Spośród interesujących zjawisk astronomicznych, które czekają nas w 2003 roku, jednym z najciekawszym będzie to, które zdarzy się w środę 9 maja rano. Wtedy to przed tarczą Słońca widoczna będzie najbliższa mu planeta.

Rok 2003 to rok trzech zaćmień: Księżyca (16 maja i 9 listopada) oraz W Polsce zobaczymy częściowe zaćmienie Słońca!“>Słońca (31 maja). Jednak przejście planety przed tarczą słoneczną zdarza się znacznie rzadziej niż zaćmienie (poprzednie, niewidoczne w Polsce, miało miejsce 15 listopada 1999 roku).

Zjawisko może mieć miejsce tylko w czasie dolnych złączeń Merkurego lub Wenus ze Słońcem. Orbity tych planet nie leżą w tej samej płaszczyźnie co orbita Ziemi i dlatego przejście nie zdarza się przy każdym dolnym złączeniu. W przypadku Merkurego ma to miejsce średnio 13 razy w ciągu stulecia (zawsze w maju lub listopadzie, gdy Ziemia przechodzi przez płaszczyznę orbity Merkurego). Przejścia Wenus przed tarczą Słońca zdarzają się parami w odstępie ponad stu lat (w czerwcu lub grudniu).

Poniższa tabelka przedstawia listę przejść Merkurego w XXI wieku:

DataGodzina (czas uniwersalny)Minimalna odległość (sekundy kątowe)
7 maja 200307:52708
8 listopada 200621:41423
9 maja 201614:57319
11 listopada 201915:2076
13 listopada 203208:54572
7 listopada 203908:46822
7 maja 204914:24512
9 listopada 205202:30319
10 maja 206221:37521
11 listopada 206520:07181
14 listopada 207813:42674
7 listopada 208513:36718
8 maja 209521:08310
10 listopada 209807:18215

Natomiast przejścia Wenus będą miały miejsce 8 czerwca 2004 roku, 6 czerwca 2012 roku, 11 grudnia 2117 roku, 8 grudnia 2125 roku.

Nie wszystkie zjawiska będą widoczne w Polsce. Przejście przed tarczą Słońca trwa kilka godzin. Jeśli przypadnie to na godziny nocne – nici z obserwacji.

Schemat przedstawia czas i obszar widoczności przejścia Merkurego przed tarczą słoneczną 7 maja 2003 roku. W Polsce zjawisko będzie widoczne w całości. Przejście rozpocznie się o godzinie 7:12:56 (czasu letniego), maksimum wypadnie o 9:52:23, a jego koniec o 12:31:46.

Przyszłoroczne zjawisko zobaczymy jednak w całości. Rozpocznie się ono o godzinie 7:12:56 czasu letniego. Słońce będzie się wtedy znajdować około 18 stopni nad wschodnim horyzontem. Maksimum zjawiska to godzina 9:52:23, a koniec – 12:31:46.

Dzień nie stanie się ciemniejszy jak w czasie zaćmienia Słońca tarczą Księżyca. Średnica kątowa Merkurego to zaledwie 12 sekund kątowych. Żeby obserwować zjawisko potrzeby będzie teleskop zaopatrzony w filtr osłabiający blask Słońca. Zobaczyć wtedy będzie można okrągłą plamkę powoli przemieszczającą się ze wschodu za zachód.

Znacznie ciekawiej wyglądają przejście Wenus. Planeta ma znacznie większą średnicę (około minuty kątowej). W momencie wchodzenia przed tarczę Słońca (i zchodzenia z niej) widać wokół niej jasny pierścień rozproszonego światła słonecznego. W ten sposób po raz pierwszy stwierdzono, że Wenus otoczona jest gęstą atmosferą.

Autor

Michał Matraszek