Naukowcy studiujący dane pochodzące z Very Long Baseline Array (VLBA) oraz innych instrumentów para gwiazd tworzących energetyczny mikrokwazar została wyrzucona przez wybuch supernowej z gromady gwiazd, w której powstała 1,7 miliona lat temu. To pierwszy przypadek, kiedy udało się zidentyfikować pochodzenie takiej pary.

Naukowcy dokonali analizy licznych danych obserwacyjnych dotyczących mikrokwazara znanego pod oznaczeniem LSI +61 303, co zaowocowało wnioskiem, że przemieszcza się on uciekając z gromady gwiazd IC 1805 z prędkością ponad 30 kilometrów na sekundę.

Mikrokwazar jest parą gwiazd takich, że jedna jest gęstą gwiazdą neutronową lub czarną dziurą, w której materiał zassany z innych gwiazd tworzy szybko rotujący dysk wokół gęstszego obiektu. Dysk jest tak gorący, że wytwarza promienowanie X oraz wyrzuca dżety cząstek mniejszych od atomów z prędkością bliską prędkości światła.

W tym przypadku zarówno mikrokwazar oraz gromada gwiazd są w odległości około 7500 lat świetlnych od Ziemi, a charakterystyka „normalnej” gwiazdy w parze odpowiada charakterystyce gwiazd z gromady IC 1805, mamy więc niemal pewność, że mikrokwazar został wypchnięty z tej właśnie gromady.” – powiedział Felix Mirabel, astrofizyk z argentyńskiego Institute for Astronomy and Space Physics oraz z francuskiej Komisji Energii Atomowej. Mirabel pracował z Irapuanem Rodriguesem z Federal University of Rio Grande do Sul w Brazylii oraz z Qingzhong Liu z Purple Mountain Observatory w Nanjing w Chinach. Dokładne wyniki badań zostaną opublikowane w ukazującym się 1. sierpnia magazynie Astronomy & Astrophysics.

Wiele spośród odkrytych gwiazd neutronowych przemierza z dużą prędkością nasze niebo, co prowadzi bezpośrednio do wniosku, że wybuchy supernowych, w których powstały, były asymetryczne, dając gwieździe duże przyspieszenie początkowe. Ruch LSI +61 303 przemieścił ją na odległość 130 lat świetlnych od gromady IC 1805. Gromada znajduje się w gwiazdozbiorze Kasjopei.

Mikrokwazar LSI +61 303 składa się zdaniem astronomów z czarnej dziury lub gwiazdy neutronowej o dwukrotnej masie Słońca, okrążającej zwykłą, 14-krotnie masywniejszą od Słońca gwiazdę w przeciągu 26,5 dnia. Wybuch supernowej, który przyczynił się do powstania czarnej dziury lub gwiazdy neutronowej, spowodował wyrzucenie materiału o masie prawie dwóch mas Słońca.

Czarna dziura lub gwiazda neutronowa były początkowo znacznie bardziej masywne niż ich towarzysz. Naukowcy wciąż nie mają pewności co do dokładnej wartości tej masy. Niektóre dowody wskazują na to, że powstały one zaledwie około cztery do pięciu milionów lat temu, a wybuchły niecały milion lat temu. W takim przypadku gwiazda byłaby co najmniej sześćdziesięciokrotnie masywniejsza od Słońca, a więc odrzuciłaby do dziś blisko 90% swojej początkowej masy sprzed wybuchu supernowej.

Z drugiej strony, gwiazda mogła była powstać 10 milionów lat temu, a więc byłaby 10-20 razy masywniejsza od Słońca.

Badając ten układ oraz inne podobne być może będziemy mogli zrozumieć zarówno ewolucję gwiazd zanim eksplodują one jako supernowe oraz fizyke wybuchu supernowych samą w sobie,” – powiedział Mirabel.

Autor

Łukasz Wiśniewski