W ciasnej grupie galaktyk znanej jako Kwintet Stephana dostrzec można gwałtowne oddziaływania. Udało się to dzięki nałożeniu na siebie obrazów z satelitarnego obserwatorium rentgenowskiego Chandra i z optycznego przeglądu nieba Digitized Sky Survey. Na powyższym zdjęciu odpowiadają im kolory odpowiednio niebieski i żółty. Gaz wzbudzony falą uderzeniową, widoczny jedynie na fotografii w promieniowaniu X, ma postać ułożonej pionowo (na zdjęciu) niebieskiej chmury. Jego temperatura to około 6 milionów kelwinów. Do ogrzania doszło na skutek szybkiego ruchu poprzez gromadę intruza, spiralnej galaktyki znajdującej się w punkcie oznaczonym literą B na zdjęciu poniżej.

Kwintet Stephana to doskonały przykład gwałtownej dynamiki zwartej grupy. Ruch galaktyk poprzez gorący gaz i ich wzajemne oddziaływanie grawitacyjne wyciągają chodny gaz z galaktyk i pozbawiają je nieprzerobionego materiału, z którego mogłyby utworzyć się nowe gwiazdy. W ciągu kilku miliardów lat galaktyki spiralne Kwintetu Stephana zamienią się prawdopodobnie w galaktyki eliptyczne.

W ciągu ostatnich kilku miliardów lat gaz mógł być wielokrotnie wyciągany z galaktyk i rozgrzewany podobnie jak ten, który obserwowany jest obecnie. Intruzem, który mógł przejść przez centrum grupy przynajmniej dwukrotnie jest słabo świecąca galaktyka C widoczna na poniższym obrazie optycznym. Mniej wyraźny niebieski obłok widoczny na zdjęciu rentgenowskim może być skutkiem tych właśnie kolizji.

Grupa galaktyk znana jako Kwintet Stephana sfotografowana w promieniowaniu widzialnym. Kwintet zbajduje się 280 milionów lat świetlnych od nas.

Cztery galaktyki oznaczone A, B, D i E widoczne na fotografii optycznej znajdują się w odległości około 280 milionów lat świetlnych od Ziemi. Wyglądająca na wielką galaktyka F jest obiektem niezwiązanym z Kwintetem i znajduje się około 35 milionów lat świetlnych od nas. Tak naprawdę więc mamy do czynienia zaledwie z kwartetem. Jeśli jednak dołączymy do niego galaktykę C, znajdującą się w podobnej jak A, B, D i E odległości, znów będziemy mieli kwintet!

Ginevra Trinchieri z Obserwatorium INAF-Brera w Mediolanie, Jack Sulentic z Uniwersytetu Alabamy w Tuscaloosa i Dieter Brietschwerdt oraz Wolfgang Pietsch z Max-Instytutu Maxa Plancka w Garching są współautorami pracy omawiającej odkrycia Chandry w Kwintecie Stephana. Ma ona się ukazać w piśmie Astronomy & Astrophysics.

Autor

Michał Matraszek