Do końca kalendarzowej zimy został już tylko miesiąc i Słońce dziś przekroczy deklinację -10°, co oznacza, że góruje już ponad 13° wyżej, niż podczas przesilenia zimowego, a dzień trwa już ok. 10 godzin i 20 minut. W ostatnich dniach lutego będzie można obserwować wędrówkę zwiększającego swoją fazę Księżyca (I kwadra w środę 25 lutego) od trójki planet Wenus-Mars-Uran do planety Jowisz, zakrywającego po drodze m.in. Aldebarana. Coraz bliżej gwiazdozbioru Kasjopei jest słabnąca, ale wciąż dobrze widoczna Kometa Lovejoya (C/2014 Q2), natomiast przed świtem nisko nad południowo-wschodnim widnokręgiem można dostrzec Saturna. Niestety niekorzystne nachylenie ekliptyki sprawi, że Merkury nie będzie z Polski widoczny, mimo tego, że będzie w maksymalnej elongacji zachodniej i to prawie 27°.

Wieczorem, niewiele po zachodzie Słońca bardzo dobrze widoczny jest Księżyc, który każdej kolejnej doby będzie wyraźnie wyżej na niebie i będzie dostępny obserwacjom jeszcze długo po zapadnięciu ciemności. Tego samego nie można niestety powiedzieć o widocznych wieczorem na zachodnim nieboskłonie planetach, czyli Wenus, Marsie i Uranie, które również są początkowo bardzo dobrze widoczne (zwłaszcza dwie pierwsze z nich), ale znikają za widnokręgiem przed godziną 21. Księżyc w tym tygodniu odwiedzi gwiazdozbiory Ryb, Barana, Byka i Bliźniąt, a w niedzielę 1 marca dotrze do gwiazdozbioru Raka, natomiast 3 wspomniane planety świecą na tle konstelacji Ryb, tworząc coraz ciaśniejszy układ.

Mapki animacji pokazują wygląd zachodniego nieba 2 godziny po zachodzie Słońca, gdy planety są już nisko nad horyzontem, dlatego lepiej je obserwować wcześniej, zwłaszcza Wenus, która dobrze prezentuje się na jasnym tle nieba, a gdy robi się czarna noc – kontrast między nią a tłem nieba staje się tak duży, że satysfakcjonujące obserwacje tej planety stają się bardzo trudne, albo wręcz niemożliwe. Godzinę wcześniej Wenus z Marsem znajdują się na wysokości prawie 15°, natomiast Uran – jakieś 10° wyżej. W poniedziałek 23 lutego odległość między Wenus a Marsem nie będzie jeszcze duża, będzie wciąż mniejsza niż 1° – dokładnie 47' – ale do niedzieli 1 marca urośnie ona do 3,5 stopnia. Obie planety zbliżają się do Urana. Wenus robi to znacznie szybciej niż Mars i w niedzielę będzie ją dzieliło od Urana tyle samo, co od Marsa, czyli 3,5 stopnia, a w przyszłym tygodniu minie ona siódmą planetę Układu Słonecznego w odległości niecałych 7'! Czerwona Planeta w tym samym czasie będzie oddalona od Urana o 7°, a minie go dopiero na początku drugiej dekady marca.

Warunki obserwacyjne Wenus powoli się poprawiają, natomiast dwie pozostałe planety są widoczne coraz gorzej. Jasność drugiej planety od Słońca zwiększy się do -4 magnitudo, jej tarcza będzie miała średnicę 12″ i fazę 86%. Mars świeci blaskiem +1,3 magnitudo, a jego tarcza ma średnicę 4″ i fazę 98%. Najsłabszy z całej trójki Uran ma jasność +5,9 wielkości gwiazdowej, zaś jego tarcza jest niecałą sekundę kątową mniejsza od tarczy Marsa i ma fazę 100%. Uran nadal jest łatwy do znalezienia przez lornetkę dzięki sąsiedztwu gwiazd δ i ε Ryb, ale trójkąt prostokątny się już zepsuł. Jego odnalezienie dodatkowo ułatwia bliskość bardzo jasnej Wenus.

Gdy Wenus z Marsem i Uranem zajmują pozycję niecałych 20° nad zachodnim widnokręgiem, Księżyc znajduje się zdecydowanie wyżej od nich. W poniedziałek 23 lutego o tej samej porze będzie świecił na wysokości ponad 40° nad widnokręgiem. Taką samą wysokość Księżyc będzie miał w niedzielę 1 marca, ale wtedy będzie jeszcze przed górowaniem. W poniedziałek wieczorem tarcza naturalnego satelity Ziemi będzie oświetlona w 29%, a mniej więcej 12° na północ od niej będą się znajdowały jasne gwiazdy Barana: Hamal, Scheratan i Mesarthim (ta ostatnia nie jest podpisana na mapce). Jednocześnie Księżyc będzie się znajdował 25° na północny wschód od Urana i 35° w tym samym kierunku od pary planet Wenus-Mars.

3 kolejne wieczory Księżyc spędzi w odwiedzinach u Byka. We wtorek 24 lutego Srebrny Glob będzie miał fazę 39% i będzie się znajdował niecałe 11° na południowy zachód od Plejad i 17° na zachód od Aldebarana i Hiad. Dobę później jego faza urośnie do 50% (I kwadra przypada dokładnie o godz. 18:14), a będzie on wędrował na tle Hiad i zakryje kilka jasnych gwiazd tej gromady, które jednak z Polski nie będą widoczne. Ale za to z części obszaru naszego kraju będzie można obserwować zakrycie Aldebarana przez Księżyc! Niestety zjawisko zacznie się tuż przed zachodem Srebrnego Globu i jeśli będzie widoczne, to bardzo nisko nad widnokręgiem. Łódź i Warszawa znajdą się na samej granicy widoczności zakrycia i w tych miejscowościach zjawisko zacznie się praktycznie w momencie zachodu Księżyca, natomiast na Pomorzu, szczególnie na Pomorzu Zachodnim Aldebaran zniknie za tarczą Księżyca, gdy oba ciała niebiańskie będą na wysokości ok. 4°. Polska będzie się znajdowała na południowej granicy zakrycia, stąd, jeśli w ogóle do niego dojdzie, będzie to zakrycie bardzo płytkie, albo brzegówka.

Ostatnie 2 dni tego tygodnia Księżyc spędzi na pograniczu gwiazdozbiorów Oriona i Bliźniąt oraz w Bliźniętach, niedaleko Alheny, czyli trzeciej co do jasności gwiazdy tej konstelacji. W piątek 27 lutego o godzinie podanej na mapce jego faza Urośnie już do 70% i będzie się on znajdował na tle gwiazdozbioru Oriona, jakieś 6,5 stopnia na zachód od Alheny. Dobę później faza naturalnego satelity Ziemi zwiększy się do 79%, przesunie się on kilkanaście stopni na wschód i będzie świecił mniej więcej 6° na wschód od tej gwiazdy.

W niedzielny wieczór Księżyc wciąż będzie bawił na tle gwiazdozbioru Bliźniąt, a jego tarcza będzie oświetlona w 86% (tak samo, jak tarcza Wenus). Tej nocy Księżyc będzie zajmował pozycję prawie dokładnie w połowie drogi między Procjonem z Małego Psa, a Polluksem z Bliźniąt. Od Procjona będzie go dzieliło prawie 11°, zaś od Polluksa – 2 stopnie więcej.

Wysoko nad planetami i nad Księżycem, na pograniczu gwiazdozbiorów Perseusza i Kasjopei przebywa Kometa Lovejoya (C/2014 Q2). Kometa cały czas oddala się od Ziemi oraz od Słońca i jednocześnie od ekliptyki. W tym tygodniu będzie ona ponad 40° nad płaszczyzną ziemskie orbity, niedaleko mgławicy planetarnej M76. Początkowo będzie to 1,5 stopnia, ale pod koniec tygodnia odległość między tymi ciałami niebiańskimi zwiększy się do 4°. Ma to odbicie w ruchu i jasności komety: w trakcie tygodnia kometa przesuwa się jedynie o 2,5 stopnia, a jej jasność jest oceniana na jakieś 6,5 magnitudo. Są też zalety tej sytuacji: kometa porusza się powoli, zatem dłużej ją można naświetlać prowadząc aparat za gwiazdami bez widocznego ruchu komety.

Mapka pokazuje położenie Jowisza i Księżyca w czwartym tygodniu lutego 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

O tej samej porze, co 3 planety widoczna jest również czwarta – planeta Jowisz, ale po przeciwnej stronie nieba. Od opozycji Jowisza minęły trzy tygodnie, a to powoduje, że w momencie zachodu Słońca planeta jest już na wysokości ponad 20° nad wschodnim widnokręgiem, a zachodzi pół godziny przed pojawienie się Słońca. Jowisz nadal jest jasny, świeci blaskiem -2,5 magnitudo, a jego tarcza ma średnicę 45″. Jowisz porusza się ruchem wstecznym i do końca tego tygodnia oddali się od Regulusa na odległość już ponad 15°.

Jak zawsze sporo się będzie działo w układzie księżyców galileuszowych Jowisza, szczególnie w nocy z 23 na 24 lutego, gdy m.in. Ganimedes zakryje i zaćmi 2 inne księżyce oraz w nocy z 26 na 27 lutego, gdy najpierw będzie można obserwować 2 cienie i wędrówkę Io przed tarczą Jowisza, następnie zakrycie i zaćmienie Europy przez Kallisto oraz Io, jeszcze później zaćmienie Io przez Kallisto, a jeszcze później – zakrycie i zaćmienie Ganimedesa przez Kallisto oraz Io. Szczegóły w poniższej liście (na podstawie stron amerykańskiego czasopisma Sky and Telescope oraz francuskiego instytutu IMCCE):

  • 23 lutego, godz. 16:58 – zakrycie Europy przez Ganimedesa, 64″ na wschód od tarczy Jowisza (początek),
  • 23 lutego, godz. 17:03 – zakrycie Europy przez Ganimedesa (koniec),
  • 23 lutego, godz. 18:09 – zaćmienie Europy przez Ganimedesa (początek),
  • 23 lutego, godz. 18:16 – zaćmienie Europy przez Ganimedesa (koniec),
  • 23 lutego, godz. 20:22 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 23 lutego, godz. 22:04 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 24 lutego, godz. 0:00 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 24 lutego, godz. 1:44 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 24 lutego, godz. 2:42 – zakrycie Io przez Ganimedesa, 55″ na zachód od tarczy Jowisza (początek),
  • 24 lutego, godz. 2:47 – zakrycie Io przez Ganimedesa (koniec),
  • 24 lutego, godz. 3:37 – zaćmienie Io przez Ganimedesa (początek),
  • 24 lutego, godz. 3:44 – zaćmienie Io przez Ganimedesa (koniec),
  • 24 lutego, godz. 4:32 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 25 lutego, godz. 1:42 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 25 lutego, godz. 2:08 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 25 lutego, godz. 4:00 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 25 lutego, godz. 4:26 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 25 lutego, godz. 6:18 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 25 lutego, godz. 22:58 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 26 lutego, godz. 1:46 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 26 lutego, godz. 4:55 – minięcie się Io i Kallisto w odległości 3″, 85″ na wschód od tarczy Jowisza,
  • 26 lutego, godz. 17:16 – od zmierzchu cień Kallisto na tarczy Jowisza (między środkiem a wschodnim brzegiem tarczy),
  • 26 lutego, godz. 20:08 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 26 lutego, godz. 20:38 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 26 lutego, godz. 21:00 – zejście cienia Kallisto z tarczy Jowisza,
  • 26 lutego, godz. 21:25 – zakrycie Europy przez Kallisto, 68″ na zachód od tarczy Jowisza (początek),
  • 26 lutego, godz. 21:30 – zakrycie Europy przez Kallisto (koniec),
  • 26 lutego, godz. 22:26 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 26 lutego, godz. 22:56 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 26 lutego, godz. 23:20 – zakrycie Europy przez Io, 17″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza (początek),
  • 26 lutego, godz. 23:22 – zakrycie Europy przez Io (koniec),
  • 26 lutego, godz. 23:43 – zaćmienie Europy przez Kallisto (początek),
  • 26 lutego, godz. 23:52 – zaćmienie Europy przez Kallisto (koniec),
  • 27 lutego, godz. 0:01 – zaćmienie Europy przez Io (początek),
  • 27 lutego, godz. 0:05 – zaćmienie Europy przez Io (koniec),
  • 27 lutego, godz. 0:32 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 27 lutego, godz. 0:40 – zaćmienie Io przez Kallisto (początek),
  • 27 lutego, godz. 0:51 – zaćmienie Io przez Kallisto (koniec),
  • 27 lutego, godz. 2:24 – minięcie się Ganimedesa i Kallisto w odległości 1,5″, 114″ na zachód od tarczy Jowisza (Starry Night pokazuje, że brzegi tarcz księżyców zajdą na siebie, ale wg IMCCE tak nie będzie),
  • 27 lutego, godz. 3:16 – zakrycie Ganimedesa przez Io, 103″ na zachód od tarczy Jowisza (początek),
  • 27 lutego, godz. 3:23 – zakrycie Ganimedesa przez Io (koniec),
  • 27 lutego, godz. 4:24 – wyjście Europy z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 27 lutego, godz. 4:31 – zaćmienie Ganimedesa przez Io (początek),
  • 27 lutego, godz. 4:40 – zaćmienie Ganimedesa przez Io (koniec),
  • 27 lutego, godz. 5:27 – zaćmienie Ganimedesa przez Kallisto (początek),
  • 27 lutego, godz. 5:38 – zaćmienie Ganimedesa przez Kallisto (koniec),
  • 27 lutego, godz. 17:24 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 27 lutego, godz. 20:14 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 28 lutego, godz. 6:33 – zaćmienie Ganimedesa przez Europę (początek),
  • 28 lutego, godz. 6:35 – zaćmienie Ganimedesa przez Europę (koniec),
  • 28 lutego, godz. 17:20 – od zmierzchu cień Io na tarczy Jowisza (tuż przy zachodnim brzegu tarczy),
  • 28 lutego, godz. 17:24 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 28 lutego, godz. 19:26 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 28 lutego, godz. 20:30 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 28 lutego, godz. 22:20 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 28 lutego, godz. 23:26 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 1 marca, godz. 5:09 – zakrycie Io przez Europę, 120″ na zachód od tarczy Jowisza (początek),
  • 1 marca, godz. 5:15 – zakrycie Io przez Europę (koniec),
  • 1 marca, godz. 6:01 – zaćmienie Io przez Europę (początek),
  • 1 marca, godz. 6:08 – zaćmienie Io przez Europę (koniec).

Mapka pokazuje położenie Księżyca w czwartym tygodniu lutego 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

W drugiej części nocy nad horyzontem pojawia się Saturn. Planeta z pierścieniami czyni to już przed godziną 2:00. W tym tygodniu Saturn minie w odległości mniejszej niż 0,5 stopnia gwiazdę 4 wielkości ν Scorpii (na mapce to ta niepodpisana gwiazda tuż pod Saturnem). O godzinie podanej na mapce planeta wznosi się na wysokość mniej więcej 17° nad widnokrąg. Tarcza Saturna ma średnicę 17″, a świeci z jasnością 0,5 magnitudo. Maksymalna elongacja Tytana (tym razem zachodnia) przypada w tym tygodniu w środę 25 lutego.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher