W powieści Artura C. Clarke’a 2001: Odyseja kosmiczna, statek kosmiczny Discovery zmierza ku tajemniczemu księżycowi Saturna – Japetusowi – w poszukiwaniu inteligentnego życia. Obecnie statek kosmiczny Cassini leci w kierunku tego księżyca z nieco innego powodu. Jego celem jest odpowiedź na pytanie, dlaczego, podczas gdy połowa Japetusa jest ciemna jak asfalt, druga połowa odbija promienie słoneczne niczym świeży śnieg.

W ostatnim dniu 2004 roku statek Cassini zbliżył się do Japetusa na odległość 123000 kilometrów (około 1/3 średniej odległości Księżyca do Ziemi). Zdjęcia wykonane podczas tego spotkania ujawniły niespotykane dotychczas detale. Najbardziej uderzającą strukturą jest ogromny grzbiet rozciągający się 1300 km wzdłuż równika. To niemal jedna trzecia obwodu księżyca. W niektórych miejscach góry wznoszą się na wysokość 20 km, podobne wysokości mają wśród odkrytych obiektów jedynie marsjańskie wulkany. Do tej pory nie przypuszczano, że tak ogromne wzniesienia mogą się znajdować na stosunkowo niewielkim księżycu.


Zdjęcie ujawniło ponadto ciemne pierzaste smugi, dzielące półkule, stanowiące materiał, który opadł z zewnątrz na powierzchnię księżyca. Smugi te sugerują, że ciemny materiał opadł na pierwotną powierzchnię Japetusa.

Jednak dyskusja na ten temat cały czas wrze. Czy ciemna materia (złożona z substancji organicznych) jest pozostałością po zewnętrznym ciele (najprawdopodobniej innym księżycu), który rozbryzgał się na jaśniejszą, lodową powierzchnię? Czy też zróżnicowanie jasności powierzchni jest związane z magnetosferą Saturna? „Naukowcy przypatrują się wykonanym zdjęciom, by dojść do wniosków” stwierdziła wiceprzewodnicząca projektu Linda J. Spilker (NASA/Jet Propulsion Laboratory).

Osuwisko na Japetusie. W mniejszym kraterze w środku zdjęcia można dostrzec zsunięta „ziemię”. Północ znajduje się po lewej stronie. Zdjęcie wykonano w świetle widzialnym ze statku Cassini, 31 grudnia 2004 w odległości 123400 km. Kąt padania światła to 78°. Rozdzielczość – 740m na piksel.

W ciemnej części Japetusa, nazwanej Cassini Regio, zauważono też bardzo efektowne osuwisko. Materia w osuwisku, osunęła się ze skarpy o wysokości 15km, będącej obręczą starodawnego krateru, a raczej „basenu” pouderzeniowego o średnicy 600km. Bardzo wyraźnie widać zwaliska osunięte na mniejszy, płaskodenny krater (o średnicy ok. 120 km) tuz przy krawędzi „basenu”.

Osuwiska są często spotykane na planetach takich jak Ziemia czy Mars. Osuwisko na ciemnej części usianego kraterami, lodowatego Japetusa przypomina podobne, znalezione na Kalisto podczas misji Galileo. Osunięcie materii spowodowało prawdopodobnie, że stała się ona bardziej sypka, ponieważ podczas osuwania została rozkruszona.

Mozaika złożona z czterech zdjęć. Widać głównie ciemny, usiany kraterami obszar, zwany Cassini Regio, który zajmuje niemal całą półkulę księżyca. Japetus ma 1436 km średnicy. Zdjęcie jest wycentrowane na równiku, na 90° długości zachodniej. Ta część jest zawsze zwrócona w kierunku ruchu, ponieważ obrót satelity jest zsynchronizowany z obiegiem.

Autor

Gabriel Pietrzkowski

Komentarze

  1. PaSKud    

    Uderzajace podobienstwo — Na innym zdjeciu, ktore nie zostalo tu pokazane http://ciclops.lpl.arizona.edu/media/ir/2005/706_1419_1.jpg widac uderzajace podobienstwo do gwiazdy smierci z Gwiezdnych Wojen 😀 Porownajcie sobie na przyklad z http://www.theforce.net/swtc/Pix/books/weg/dstc3.gif I co wy na to??? 🙂

    1. artpoz    

      Poczekaj na przelot koło Mimasa — Już w sierpniu Cassini zbliży się do Mimasa. Ten to dopiero
      wygląda jak gwiazda śmierci 🙂
      Poniżej zdjęcie Mimasa zrobione przez Voyagera 1.
      http://photojournal.jpl.nasa.gov/jpeg/PIA02266.jpg
      Tylko czekać na udane fotki 🙂

    2. Super Ghost    

      a jaka.. — srednice miala gwiazda smierci??? 😀

      1. PaSKud    

        Raczej nie byl gigantyczna — Z tego co mi sie w pamieci ostalo to ze miala jakos kilkanascie czy kilkadziesiat kilometrow srednicy.

        PS Mimas nie ma takiego rownikowego walu. Wiem ze Gwiazda Smierci miala kanal a nie wal ale z daleka wyglada podobnie 😉

    3. kbk    

      Czy ktos moze mi wyjasnic — Skad sie bierze ta „czarna” materia na Japetusie ? Nagle swiatlo sie urywa… jakby bylo przez cos zaloniete… ?

    1. Scorus    

      Gwiazdy Śmierci — W Układzie Saturna wszystko wygląda jak Gwiazda Śmierci: Iapteus, Mimas, Tethys, a Dione wygląda jak byłby zbombardowany przez Gwiazdę Śmierci, zresztą Rhea takrze.

  2. Anonymous    

    Grzbiet — Czy ktoś ma koncepcję, jak powstał ten gigantyczny grzbiet. Pojawia się nagle na środku starej, skraterowanej równiny i równie niepostrzeżenie zanika. Do złudzenia przypomina tzw. podwójne pasma na Europie, ale jest od nich znacznie większy, prawie idealnie prosty i występuje pojedynczo. Nic nie wskazuje na obecność oceanu pod skorupą tego księżyca w przeszłości, nie działają również na niego durze siły pływowe. Grzbiety takie nie powstają także jako reakcja skorupy na durze uderzenia. W takich wypadkach powstają rozpadliny, np. Itaca Chasma na Tethys, lób rowy, jak na marsjańskim Phobosie. Skąd tam się wzięła ta dziwna struktura geologiczna?

Komentarze są zablokowane.