Przy pomocy teleskopu Rossi X-ray Timing Explorer naukowcy zaobserwowali układ podwójny gwiazd, w którym pulsar ściągnął już tyle materii ze swojego towarzysza, że jego masa wynosi teraz tylko jedną setną masy Słońca (czyli 10 mas Jowisza).

Wygląda więc na to, że pulsar z tego układu jest na najlepszej drodze, by stać się samotnym pulsarem radiowym, jakich wiele obserwuje się w Galaktyce. Jego niepozorny towarzysz, który początkowo był najprawdopodobniej pomarańczowym karłem o masie równej połowie masy Słońca, pod wpływem działalności akrecyjnej pulsara i presji wywoływanej przez promieniowanie rentgenowskie straci całą swoją materię i zniknie.

Układów podwójnych pulsara i gwiazdy, w których towarzysz pulsara ma niewielką masę szuka się wśród źródeł promieniowania rentgenowskiego, gdyż spadająca na pulsar materia formuje dysk akrecyjny, który świeci w tym zakresie fal. Przepływ materii z dysku na pulsar powoduje przyspieszenie jego rotacji, dlatego poszukuje się układów w skład których wchodzą pulsary milisekundowe.

Zaobserwowany pulsar ma okres obrotu wokół własnej osi równy 185 sekund. Jest to trzeci pulsar tego typu odkryty do tej pory, drugi odkryty przez Rossi Explorer. Dla naukowców najważniejsze jest to, że jego obserwacji nie zakłócają inne gwiazdy znajdujące się na drodze obserwacji, ani pył międzygwiezdny.

Takie układy podwójne są niesłychanie rzadkie” – mówi profesor Deepto Chakrabarty, badający gwiazdy neutronowe w Galaktyce. – „Odkryty układ pomoże nam zrozumieć związek między całkiem popularnymi wolno obracającymi się pulsarami w układach podwójnych a szybko rotującymi samotnymi pulsarami, które często odkrywają radioastronomowie„.

Zaobserwowany układ, znany pod nazwą XTE J0929-314, znajduje się w centrum Drogi Mlecznej. Masa gwiazdy – towarzysza jest rekordowo niska. Jest to również jeden z najmniejszych układów podwójnych, okrążenie towarzysza zajmuje pulsarowi 43 minuty, a cały układ zmieściłby w obrębie orbity Księżyca (któremu podróż wokół Ziemi zajmuje miesiąc).

Autor

Anna Marszałek