Rok temu łazik Spirit niespodziewanie ugrzązł w jasnej glebie, pokrytej cienką warstwą regolitu. Z przeprowadzonych przez ten czas analiz wynika, że zawiera ona znaczne ilości związków siarki oraz pozostałości wody. Odkrycie zostało przedstawione przez naukowców NASA na marcowej Lunar and Planetary Science Conference.

Badacze wysuwają dwie hipotezy odnośnie powstania intrygującej gleby. Pierwsza z nich mówi, że materiał został naniesiony przez wodę, która rozpuściła minerały pod ziemią, następnie wydobyła się na powierzchnię i w końcu wyparowała. Według drugiej hipotezy, gleba byłaby osadem, który uformował się naokoło dawnych otworów wylotowych podziemnych gazów.

O rozstrzygnięciu, która z hipotez jest prawdziwa, zdecyduje rozmieszczenie kolejnych łach. Jeśli obszary będą położone pomiędzy pęknięciami, oznaczać to będzie, że są to osady zgromadzone u wylotów kanałów. Jeśli natomiast łaziki będą natrafiać na glebę pomiędzy wzgórzami, doprowadzi to do wniosku, że została ona uformowana w miejscach, gdzie wody gruntowe wydostały się na powierzchnię.

Spirit dokonał odkrycia 788 marsjańskiego dnia (sol) eksploracji, prawie rok temu – 22 marca 2006. Poruszał się wtedy na wschód, w kierunku północno-zachodniego stoku Wzgórza McCool, aby tam przeczekać zimę. W pewnym momencie natrafił na pas niespodziewanie miękkiej gleby, którego nie był w stanie przekroczyć. Pod warstwą zwyczajnie wyglądającego podłoża ukryty był sypki, biały i żółty materiał, wydobyty na powierzchnię dopiero przez koła Spirita.

Prawe przednie koło łazika przestało pracować już tydzień wcześniej. Ponieważ Spirit nie był w stanie przedostać się dalej, kontrolerzy w Jet Propulsion Labolatory w Pasadenie zdecydowali o wycofaniu pojazdu z tej okolicy. Zdradliwy obszar został nazwany pieszczotliwie „Tyrone” (od hrabstwa Tyrone w Irlandii).

Postanowiono, że łazik przeczeka zimę na innym stoku niż planowano – mniejszym, lecz łatwiejszym do dostania się. Wlokąc uszkodzone koło, Spirit dotarł na tylnym biegu do północnego zbocza wzgórza. Skierowawszy panele baterii słonecznych ku Słońcu, Spirit pozostał w swojej zimowej kryjówce przez prawie siedem miesięcy.

Panorama powstała ze złożenia zdjęć, które wykonał łazik Spirit między kwietniem i październikiem 2006, w ciągu marsjańskiej zimy. Zdjęcie wiernie oddaje kolory, jakie widziałby człowiek.

Łazik nie pogrążył się w zimowym śnie – cały czas wykonywał obserwacje z odległości, przy wykorzystaniu m.in. spektrometru w podczerwieni. Przebadał tak skład gleby w obszarze Tyrone, odkrywając małe ilości wody, związanej w minerałach.

Do pełnej aktywności łazik wrócił pod koniec 2006 roku, kiedy marsjańska pora roku pozwalała na wytworzenie w bateriach słonecznych wystarczającej ilości energii. Niewielka ilość jasnej gleby z Tyrone została przywleczona do zimowego stanowiska łazika przez unieruchomione koło i Spirit spędził trochę czasu, mierząc jej skład i mineralogię. Dokładne badania obszaru Tyrone łazik wykonał również w styczniu i lutym 2007 roku.

Okazało się, że materiał jest bogaty w siarkę i składa się z siarczanów, głównie żelaza i wapnia. Dwie inne łachy jasnej gleby, odkryte przez Spirit wcześniej, „Paso Robles” i „Arad”, miały podobną zawartość siarki. Każda z nich wykazywała jednak podobieństwa w składzie do otaczających je skał, a ten był za każdym razem inny. To sugeruje lokalne pochodzenie jasnej gleby.

Na razie Spirit odjechał z regionu Tyrone, aby objechać płaskowyż nazywany Home Plate. Odwiedził już go na krótko na początku 2006 roku, jednak naukowcy chcą sprawdzić hipotezę o wulkanicznym pochodzeniu tego i podobnych płaskowyży. Miałyby one zostać uformowane w wyniku eksplozji, napędzanych oddziaływaniem magmy i wody.

Okolice miejsca, w którym łazik Spirit spędził ostatnią marsjańską zimę. Widać sam pojazd i jego ślady, a także Tyrone – okolicę, w której Spirit znalazł jasną glebę. Home Plate to pierwszy cel łazika po przejściu zimy. Zdjęcie wykonano 29 września 2006 roku przy użyciu aparatu HiRISE.

Tymczasem, po drugiej stronie Marsa, Opportunity bada teren dookoła Krateru Victoria, którego niecka ma średnicę 800 m. Krater ten to istny raj dla geologów. Zróżnicowanie struktury brzegu pozwala zaobserwować, jakie były kolejne warstwy podłoża i prześledzić jego ewolucję.

Układ warstw jest charakterystyczny dla naniesionych wiatrem osadów piaskowych – znajduje się tam bogaty w siarczany piaskowiec, podobny do podłoża skalnego z obszaru Meridiani, jakie odkrył Opportunity ponad trzy lata temu. Piaskowiec pochodzi z czasów, gdy w tym rejonie była jeszcze woda. Podczas eksplorowania brzegu krateru naukowcy byli niezwykle czujni, aby nie przegapić znalezienia skał z warstw głębszych i starszych niż siarczanowe. Skały te mogły zostać wyrzucone na powierzchnię podczas uderzenia, które utworzyło krater. Ich znalezienie pozwoliłoby oszacować, kiedy woda pojawiła się na planecie.

W trakcie tych poszukiwań natrafiono na interesującą grupę kamieni, które były zdecydowanie bardziej odporne na erozję niż wyrzucone na brzeg bloki siarczanowe. Po sprawdzeniu składu jednego z kamieni, nazwanego Santa Catarina, okazało się, że może on stanowić fragment meteorytu. Jeśli ta hipoteza okaże się prawdziwa, byłby to już piąty znaleziony przez łaziki meteoryt.

Misja łazików, planowana na trzy miesiące, trwa już trzy lata. Spirit i Opportunity wciąż pozostają w dobrej kondycji, choć widać oznaki starzenia. Spirit ma tylko pięć kół sprawnych, jednak załoga nauczyła się już dobrze prowadzić łazik mimo tej niedogodności. Niestety, cały łazik i panele baterii słonecznych są w dużym stopniu pokryte marsjańskim pyłem. To znacznie ogranicza ilość dostępnej energii, a więc i długość trasy, jaką może pokonać Spirit. Być może problem ten rozwiąże sama przyroda. W 2005 roku, o tej samej marsjańskiej porze roku, silne wiatry oczyściły Spirita i baterie słoneczne z pyłu. Naukowcy z utęsknieniem czekają więc na kolejną wietrzną kąpiel.

Autor

Teresa Kubacka

Komentarze

  1. Przemek    

    Gleba — Dlaczego zawsze mówi się o glebach na innych planetach, przecież twór ten śiśle powiązany jest z życiem biologicznym. Może termin został zaczerpnięty do astronomii i tam funkcjonuje inaczej niż wcześniej przyjęto.

    1. Astrino    

      Potwierdzam — Zgadzam sie, tez gdzies czytalem wypowiedz jakiegos geologa na ten temat. W tamtym przypadku chodzilo akurat o powierzchnie na Ksiezycu, ale problem jest ten sam. Zeby cos nazwac gleba musza byc spelnione okreslone warunki, o ktorych nie mozna mowic w przypadku Marsa.

      1. czereśnia    

        Jak w takim razie? — W angielskim użyto konsekwentnie słowa 'soil’, o podobnym znaczeniu co 'gleba’ po polsku: http://en.wikipedia.org/wiki/Soil. A nie słowa 'regolith’ – http://en.wikipedia.org/wiki/Regolith.

        Mimo że w tym wypadku formalnie nie powinno się nazywać 'soil’ 'glebą’, bo nie jest biologicznie czynna, to może istnieją też wypowiedzi geologów, jakiego konkretnie słowa u ż y ć? Tłumaczenie 'soil’ jako 'ziemia’ wydaje się podwójnie niefortunne.

  2. Astrino    

    Soil — Soil to (cytujac portal LING) takze: „ziemia, gleba, rola, grunt, kraj, brud, zabrudzenie; (za)brudzić, (za)plamić, usmarować, (u)mazać”. Jak wiec widac przytaczanie tutaj doslownie slownikowych znaczen nie jest najlepszym rozwiazaniem bo rownie dobrze moznaby powiedziec, ze to co tam lezy jest brudem, plama lub, o dziwo, krajem :).
    A idac za zdrowym rozsadkiem nie latwiej nazwac to po prostu piaskiem? Mysle ze to jest najbardziej pasujace slowo do tego tematu i bedzie budzilo najmniej kontrowersji , jesli sie myle to poprawcie.

    Odnosnie poprzedniego posta nawiazujacego do ziemii, to nie nalezy mylic ziemi z Ziemia (pisana z duzej litery), wiec jedno z mylnych znaczen odpada, pozostaje jedynie znaczenie ziemii jako podloza po ktorym sie chodzi, a to nie jest juz chyba tak mylace 🙂

    1. czereśnia    

      geologa daj mi luby!…

      > Soil to (cytujac portal LING) takze: „ziemia, gleba, rola, grunt,
      > kraj, brud, zabrudzenie; (za)brudzić, (za)plamić, usmarować,
      > (u)mazać”. Jak wiec widac przytaczanie tutaj doslownie slownikowych
      > znaczen nie jest najlepszym rozwiazaniem bo rownie dobrze moznaby
      > powiedziec, ze to co tam lezy jest brudem, plama lub, o dziwo,
      > krajem :).

      Choć 'łazik przeorał kołami marsjańską rolę o dużej zawartości siarki’ również brzmi kusząco 🙂

      Cały czas mam jednak wrażenie, że ludzie z NASA użyli słowa 'soil’ z pewnego konkretnego powodu, świadomi jego najczęstszych powiązań znaczeniowych.

      > A idac za zdrowym rozsadkiem nie latwiej nazwac to po prostu
      > piaskiem? Mysle ze to jest najbardziej pasujace slowo do tego tematu
      > i bedzie budzilo najmniej kontrowersji , jesli sie myle to poprawcie.

      Ale 'piaskiem’ znów w tym mniej formalnym znaczeniu, prawda?

      Szczerze mówiąc, miałam nadzieję na wypowiedź geologa, na którą się powoływałeś.

      > Odnosnie poprzedniego posta nawiazujacego do ziemii, to nie nalezy
      > mylic ziemi z Ziemia (pisana z duzej litery)

      Ależ nikt nie myli jednego z drugim 🙂 Taki zwrot po prostu wygląda niezgrabnie.

      1. Astrino    

        Soil
        > Choć 'łazik przeorał kołami marsjańską rolę o dużej zawartości
        > siarki’ również brzmi kusząco 🙂

        To dlaczego nie pojsc od razu na calosc i nie powiedziec, ze nasz reprezentant w obcym „kraju” calkiem dobrze sobie radzi pracujac na „roli”, przekopujac „glebe” zaprzyjaznionemu Marsjaninowi 🙂

        > Cały czas mam jednak wrażenie, że ludzie z NASA użyli słowa 'soil’
        > z pewnego konkretnego powodu, świadomi jego najczęstszych powiązań
        > znaczeniowych.

        Obawiam sie jednak, ze nie o 'wrazenia’ tu chodzi lecz o fakty 🙂 A takowym jest, ze to co co lezy na powierzchni Marsa gleba nazwac trudno 🙂

        > Ale 'piaskiem’ znów w tym mniej formalnym znaczeniu, prawda?

        Przybliz mi prosze znaczenie formalne i nieformalne slowa piasek 🙂 bo chyba zaczynam sie gubic 😉

        > Szczerze mówiąc, miałam nadzieję na wypowiedź geologa, na którą
        > się powoływałeś.

        To czytalem prawdopodobnie na grupie dyskusyjnej pl.sci.kosmos ale bylo to jakis rok temu jesli nie dwa i nie mam sily grzebac w archiwum, ale jak znajde chwilke to zrobie to dla Ciebie 🙂

        > Ależ nikt nie myli jednego z drugim 🙂 Taki zwrot po prostu wygląda
        > niezgrabnie.

        Niezgrabnie moze wygladac dziewczyna jak sie nieodpowiednio ubierze 😉 (Z reguly wszystkie dziewczyny sa ladne, tylko niektore nieodpowiednio ubrane) 😉

        Pozdrawiam

        P.S. Nie pisze tego ze zlosliwosci, zeby bylo jasne 🙂

  3. Przemek    

    Grunt — Spodziewałem się, że problem wyniknął z angielskiego 'soil’. Być może najlepszym określeniem byłoby słowo grunt (land, ground, bottom?). Chociaż oczywiście nie jako użytek rolny. Możnaby też używać „jasne warstwy marsjańskiego gruntu” odnośnie różnych odkrytych przewarstwień. Jakoś mało bogate jest to angielskie słownictwo 🙂

  4. czereśnia    

    przykopując w glebę Marsjaninowi — @Astrino:
    >> Ale 'piaskiem’ znów w tym mniej formalnym znaczeniu, prawda?
    >
    > Przybliz mi prosze znaczenie formalne i nieformalne slowa piasek 🙂
    > bo chyba zaczynam sie gubic 😉

    Formalne (przykład): skała osadowa, luźna, złożona z niezwiązanych spoiwem ziaren mineralnych. Wielkość ziaren od 0,0063 do 2 mm. Pod względem składu mineralnego wyróżniamy piaski kwarcowe, wulkaniczne, wapienne lub węglanowe, polimineralne. Itede.

    Nieformalne: Taka kupa luźnego, sypkiego czegoś pod stopami 🙂

    > To czytalem prawdopodobnie na grupie dyskusyjnej pl.sci.kosmos
    > ale bylo to jakis rok temu jesli nie dwa i nie mam sily grzebac w
    > archiwum, ale jak znajde chwilke to zrobie to dla Ciebie 🙂

    Doceniam, doceniam ^_^

    > Niezgrabnie moze wygladac dziewczyna jak sie nieodpowiednio
    > ubierze 😉 (Z reguly wszystkie dziewczyny sa ladne, tylko niektore
    > nieodpowiednio ubrane) 😉

    Z reguły wszystkie myśli są do napisania ładnie, tylko niektóre brzmią niezgrabnie, jak się je nieodpowiednio ubierze w słowa 😉

    > P.S. Nie pisze tego ze zlosliwosci, zeby bylo jasne 🙂

    Kamień z serca 😉

    @Przemek: grunt, grunt… (grunt to rodzina ;)) Ale właściwie można by się zastanowić.

Komentarze są zablokowane.