W najbliższych dniach Księżyc będzie zmniejszał swój blask, przechodząc przez III kwadrę w sobotę 22 lutego i po drodze mijając w małej odległości planety MarsSaturn oraz gwiazdy Spica, Zuben Elgenubi i Graffias. Przez większą część nocy można obserwować Jowisza, a nad samym ranem – planetę Wenus oraz kometę Lovejoya, których warunki widoczności będą się stopniowo pogarszać.

Początek tygodnia będzie jeszcze dość mocno rozświetlony przez Księżyc, który w nocy z niedzieli 16 lutego na poniedziałek 17 lutego miał fazę 96% i przebywał na pograniczu gwiazdozbiorów Lwa i Panny, mniej więcej 16° na południe od Deneboli, czyli drugiej co do jasności gwiazdy Lwa (jasność obserwowana +2,1 wielkości gwiazdowej). O godzinie podanej na mapce Księżyc zajmował pozycję 35° nad południowo-zachodnim widnokręgiem.

Tej nocy ponad 30° na południowy wschód od Księżyca świecił Mars wraz ze Spiką, które o tej porze znajdują się najwyżej nad widnokręgiem w swoim ruchu dobowym po niebie. Przebycie tej odległości zajmie Srebrnemu Globowi ponad 2 dni. A wcześniej, we wtorek rano faza naturalnego satelity Ziemi zmniejszy się do 91% i wejdzie on już do gwiazdozbioru Panny. O godzinie podanej na mapce Księżyc będzie świecił około 8,5 stopnia na południowy zachód od Porrimy, czyli jednej z jaśniejszych gwiazd Panny, której jasność obserwowana to +3,4 wielkości gwiazdowej.

Dobę później Księżyc przesunie się w głąb gwiazdozbioru Panny, zbliżając się do najjaśniejszej gwiazdy tej konstelacji, czyli Spiki (świecącej blaskiem +1 magnitudo) oraz do goszczącego w niej Marsa, który świeci już blaskiem -0,3 wielkości gwiazdowej, jest więc zdecydowanie najjaśniejszym obiektem w tej okolicy nieba i nie powinno być kłopotu z jego identyfikacją, w czym pomagała będzie rdzawa barwa Czerwonej Planety. Tarcza Marsa ma już dość dużą średnicę 11″ i fazę 94%, zatem jest ona coraz atrakcyjniejszym celem dla posiadaczy teleskopów. Zwłaszcza, że tarcza Czerwonej Planety urośnie jeszcze tylko o 4 sekundy kątowe i potem zacznie się zmniejszać.

Mars jest już bardzo blisko zakrętu na swojej pętli po niebie. W przyszłym tygodniu zmieni swój ruch z prostego na wsteczny i dlatego obecnie porusza się bardzo powoli wśród gwiazd. Ale to oznacza, że w najbliższych kilku tygodniach jego warunki widoczności będą się szybko poprawiać, co najbardziej będzie widoczne w jasności czwartej planety od Słońca, która będzie się zwiększać o ponad 0,2 magnitudo na tydzień, by za półtora miesiąca osiągnąć -1,5 wielkości gwiazdowej.

W środę 19 lutego o godzinie podanej na mapce Księżyc będzie miał fazę 84% i będzie się znajdował około 7° na zachód od Spiki i jednocześnie 11° od Marsa (sam Mars jest odległy od Spiki o niecałe 6°). Natomiast dobę później Księżyc przesunie się kilkanaście stopni na południowy wschód, minie Spikę oraz Marsa i w fazie 78% będzie świecił 4° na południowy wschód od Marsa i 6° na wschód od Spiki.

Noc z czwartku 20 lutego na piątek 21 lutego zastanie Księżyc w gwiazdozbiorze Wagi. Srebrny Glob wzejdzie w czwartek około godziny 23:25, będzie miał wtedy fazę 69% i będzie znajdował się w odległości 5° od gwiazdy Zuben Elgenubi, świecącej z jasnością +2,8 wielkości gwiazdowej, a na mapach nieba jest oznaczana grecką literą α. Z biegiem nocy Księżyc będzie się do niej zbliżał, o godzinie podanej na mapce odległość między tymi ciałami niebiańskimi zmniejszy się do 3°, natomiast o wschodzie Słońca (godzina 6:45) Księżyc będzie oddalony od α Lib o niewiele ponad 1°.

Jednocześnie mniej więcej 10° na wschód od naturalnego satelity Ziemi świecił będzie Saturn, który miesiąc temu świecił tak jasno, jak Mars, zaś obecnie jest od niego słabszy o 0,7 wielkości gwiazdowej. W najbliższych tygodniach Marsa od Saturna będzie dzielił dystans około 27°, a jak Mars zmieni kierunek ruchu na wsteczny – zacznie rosnąć. Przez teleskopy można obserwować tarczę szóstej planety od Słońca wraz z otaczającymi ją pierścieniami. Obecnie tarcza Saturna ma średnicę 17″ i z biegiem czasu będzie powoli rosnąć, przez co słynne pierścienie będą łatwiej zauważalne. Maksymalna elongacja Tytana (zachodnia) przypada w tym tygodniu w niedzielę 23 lutego.

Jeszcze bliżej Saturna Księżyc znajdzie się dobę później. W nocy z piątku 21 lutego na sobotę 22 lutego Srebrny Glob wzejdzie tuż po północy, o godzinie 0:34, a jego faza będzie wynosić 58%. O tej porze Saturn będzie znajdował się 2° na zachód od niego i w trakcie nocy dystans ten będzie się zwiększał. O godzinie podanej na mapce urośnie już do 3°. Więcej szczęścia będą mieli mieszkańcy południowo wschodniej Afryki wraz z Madagaskarem oraz wysp między Australią a Afryką, którzy będą mogli obserwować zakrycie tej planety przez Księżyc.

Ostatniej nocy tego tygodnia Księżyc będzie miał fazę mniej więcej 47% (III kwadra przypada w sobotę 22 lutego o godzinie 18:17 naszego czasu) i dotrze już do gwiazdozbioru Wężownika. Jednak najjaśniejszymi gwiazdami w jego okolicy będą te z sąsiedniego gwiazdozbioru Skorpiona. 7° na południe od naturalnego satelity Ziemi świecić będzie najjaśniejszy w tej konstelacji Antares (jasność obserwowana tej gwiazdy to +1 magnitudo. W podobnej odległości, tylko na zachód, będą świecić gwiazdy z charakterystycznego łuku gwiazd w północno-zachodniej części tego gwiazdozbioru, czyli Graffias (β Sco, jasność +2,6 wielkości gwiazdowej) oraz Dschubba (δ Sco, jasność +2,3 magnitudo).

Animacja pokazuje położenie Wenus i komety Lovejoya (C/2013 R1) w trzecim tygodniu lutego 2014 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Po obserwacjach Księżyca, Marsa i Saturna warto poczekać do wschodu Wenus. A ten następuje około godziny 4:26. Druga planeta od Słońca przebywa w konstelacji Strzelca, ale powoli kieruje się ku gwiazdozbiorowi Koziorożca. Niestety pod koniec zimy i wiosną nachylenie ekliptyki do wschodniego porannego widnokręgu jest niekorzystne i to będzie miało odbicie w warunkach obserwacyjnych Wenus na wysokich północnych szerokościach geograficznych. Już teraz planeta z każdym dniem o tej samej porze przed świtem zmniejsza swoją wysokość nad widnokręgiem, ale na razie jest jeszcze widoczna dość dobrze: w niedzielę 23 lutego godzinę przed wschodem Słońca Wenus będzie znajdowała się na wysokości 9° nad południowo-wschodnim horyzontem.

Planeta niestety dość szybko oddala się od Ziemi i do niedzieli 23 lutego jej tarcza zmaleje już o prawie 25″, do 36 sekund kątowych. Jednocześnie jej faza urośnie do 32%. To oznacza, że Wenus staje się coraz mniej atrakcyjnym celem dla posiadaczy lornetek. Żeby dostrzec jej tarczę, coraz bardziej potrzebny staje się teleskop z powiększeniem kilkadziesiąt razy. Jednak wciąż duża jest jasność tej planety, która obecnie wynosi -4,6 wielkości gwiazdowej. Dzięki temu można próbować odnaleźć ją nawet w pełni dnia. Najlepiej to robić około godziny 9 rano, gdy planeta góruje na wysokości około 22°.

Kometa Lovejoya (C/2013 R1) znajduje się ponad 20° nad Wenus, na tle gwiazdozbioru Węża. Jej jasność osłabła już do 10 magnitudo i do jej obserwacji potrzebny jest teleskop o dużej światłosile, ponieważ – jak dla każdego obiektu rozciągłego – jej jasność jest rozłożona na całą zajmowaną przez nią powierzchnię. Na szczęście faza i jasność Księżyca będzie maleć, choć z drugiej strony jego tarcza będzie się do komety zbliżać. Zatem ten tydzień jeszcze nie będzie dobrym okresem do obserwacji tej komety, ale w przyszłym tygodniu będzie już lepiej.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w trzecim tygodniu lutego 2014 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Od zmierzchu do mniej więcej godziny 4:45 można obserwować Jowisza, który przebywa niewiele na południe od Mebsuty. Jego jasność zmaleje w tym tygodniu do -2,5 wielkości gwiazdowej, a rozmiary jego tarczy – do 43″. Będzie ona zatem porównywalna do wielkości tarczy planety Wenus, ale Jowisz będzie miał dużo większą fazę, 99%. Obecnie planeta prawie nie porusza się wśród gwiazd, ponieważ jest blisko zmiany swojego ruchu z wstecznego na prosty. Dzięki temu planeta jest łatwiejsza do śledzenia przez teleskop.

W układzie księżyców galileuszowych będzie można zaobserwować następujące zjawiska:

  • 18 lutego, godz. 19:26 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 18 lutego, godz. 15:00 – Kalisto w maksymalnej elongacji wschodniej,
  • 19 lutego, godz. 0:14 – wyjście Europy z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 19 lutego, godz. 17:06 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 19 lutego, godz. 20:18 – wyjście Ganimedesa zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
  • 19 lutego, godz. 21:02 – wejście Ganimedesa w cień Jowisza (początek zaćmienia),
  • 20 lutego, godz. 0:26 – wyjście Ganimedesa z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 20 lutego, godz. 3:38 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 20 lutego, godz. 4:38 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 20 lutego, godz. 17:06 – od zmierzchu Europa i jej cień na tarczy Jowisza,
  • 20 lutego, godz. 17:18 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 20 lutego, godz. 19:22 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 21 lutego, godz. 0:58 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 21 lutego, godz. 4:16 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 21 lutego, godz. 22:06 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 21 lutego, godz. 23:06 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 22 lutego, godz. 0:22 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 22 lutego, godz. 1:24 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 22 lutego, godz. 18:50 – wejście Kalisto na tarczę Jowisza,
  • 22 lutego, godz. 19:26 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 22 lutego, godz. 21:36 – zejście Kalisto z tarczy Jowisza,
  • 22 lutego, godz. 22:46 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 23 lutego, godz. 4:16 – wejście cienia Kalisto na tarczę Jowisza,
  • 23 lutego, godz. 17:11 – od zmierzchu Io na tarczy Jowisza,
  • 23 lutego, godz. 17:36 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 23 lutego, godz. 18:48 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 23 lutego, godz. 19:54 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 24 lutego, godz. 3:44 – wejście Europy na tarczę Jowisza.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher