W ostatnich dniach listopada Księżyc na dobre rozgości się na wieczornym niebie. Zacznie od zakrycia w poniedziałek 19 listopada dość jasnej gwiazdy ν Aquarii, a przed weekendem minie Urana. Z planet Układu Słonecznego tuż po zmierzchu słabo widać Marsa, Jowisza można obserwować przez prawie całą noc, zaś nad ranem coraz słabiej widoczną Wenus oraz Saturna, którego Wenus minie w przyszłym tygodniu.

Poprzedni tydzień Księżyc skończył zakryciami trzech dość jasnych gwiazd, a ten zacznie od zakrycia kolejnej. Będzie to gwiazda ν Aquarii, która świeci z jasnością obserwowaną +4,5 magnitudo. W momencie zakrycia Księżyc będzie miał fazę 40% i wraz z zakrywaną gwiazdą będzie znajdował się ponad 20° nad południowo-zachodnim horyzontem.

Niestety nie w całym kraju zjawisko będzie widoczne. Mieszkańcy północno-zachodniej części Polski będą mogli zaobserwować tylko zbliżenie Księżyca do tej gwiazdy. A gdzieś między liniami Suwałki – Łódź – Wrocław a Gdańsk – Poznań (bliżej tej drugiej linii) dojdzie do zakrycia brzegowego, czyli gwiazda będzie znikała i pojawiała się kilkukrotnie, w zależności od kształtu gór na krawędzi księżycowej tarczy. Orientacyjne czasy zakryć i odkryć dla 10 miast w Polsce pokazuje poniższa tabela:

Zakrycie gwiazdy ν Aqr przez Księżyc 19 listopada 2012 r.
MiastoZakrycieOdkrycie
Gdańsk
Kraków18:3519:11
Krosno18:3519:13
Łódź18:4119:04
Poznań
Suwałki18:4619:03
Szczecin
Warszawa18:4119:06
Wrocław18:4019:00
Żywiec18:3519:11

Następnej nocy faza Księżyca urośnie do 51%, a więc Srebrny Glob przejdzie przez pierwszą kwadrę. Zatem wtorek będzie najlepszym dniem do obserwacji księżycowych kraterów, gdyż podczas pierwszej kwadry wyglądają one najbardziej plastycznie.

Tego wieczoru Księżyc będzie tworzył trójkąt prawie równoramienny z dwiema najjaśniejszymi gwiazdami konstelacji Wodnika: Sad al Melek i Sad al Suud. O godzinie podanej na mapce od pierwszej z nich naturalny satelita Ziemi będzie odległy o 7,5 stopnia, zaś od drugiej – pół stopnia więcej. Obie gwiazdy są oddalone od siebie o trochę ponad 10°, nie będzie więc to trójkąt równoboczny.

W czwartek 22 oraz w piątek 23 listopada Księżyc minie Urana. W tych dniach Księżyc będzie świecił już bardzo jasno, ponieważ w czwartek jego faza będzie miała 72%, natomiast dobę później – 80%. To sprawi, że choć Księżyc wskaże, gdzie mniej więcej znajduje się siódma planeta Układu Słonecznego, to lepiej próbować ją dostrzec wtedy, gdy Srebrnego Globu przy niej nie będzie.

Sam Uran świeci obecnie z jasnością +5,8 wielkości gwiazdowej, a więc jest na granicy teoretycznej widoczności gołym okiem na ciemnym niebie. W czwartek 22 listopada będzie trochę łatwiejszy do odnalezienia niż w piątek, ponieważ Księżyc będzie wtedy świecił nieco słabiej i będzie dalej od planety. W czwartek od Urana Księżyc będzie dzieliło mniej więcej 9,5 stopnia, natomiast dobę później – niecałe 6°.

W niedzielę 25 listopada do pełni Księżycowi będzie brakowało 3 dni i jego faza urośnie już do 93%. Przez całą noc naturalny satelita Ziemi będzie świecił na południe od trzech najjaśniejszych gwiazd konstelacji Barana. Około godziny 19:30 Księżyc znajdował się będzie już na wysokości ponad 35° nad południowo-wschodnim widnokręgiem, najbliższa z tych trzech gwiazd (i najciekawsza, ponieważ jest to układ podwójny, możliwy do rozdzielenia przez niewielkie teleskopy) – Mesarthim – znajdowała się będzie w odległości mniejszej niż 6° od Księżyca, druga z gwiazd – Sheratan – świecić będzie w odległości o prawie półtora stopnia większej, natomiast Hamal – trzecia i najjaśniejsza z tych gwiazd będzie oddalona od Księżyca o prawie 10°.

Mapka pokazuje położenie Marsa w czwartym tygodniu listopada 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Wieczorem, jeszcze przed obserwacjami Księżyca, ponieważ Srebrny Glob lepiej widoczny jest na ciemnym niebie, można pokusić się o odszukanie Marsa. Godzinę po zmierzchu (na tę porę wykonana jest mapka) Czerwona Planeta znajduje się na wysokości mniejszej niż 5° nad południowo-zachodnim widnokręgiem i do jej obserwacji – poza przejrzystym niebem – potrzebny jest odsłonięty horyzont. W niedzielę 25 listopada Mars minie w odległości trochę mniejszej niż 1° jedną z jaśniejszych gwiazd Strzelca – Kaus Borealis, która świeci z jasnością +2,8 wielkości gwiazdowej. Jednak nie będzie można pomylić obu ciał niebiańskich, ponieważ Mars świeci wyraźnie jaśniej od mijanej gwiazdy – z jasnością +1,2 wielkości gwiazdowej. Ze względu na jeszcze jasne tło nieba o tej porze dnia na poszukiwania Marsa warto wybrać się z lornetką.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w czwartym tygodniu listopada 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Już przez prawie całą noc można obserwować Jowisza. Do opozycji tej planety zostało jeszcze 15 dni, zatem najbliższy miesiąc będzie najlepszym okresem widoczności Jowisza w tym sezonie obserwacyjnym. Już teraz planeta świeci z prawie maksymalną jasnością -2,8 magnitudo, a jej tarcza ma średnicę kątową 48″. Jak to przed opozycją, Jowisz porusz się obecnie ruchem wstecznym, czyli ze wschodu na zachód, zbliżając się tym samym do Aldebarana. Planeta wyraźnie już zeszła z linii łączącej Aldebarana z drugą co do jasności gwiazdą Byka – El Nath i w tym tygodniu będzie oddalona od Aldebarana o nieco ponad 5° (natomiast od El Nath – o ponad 12°) i jeszcze przez jakiś czas będzie się do niego zbliżać.

Nawet przez małe lornetki powinny być widoczne 2 pasy równikowe Jowisza, a bez problemu da się dostrzec jego cztery najjaśniejsze księżyce (tzw. księżyce galileuszowe). W tym tygodniu z terenu naszego kraju będzie można dostrzec następujące zjawiska:

  • 19 listopada, godz. 4:54 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 19 listopada, godz. 5:38 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 19 listopada, godz. 16:22 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 19 listopada, godz. 18:54 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 20 listopada, godz. 22:02 – wejście Europy w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 21 listopada, godz. 2:10 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 21 listopada, godz. 19:32 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 21 listopada, godz. 20:50 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
  • 21 listopada, godz. 21:42 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 21 listopada, godz. 22:46 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 22 listopada, godz. 18:12 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 22 listopada, godz. 18:46 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 22 listopada, godz. 20:42 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 22 listopada, godz. 21:14 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 23 listopada, godz. 5:20 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 24 listopada, godz. 2:28 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 24 listopada, godz. 2:42 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 24 listopada, godz. 4:38 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 24 listopada, godz. 4:52 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 24 listopada, godz. 23:48 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 25 listopada, godz. 2:12 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 25 listopada, godz. 20:56 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 21:08 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 23:08 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 25 listopada, godz. 23:18 – zejście Io z tarczy Jowisza.

Mapka pokazuje położenie Wenus i Saturna w czwartym tygodniu listopada 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Na koniec zostawiłem do opisania to, co mogą zobaczyć osoby lubiące (albo muszące) wstawać przed świtem. Na jaśniejącym już niebie można zobaczyć dwie planety Układu Słonecznego i choć na naszym niebie znajdują się niedaleko (miną się na początku przyszłego tygodnia), to w rzeczywistości dzieli je ponad 1350 milionów kilometrów. Dzięki temu Wenus, choć dużo mniejsza, świeci na naszym niebie dużo jaśniej. Obecnie druga planeta od Słońca ma jasność -4 wielkości gwiazdowej, zaś jej tarcza ma średnicę 12″ i fazę 87%. W przypadku Saturna odpowiednie wielkości mają wartości odpowiednio: jasność – +0,6 magnitudo, średnica kątowa – 16″, faza – 100%.

W tym tygodniu będzie można obserwować, jak Wenus oddala się od Spiki i jednocześnie zbliża do Saturna. Na początku tygodnia Wenus od najjaśniejszej gwiazdy w Pannie będzie dzieliło 4,5 stopnia, a do niedzieli 25 listopada dystans ten zwiększy się do prawie 10,5 stopnia. Odwrotnie będzie w przypadku Saturna: w poniedziałek obie planety będzie dzieliła odległość 7°, natomiast do niedzieli dystans ten zmniejszy się do niewiele ponad 2°. W niedzielę Wenus, Saturn oraz gwiazda κ Virginis będą tworzyły dość ciasny trójkąt. O odległości między planetami już napisałem, Saturn od wspomnianej gwiazdy będzie oddalony o prawie 1,5 stopnia, Wenus – podobnie. Będzie to więc trójkąt równoramienny.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher