Zdjęcie w tle: Axiom Space

Już rok temu ESA poinformowało nas, że Sławosz Uznański-Wiśniewski poleci w kosmos w ramach misji Ax-4, wraz z trójką innych astronautów. Ta sponsorowana przez POLSA oraz MRiT misja zakończyła się 15.07.2025 r. szczęśliwym powrotem na Ziemię, mimo wielu przeciwności losu i problemów z pogodą przy starcie. Zanim jednak astronauci mogli polecieć w kosmos, musieli przejść jeszcze długą drogę.

Przygotowania do misji

Axiom Space

Załoga AX-4. Od lewej: Shubhanshu Shukla, pilot; Peggy Whitson, dowódczyni misji; Sławosz Uznański-Wiśniewski, specjalista misji; Tibor Kapu, specjalista misji.

Od sierpnia ubiegłego roku, niedługo po zapadnięciu decyzji o składzie misji Ax-4, Sławosz Uznański-Wiśniewski uczestniczył w intensywnym programie treningowym wspólnie z pozostałymi astronautami tej misji: Peggy Whitson, dowódczynią misji, Shubhanshu Shuklą, pilotem misji, oraz Tiborem Kapu, specjalistą misji. Trenowali w placówkach Axiom Space, NASA oraz SpaceX, aby jak najlepiej przygotować się do ciężkich warunków mikrograwitacji oraz przeciążeń obecnych przy starcie rakiety. W ramach szkolenia astronauci uczyli się także obsługi sprzętu obecnego na ISS i w kapsule Dragon.

Pod koniec kwietnia 2025 roku poznaliśmy pierwszą datę startu misji Ignis – 29 maja 2025 roku. Dlaczego pierwszą? Już dwa tygodnie później dowiedzieliśmy się, że start misji został przesunięty na 8 czerwca, i nie była to ostatnia modyfikacja. Dnia 3 czerwca Axiom Space poinformowała nas, że start został opóźniony o dwa dni. Następnie 9 czerwca dostaliśmy kolejną informację o przesunięciu lotu o dwa dni, ze względu na warunki pogodowe, a 11 czerwca byliśmy już blisko startu, lecz wykryto wyciek tlenu w trakcie testów boostera rakiety, co znowu spowodowało opóźnienia. Kolejnym powodem przesunięcia startu rakiety okazała się usterka rosyjskiego modułu serwisowego Zvezda na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej – wykryto wyciek tlenu, który nie został naprawiony podczas poprzednich prób. Przez kilka kolejnych dni NASA dalej przesuwało start rakiety ze względu na stan techniczny ISS, mimo zapewnień strony rosyjskiej o sprawności i szczelności modułu. Ostatecznym terminem startu, ogłoszonym 24 czerwca (prawie miesiąc po pierwszej podanej dacie), okazała się być środa, 25 czerwca. Start nastąpił punktualnie o godzinie 8:31, po czym statek Dragon skierował się w stronę ISS, oficjalnie rozpoczynając tym samym misję Ignis.

Pobyt na ISS

Axiom Space

Załoga misji Ax-4 (czarne stroje) wraz z załogą ISS (białe stroje).

Sławosz Uznański-Wiśniewski zdecydowanie nie próżnował na pokładzie ISS. Po zadokowaniu i wejściu do stacji w czwartek 26 czerwca po godzinie 14, astronauci spędzili trochę czasu przyzwyczajając się do niecodziennych warunków panujących na stacji, poznali zasady bezpieczeństwa i później mogli już pracować nad swoimi projektami. Polski astronauta w czasie misji wykonał 100% zaplanowanych priorytetowych eksperymentów oraz 27,5% eksperymentów dodatkowych. Przeprowadzanie eksperymentów wchodzących w skład misji Ignis zajęło Sławoszowi aż 95 godzin, rozłożonych na 17 dni spędzonych na pokładzie ISS, nie wliczając działań edukacyjnych i komunikacyjnych. Nie dokonał tego jednak sam: pomagali mu w tym pozostali członkowie misji Ax-4, a także załoga Ekspedycji 73, aktualnej misji na ISS. Sławosz nie wykonywał tylko swoich eksperymentów: pomagał przy eksperymentach Tibora Kapu oraz wypełniał zadania zlecone przez Axiom Communications.

W misji Ignis zrealizowane zostało łącznie 13 eksperymentów, 8 polskich oraz 5 zaproponowanych przez Europejską Agencję kosmiczną. Sławosz ośmiokrotnie łączył się z Ziemią, rozmawiając z młodzieżą i dziennikarzami oraz pokazując, jak w kosmosie wykonuje się proste czynności.

Axiom Space

Sławosz Uznański-Wiśniewski na pokładzie ISS w trakcie przeprowadzania eksperymentu.

Wśród eksperymentów, które Sławosz wykonywał, znalazł się Astro Performance (Mollis Textus), dotyczący zmian w mięśniach i ścięgnach w warunkach mikrograwitacji. Do tego celu wykorzystywane są skany MRI oraz specjalne badania krwi i analiza ruchu, przeprowadzane przed i po misji. Dzięki temu eksperymentowi możemy lepiej przygotować się na przyszłe długie misje w kosmos, takie jak lot na Marsa czy zakładanie bazy na Księżycu. Jednak korzyści wynikające z tego eksperymentu nie będą odczuwalne tylko w kosmosie: mogą również pomóc w rozwoju nowych technik rehabilitacji po urazach i przy zapobieganiu kontuzjom tu, na Ziemi. Te badania zostały zaproponowane wspólnie przez ESA i POLSA.

Oprócz tego Sławosz brał udział w eksperymencie Scalable Radiation Monitor (RADMON on ISS), w ramach którego badał wpływ promieniowania kosmicznego na chipy pracujące w satelitach okołoziemskich. Dzięki niemu będziemy mogli lepiej bronić się przed jego skutkami, tworząc nowe, bardziej niezawodne rozwiązania. Badanie zostało zaprojektowane przez polską firmę Sigma Labs.

Sławosz sprawdzał również, w ramach polskiego eksperymentu zorganizowanego przez PAN, jak zachowują się leki w trakcie długich podróży w kosmos. Do stabilizacji leków użyto specjalnej folii polimerowej, do której włożono niewielkie dawki. Pozostaną tam przez kilka najbliższych lat, po czym wrócą na Ziemię do analizy. Wyniki tego eksperymentu pomogą ludzkości w zaplanowaniu misji długoterminowych bez stałego dostępu do dostaw z Ziemi, jak np. misje na Marsa.

Powrót na Ziemię

Axiom Space

Sławosz Uznański-Wiśniewski wysiadający z kapsuły Dragon po powrocie na Ziemię.

Nie tylko start Ax-4 był opóźniony, lecz także i jej zakończenie. Misja miała zakończyć się po 14 dniach na ISS, lecz w trakcie pobytu astronautów na stacji miał miejsce kosmiczny dzień polarny, czyli okres, w którym ISS była stale wystawiona na działanie promieni słonecznych. Ten czas może być dla astronautów bardzo niebezpieczny, ze względu na podwyższoną temperaturę, dlatego zdecydowano o przesunięciu powrotu misji Ax-4 na Ziemię o 3 dni. Ceremonia pożegnalna miała miejsce 13 lipca, a następnego dnia kapsuła Dragon oddzieliła się od Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i skierowała się w stronę Ziemi. Po łącznie 20 dniach spędzonych w kosmosie i 17 dniach na ISS, astronauci wrócili bezpiecznie na Ziemię 15 lipca 2025 roku. Kapsuła weszła w atmosferę, rozgrzewając się do temperatur rzędu 1600 stopni Celsjusza, po czym rozwinęła spadochrony i opadła na wody Oceanu Spokojnego. Tam czekała na nią specjalistyczna jednostka ratownicza, która zabrała ją na brzeg. Doktor Sławosz Uznański-Wiśniewski wraz z żoną przyleciał dzień później do Kolonii w Niemczech, gdzie przez kolejny tydzień lekarze będą monitorować stan drugiego w historii polskiego astronauty.

Korekta – Matylda Kołomyjec