazdy zapewni nam świetne warunki obserwacyjne konstelacji znajdujących się w pobliżu koła rektascensji 8h (np. Ryś, Bliźnięta, Rak, Mały Pies, Wielki Pies).

Mapa obrazująca niebo nad kierunkiem południowym 21.12 o 01:00. Widoczny jest asteryzm trójkąta zimowego, który tworzą: Syriusz – najjaśniejsza gwiazda nocnego nieba (alfa Wielkiego Psa), Betelgeza (alfa Oriona) i Procjon (alfa Małego Psa).

Księżyc

Nasz naturalny satelita rozpocznie grudzień w pobliżu planety Jowisz w gwiazdozbiorze Wodnika. Jego faza wyniesie 60% 1 XII, a on sam będzie dążyć do pełni. Nim jednak to, odwiedzi gwiazdozbiory Ryb, Wieloryba, ponownie Ryb i Barana. Ósmego dnia miesiąca o 5:09 Srebrny Glob wypełni swoją tarczę, a jego jasność wzrośnie do -12,87 magnitudo. Zaledwie 1,5 godziny po pełni dojdzie do okultacji Marsa i Księżyca. Zjawisko to polega na pozornym przejściu odległego ciała niebieskiego (zwykle planety) za innym ciałem niebieskim. Wydarzenie to będzie miało miejsce tylko 10° nad zachodnim horyzontem, co zdecydowanie utrudni obserwacje.

Mapa obrazująca pozycje Księżyca w pełni oraz Marsa 08.12 o 05:09. Ciała niebieskie nie zostały ukazane w skali.

Następnie Srebrny Glob pokona ekliptyczne konstelacje nieba zimowego, zmierzając ku ostatniej kwadrze. Wejdzie w nią 16 grudnia tuż przed 10:00. Kolejne dni przyniosą zdecydowaną poprawę warunków obserwacyjnych – Księżyc będzie bowiem wschodził coraz później. Siła grawitacji poprowadzi go przez konstelacje Wagi, Skorpiona i Wężownika. 23 dnia miesiąca naturalny satelita dogoni Słońce i wejdzie w nów 23 XII w godzinach przedpołudniowych. Pierwsze dni zimy spędzi na zwiększaniu sierpa, by 30 grudnia o 02:22 znaleźć się w pierwszej kwadrze. Srebrny Glob zakończy 2022 rok w konstelacji Barana.

Planety

Merkury zwiększa swoją elongację, która osiągnie wartość maksymalną 20°07’ (12°32’ na początku miesiąca) w pierwszy dzień zimy. Jasność planety tego dnia to -0,25 wielkości gwiazdowych. Wenus podąża śladem swojego mniejszego sąsiada i oddala się od Słońca (wraz z końcem miesiąca elongacja wyniesie nieco ponad 17°). Planet należy wypatrywać tuż po zachodzie Słońca, nisko nad horyzontem. Mars jest świetnie widoczny przez całą noc. Zawdzięcza to swojej pozycji – znajduje się przed kołem rektascensji 5h (Słońce zajmuje pozycję na kole 18h). Należy go wypatrywać wysoko nad horyzontem, wniesie się bowiem aż na 65° w przesilenie zimowe. Jowisz będzie widoczny w pierwszej połowie nocy. Saturn znajduje się zaś stosunkowo blisko Słońca, przez co jego obserwację będą możliwe jedynie wczesnym wieczorem. Podobnie jak w przypadku Marsa panują bardzo dobre warunki do obserwacji Urana, który niezmiennie od kilku miesięcy przebywa w konstelacji Barana. Ostatniej planety Układu Słonecznego – Neptuna należy wypatrywać do północy (a pod koniec miesiąca do 22:00), później bowiem chowa się pod horyzontem.

Ursydy i Geminidy

W grudniu swoje maksimum mają roje Ursydów (konstelacja Małej Niedźwiedzicy) i Geminidów (konstelacja Bliźniąt). Pierwszy z nich promieniuje od 16 do 26 grudnia z maksimum przypadającym na noc 22/23. Wartość ZHR dla tego roju wynosi 10. Geminidy można obserwować pomiędzy 3 a 20 grudnia. Największą liczbę tych meteorów dostrzeżemy w nocy z 13 na 14 dnia miesiąca. Zdecydowanie warto zwrócić na nie uwagę, przy odrobinie szczęścia, liczba przelotów wyniesie 120 na godzinę.

Mapa obrazująca pozycje radiantu Ursydów (żółty po lewej) oraz Geminidów (żółty po prawej) 18.12 o 21:00.

Pierwsza gwiazdka

Rolę pierwszej gwiazdki w dniu 24 XII spełni… Jowisz. Zgadza się, ze względu na dużą jasność gazowego olbrzyma będzie on pierwszym punktem dostrzegalnym na wieczornym niebie. Jeśli zależy nam na gwieździe, powinniśmy poszukiwać Kapelli (najjaśniejszej gwiazdy konstelacji Woźnicy), która ukaże się nad północno-wschodnim horyzontem tuż przed 16:00.

Autor

Avatar photo
Dominik Sulik

Student informatyki WIET AGH, przewodniczący komisji ds. obserwacji Klubu Astronomicznego Almukantarat.