Nowe podejście do poszukiwania nieodkrytych dotąd obiektów, zakopanych gdzieś w przepastnych astronomicznych bazach danych, opłaciło się: odkryto nowego brązowego karła, trudną do znalezienia gwiazdę.
Naukowcy pracujący nad stworzeniem Narodowego Obserwatorium Wirtualnego (NVO – National Virtual Observatory; o którym Projekt wirtualnego obserwatorium astronomicznego„>pisaliśmy), służącego do prowadzenia badań naukowych portalu internetowego spajającego dane z dziesiątek astronomicznych baz danych, potwierdzili znalezienie brązowego karła. Zadanie polegające na przeszukaniu informacji o milionach obiektów w dwóch oddzielnych bazach, wymagające tygodni ludzkiej pracy, w około dwie minuty zaowocowało tym odkryciem.
Badacze NVO podkreślają, że samo odkrycie nowego brązowego karła i dopisanie go do listy około 200 znanych obiektów tego typu nie jest tak ekscytujące jak czas, w jakim to odkrycie nastąpiło i wizja olbrzymiego potencjału NVO. Autorzy przedsięwzięcia chcieli przede wszystkim użyć NVO do potwierdzenia obecnej wiedzy a nie do dokonywania nowych odkryć.
„To miała być tylko demonstracja. Chcieliśmy wyszukać wszystkie znane brązowe karły aby sprawdzić poprawność naszego podejścia” – mówi Alex Szalay, kierownik projektu NVO. „Było to pierwsze uruchomienie NVO, które natychmiast zaskutkowało nowym odkryciem z danych, które były dostępne publicznie od przynajmniej półtora roku.„
Według Szalay’a, przez następne kilka lat NVO będzie wyszukiwało obiekty zaobserwowane już przez teleskopy, sondy i misje, umieszczone w potoku danych współczesnej technologii niepostrzeżenie w którejś z baz danych.
Pomiary astronomiczne są wykonywane w różnych zakresach promieniowania elektromagnetycznego. Często obserwacje wykonywane przez jeden instrument mogą być kluczowe dla określenia typu obiektów obserwowanych przez inne urządzenie. Przy tym podejściu z ogromu Wszechświata zaczynają wystawać tak szczególne obiekty jak brązowe karły.
Podstawowym zadaniem NVO będzie dostarczanie danych pobranych z wielu baz. Właśnie w ten sposób dokonano odkrycia – brązowe karły, trudne do zaobserwowania przez jeden instrument, zaczynają się pojawiać przy porównaniu wyników otrzymanych z różnych aparatów. Co prawda można to robić i bez NVO, ale dzięki temu projektowi poszukiwania będą szybsze i zarazem skuteczniejsze.
Gdy poszukiwano brązowych karłów, badacze NVO wykorzystali dane z dwóch wielkich baz: Sloan Digital Sky Survey (SDSS) i Two Micron All Sky Survey (2MASS), aby sprawdzić możliwość identyfikacji obiektów już wcześniej zaklasyfikowanych jako gwiazdy tego typu.
Brązowe karły były przez wiele lat brakującym elementem w modelach tworzenia się gwiazd. Pierwszą taką gwiazdę odkryto w 1995 roku. Są trudne do wykrycia – małe, chłodne gwiazdy o masie mniejszej niż 8% masy Słońca – to co prawda setki razy więcej niż masa Jowisza, ale wciąż za mało aby zaczęły zachodzić łańcuchowe reakcje jądrowe.
Aby odkryć nowego brązowego karła oraz dwa już rozpoznane, w NVO porównano informacje o 15 milionach obiektów w bazie SDSS i 160 milionach w 2MASS. W obszarze pokrytym przez obie bazy – około 0,4% nieba – 300 tysięcy wpisów dotyczy najprawdopodobniej fizycznie tych samych obiektów.
Podczas „rozruchu” NVO wyznaczono siedem kandydatów na brązowego karła. Obserwacje i analizy przeprowadzone już przez ludzi zawęziły tę listę do trzech – dwóch znanych już i jednego nowego. „Odkrycie nowego brązowego karła jest wspaniałym przykładem co można zrobić z potężnymi narzędziami do czerpania danych z olbrzymich baz” – mówi Rich Korn, astronom w Fermilab i w Uniwersytecie Chicago, rzecznik SDSS.
„Spojrzenie na Wszechświat w wielu długościach fali jest zdecydowanie czymś więcej niż zwykłą sumą składników” – mówi Roc Cutri, naukowiec projektu 2MASS, zastępca kierownika IPAC. „Zbiory danych SDSS i 2MASS są same w sobie niespotykanymi zasobami dla odkryć astronomicznych, ale efekt synergii osiągnięty przez połączenie dwóch zestawów otwierają możliwości badań o jakich dotychczas można było tylko pomarzyć.”
Kirkpatrick, ekspert w dziedzinie brązowych karłów, wyraził gotowość do zastosowania techniki wyszukiwawczej opartej na NVO do poszerzenia zakresu badań, jak tylko będą dostępne dane. „Metodą tą jesteśmy w stanie odkryć jeszcze zimniejsze brązowe karły niż dotychczas znane i czekam na takie możliwości ze strony NVO„.
