Rozpoczął się październik, miesiąc w którym liście drzew zachwycają nas swoją brązowo–złotą barwą, a dni stają się coraz krótsze. Słońce wschodzi obecnie o 6:43, a zachodzi o 18:22. Dzień trwa więc 11 godzin i 39 minut. Wraz z upływem miesiąca wartości te zmienią się odpowiednio na 6:31 i 16:22, różnica wyniesie więc 9 godzin 51 minut. W tym miesiącu możemy obserwować wiele ciekawych zjawisk, zarówno na niebie nocnym jak i dziennym.

Zaćmienie Słońca

Pod koniec miesiąca – 25 października – będziemy mieli okazję podziwiać częściowe zaćmienie Słońca. Zjawisko to będzie widoczne z terenów całej Polski. Poniżej zamieszczamy tabelę opisującą zaćmienie dla kilku miast w Polsce.

Miasto

Początek

Maksimum

Koniec

Czas trwania

Wielkość zaćmienia

Maksymalna faza

Rzeszów

11:16

12:26

13:36

140 minut

0.51

40%

Kraków

11:15

12:23

13:32

137 minut

0.48

37%

Wrocław

11:12

12:19

13:26

134 minut

0.46

35%

Zielona Góra

11:11

12:16

13:23

132 minut

0.45

34%

Łodź

11:13

12:21

13:30

137 minut

0.50

39%

Poznań

11:11

12:18

13:25

134 minut

0.48

37%

Warszawa

11:13

12:23

13:32

139 minut

0.52

41%

Białystok

11:14

12:24

13:35

141 minut

0.56

45%

Szczecin

11:09

12:14

13:21

132 minut

0.46

35%

Gdańsk

11:10

12:18

13:27

137 minut

0.52

41%

Czasy poszczególnych punktów zaćmienia (czas letni w Polsce) oraz fazy zostały obliczone za pomocą programu Stellarium.

Zgodnie z powyższą tabelą, zjawisko potrwa najdłużej dla terenów północno-wschodniej Polski, najkócej zaś dla południowo-zachodniej. Będzie ono głębokim zaćmieniem, ponieważ maksymalna faza osiągnie około 46%.

Słońce znajdzie się 26° nad horyzontem w punkcie maksimum zaćmienia, jego jasność zmniejszy się do -25,93 magnitudo.

Przypominamy o bezpiecznym prowadzeniu obserwacji tego pięknego zjawiska. Pomimo zakrycia części tarczy naszej gwiazdy przez Księżyc będzie ona nadal bardzo jasna. Nie wolno kierować lornetek oraz teleskopów na Słońce bez użycia filtra.

Księżyc

Księżyc rozpocznie październik w konstelacji Wężownika jako sierp w fazie 27%. W ciągu kolejnych 3 dni będzie zwiększał oświetloną powierzchnię, by 3 października przejść przez pierwszą kwartę o 2:15. Znajdzie się wówczas w gwiazdozbiorze Strzelca. Następnie przejdzie do Koziorożca, gdzie wyprzedzi Władcę Pierścieni o 21:49 piątego dnia miesiąca. W swojej wycieczce po sferze niebieskiej odwiedzi dalej Wodnika i Ryby. 9 października o 22:54 nastąpi pełnia. Naturalny satelita Ziemi będzie wówczas 39° nad horyzontem. Kolejnymi gwiazdozbiorami na drodze Srebrnego Globu będą Baran i Byk. 15 października nad ranem dojdzie do koniunkcji Marsa i Księżyca. Dwa dni później o 19:16 Srebrny Glob przejdzie przez ostatnią kwartę. Znajdzie się wówczas nieco poniżej Polluksa w Bliźniętach. Następnie przemierzy gwiazdozbiory Raka i Lwa, by 22 dnia miesiąca trafić do konstelacji Panny. W Virgo dojdzie do częściowego zaćmienia Słońca, a tym samym przejścia Księżyca przez nów. To widowiskowe zjawisko będzie miało miejsce 25 października w południe. Nasz naturalny satelita skończy miesiąc przemierzając w ostatnim tygodniu Wagę, Skorpiona, Wężownika i Strzelca.

Merkury

Merkury widoczny będzie nisko nad horyzontem tuż przed wschodem Słońca. Jego obserwacje będą możliwe w pierwszej połowie miesiąca, dzięki dużej elongacji wschodniej, która będzie rosnąć, osiągając maksymalnie 17°58’ 8.10.

Mapka obrazująca pozycję Merkurego o godzinie 6:00 1.10.2022 – wysokość horyzontalna planety to nieco ponad 4°.

Wenus

Piekielna planeta znajduje się obecnie w odległości mniejszej niż 6° od środka tarczy Słońca, przez co jej obserwacje nie będą możliwe w październiku. Jej jasność wynosi -3,72 magnitudo i spadnie o 0,1 wielkości gwiazdowej do końca miesiąca.

Mars

Mars wschodzi obecnie 17 minut po godzinie 21 i jest widoczny do końca nocy. Wraz z postępem miesiąca jego widoczność będzie się poprawiać ze względu na coraz wcześniejszy wschód tej planety. Przedostatniego dnia października o godzinie 11:25 Mars rozpocznie ruch wsteczny, zmieniając kierunek ruchu na przeciwny do Słońca.

Pozycja Marsa 20.10.2022 o 23:00 – czerwona planeta znajduje się obecnie w gwiazdozbiorze Byka, w którym pozostanie przez najbliższe kilka miesęcy.

Jowisz

Największa planeta układu słonecznego wizytuje obecnie wschodnią część konstelacji Ryb. Elongacja Jowisza systematycznie maleje. W pierwszej połowie miesiąca będzie widoczny przez całą noc, zaś w drugiej do godziny 3:00-4:00. 8 października dojdzie do spotkania Jowisza z Księżycem. Koniunkcja nastąpi o 22:57, a odległość pomiędzy obiektami będzie wynosić 2°37’. W układzie księżyców jowiszowych dojdzie do następujących zjawisk (wybrano kilka wydarzeń możliwych do zaobserwowania):

  • tranzyt Io na tle tarczy planety – 3.10 o 1:13

  • zaćmienie Słońca przez Jowisza na Ganimedesie – 9.10 o 1:31 (3:00 wyłonienie się Ganimedesa z cienia Jowisza)

  • koniunkcja Kallisto i Jowisza – 16.10 o 19:03

  • tranzyt Ganimedesa na tle tarczy planety – 26.10 o 20:40

Saturn

23 października o godzinie 9:12 Saturn zmieni swój kierunek i rozpocznie ruch zgodny ze Słońcem zakreślając tym samym pętlę w pozornym ruchu na sferze niebieskiej. Planeta dumnie prezentuje swoje pierścienie w konstelacji Koziorożca. Będzie widoczna w pierwszej połowie nocy (zachód 1.10 o 2:09, zachód 31.10 o 23:10). Podobnie jak Jowisz Saturn zmniejsza swoją elongację. Wzrostowi ulega jasność planety, która wraz z końcem miesiąca osiągnie 1 magnitudo.

Uran i Neptun

Uran przebywa w konstelacji Barana i kreśli obecnie swoją pętlę. Podobnie jak we wrześniu w październiku dojdzie do bliskiego spotkania Urana z Księżycem. Podczas koniunkcji separacja pomiędzy obiektami wyniesie około 18’. Zjawisko nie będzie jednak widoczne, ponieważ dojdzie do niego kilkanaście minut przed godziną 10.

Neptun przemieszcza się w kierunku centrum gwiazdozbioru Wodnika.

Obie planety będą widoczne niemal przez całą noc.

Orionidy i Drakonidy

W październiku swoje maksimum mają Orionidy, czyli rój meteorów gwiazdozbioru Oriona. Można je obserwować już od początku miesiąca. Swoje maksimum mają 21 października, a są aktywne jeszcze do 7 listopada. Wartość ZHR (Zenithal Hourly Rate) w dniu maksimum wyniesie 20. Oznacza to, że pojedynczy obserwator w ciągu godziny zaobserwowałby około 20 meteorów, jeśli ich radiant znajdowałby się w zenicie. W dniu maksimum warunki obserwacyjne będą dobre, Księżyc znajdzie się bowiem kilka dni przed nowiem.

Mapka pokazuje położenie radiantu Orionidów (z prawej) w dniu 21.10.2022 o godzinie 1:00.

Oprócz Orionidów w październiku występują również Drakonidy – deszcze meteorów, których radiant znajduje się w konstelacji Smoka. Ich aktywność przypada na okres 5-10 października z maksimum w nocy 9/10. Średnia prędkość Drakonidów jest ponad trzykrotnie mniejsza niż średnia prędkość Orionidów, w związku z tym mówi się o nich „wolne meteory”. Zdecydowanie są obowiązkowym punktem obserwacyjnym wśród deszczów meteorów.

 

Autor

Avatar photo
Dominik Sulik

Student informatyki WIET AGH, przewodniczący komisji ds. obserwacji Klubu Astronomicznego Almukantarat.