Sierpień 2003 roku to doskonały czas do obserwacji Czerwonej Planety, która znajdzie się w opozycji i zbliży do Ziemi na wyjątkowo niewielką odległość. Trudno natomiast będzie w tym roku obserwować sierpniowe meteory z roju Perseid. Bardziej zaawansowanym obserwatorom proponujemy odnalezienie Urana i Neptuna.

Popatrzmy na gwiazdy 15 sierpnia około godziny 21:30, czyli półtorej godziny po zachodzie Słońca. Nad południowym i południowo-wschodnim widnokręgiem znajduje się najbardziej charakterystyczny fragment letniego nieba – Trójkąt Letni tworzony przez najjaśniejsze gwiazdy Lutni, Łabędzia i Orła: Wegę, Deneba i Altaira. Najłatwiej odnaleźć Wegę, która znajduje się prawie ponad głową. Na lewo od niej znaleźć można wielki krzyż ułożony z gwiazd Łabędzia. Poniżej Trójkąta odnajdziemy Koziorożca i Strzelca, a nieco dalej na zachód – Skorpiona. Wysoko na południowym-zachodzie bawi Herkules, nieco niżej Wężownik wraz w przedzielonym na dwie części Wężem.

Na zachodzie odnajdziemy wiosennego Wolarza i jego czerwoną gwiazdę – Arktura. Na wschodzie ukazują się pierwsze gwiazdozbiory jesienne – Andromeda, Pegaz, Trójkąt. Na północnym wschodzie znajdziemy Perseusza, a ponad nim ułożoną w wielką literę „W” Kasjopeję. Wielki Wóz znajduje się na północnym zachodzie.

Drugi raz spójrzmy na niebo półtorej godziny przed wschodem Słońca, czyli o godzinie 4:00. Niebo znacznie obróciło się w kierunku zachodnim. Trójkąt Letni jest już na zachodzie. Ponad południowym widnokręgiem królują: Pegaz, Wieloryb, Ryby i Andromeda. To typowo jesienne konstelacje. W bezksiężycową noc, będąc daleko od świateł miejskich w Andromedzie nawet gołym okiem odnaleźć można oddaloną o ponad 2 miliony lat świetlnych galaktykę M31 – najodleglejszy obiekt, którego obserwacje prowadzić można bez sprzętu optycznego.

Mimo trwającego lata, na wschodzie ukazują się już zimowe konstelacje: Woźnica, Bliźnięta, Orion i Byk. W tym ostatnim układzie gwiazd w oczy rzucają się Plejady – gromada otwarta gwiazd odległa o około 360 lat świetlnych.

1 sierpnia Słońce wschodzi o 5:04, a zachodzi o 20:33. Ostatniego dnia miesiąca przebywa nad horyzontem od 5:52 do 19:33. Dzień skraca się więc o 108 minut. Do 11 sierpnia gwiazda przebywa w gwiazdozbiorze Raka, a później w Lwie. Natomiast 23 sierpnia o 15:09 wejdzie w zodiakalny znak Panny.

Układ faz Księżyca: Pierwsza kwadra 5 sierpnia o 9:28, pełnia 12 sierpnia o 6:48, ostatnia kwadra 20 sierpnia o 2:48 i nów 27 sierpnia o 19:26. W perygeum Księżyc znajdzie się 6 sierpnia o 16:02, w apogeum – 19 sierpnia o 16:24 i ponownie w perygeum 31 sierpnia o 20:46.

13 sierpnia około 20:00 Księżyc mija na niebie Marsa w odległości 2 stopni, a 23 sierpnia około 16:00 – Saturna w odległości 4 stopni.

W sierpniu nie zdarzą się żadne zaćmienia Słońca i Księżyca.

19 sierpnia około godziny 3:00 dojdzie do brzegowego zakrycia gwiazdy sigma Barana (o jasności 5,5 magnitudo) przez północny brzeg Księżyca. Linia zakrycia przechodzi w pobliżu Tychów, Częstochowy i Warszawy. Na północ od tej linii zjawisko jest niewidoczne.

Dwa dni później, 21 sierpnia około 1:00, zakryta zostanie gwiazda 67 Tau (5,27 magnitudo), a niecały kwadrans później – kappa Byka (4,20 magnitudo). Do zakryć dojdzie przy jasnym brzegu Srebrnego Globu. Odkrycia nastąpią przy ciemnym brzegu około 2:00. Zjawisko będzie widoczne w całej Polsce.

Merkury pozostaje niewidoczny. Przebywa najpierw w Lwie, a od 25 sierpnia w Pannie. Ostatniego dnia miesiąca wraca do Lwa. Maksymalna wschodnia elongacja, wynoszącą 27 stopni i przypadająca 14 sierpnia około 23:00, nie niesie ze sobą dobrych warunków do obserwacji planety.

Wenus jest niewidoczna. Prześledźmy jednak jej ruch. Rozpoczyna miesiąc w Raku, 4 sierpnia przechodzi na tle gromady Żłóbek, 12 sierpnia jest już w Lwie. 18 sierpnia około 20:00 dochodzi do jej górnego złączenia ze Słońcem. Planeta nie chowa się jednak za nim lecz mija tarczę słoneczną w odległości około 1,3 stopnia. Odległość planety od Ziemi wynosi wtedy 259 milionów kilometrów. 21 sierpnia około 12:00 Wenus mija w odległości około pół stopnia Jowisza. Oba te złączenia mają miejsce w pobliżu najjaśniejszej gwiazdy Lwa – Regulusa.

Doskonale przez cały miesiąc przez większą część nocy widoczny jest przebywający w Wodniku Mars. 1 sierpnia ma jasność -2,3 magnitudo. Odległość Ziemia-Mars wynosi wtedy 63 miliony kilometrów, a średnica kątowa tarczy planety wynosi 22,3 sekundy kątowej. Góruje około godziny trzeciej na wysokości 25 stopni.

Dziesięć dni później jego jasność rośnie do -2,6 magnitudo, odległość maleje do 59 milionów kilometrów, a średnica kątowa wynosi już 23,9 sekundy. Górowanie wypada około 2:20 na wysokości 24 stopni.

21 sierpnia jasność planety osiąga -2,8 magnitudo, odległość od Ziemi 56 milionów kilometrów, a średnica kątowa 23,4 sekundy.

27 sierpnia około 23:00 Mars znajdzie się w minimalnej odległości od Ziemi wynoszącej 55,76 milionów kilometrów. To wyjątkowo mało, nawet jak na przypadającą raz na kilkanaście lat wielką opozycję planety. Średnica tarczy Marsa wzrośnie do 25,1 sekundy, a jasność aż do -2,9 sekundy kątowej. Tak wielkiego blasku nie osiąga nigdy nawet Jowisz. Spośród planet jedynie Wenus jest w stanie świecić jaśniej. Dzień później, 28 sierpnia około 20:00 Mars znajdzie się w opozycji, a 30 sierpnia w peryhelium swojej orbity.

Wielka opozycja to doskonały moment do skierowania na Czerwoną Planetę teleskopów. Już za pomocą niewielkiego sprzętu możliwe będzie dostrzeżenie czap polarnych, a spora luneta umożliwi obserwacje księżyców planety – Fobosa (+10,3 magnitudo) i Deimosa (+11,4 magnitudo). Aby jednak było to możliwe, konieczne będzie przesłonięcie oślepiającego blasku samego Marsa.

Jowisz w sierpniu jest niewidoczny gdyż przebywa w sąsiedztwie Słońca. Cały miesiąc znajduje się w Lwie, a 22 sierpnia około 13:00 dochodzi do jego złączenia ze Słońcem w odległości 0,8 stopnia.

Saturn przez cały miesiąc przebywa w Bliźniętach stając się coraz lepiej widoczny na porannym niebie. Jego jasność wynosi około 0 magnitudo. 1 sierpnia wschodzi o 2:26, a godzinę przed wschodem Słońca świeci 13 stopni nad północno-wschodnim horyzontem. 31 sierpnia ukazuje się ponad horyzontem o 0:43 i wznosi na ponad 35 stopni przed świtem cywilnym.

W sierpniu panują dobre warunku do obserwacji UranaNeptuna. Ich jasności to odpowiednio +5,7 oraz +7,8 wielkości gwiazdowej. Uran przebywa w Wodniku, a Neptun w Koziorożcu. Opozycja Neptuna wypada 4 sierpnia około 16:00, a Urana – 24 sierpnia około 12:00. Do obserwacji obu planet potrzebna jest dobra lornetka lub niewielki teleskop.

Pluton, o jasności 13,7 magnitudo, jest widoczny wieczorami w konstelacji Wężownika. Do jego obserwacji potrzebny jest teleskop o średnicy zwierciadła przynajmniej 15 centymetrów.

Między 17 lipca i 24 sierpnia można obserwować meteory z roju Perseid osiągającego swoje tegoroczne maksimum 13 sierpnia o 6:40. Radiant leży w konstelacji Perseusza (rektascensja 3 godziny, deklinacja +59 stopni). W obserwacjach będzie niestety przeszkadzał Księżyc, który poprzedniego dnia znajdzie się w pełni.

Inne sierpniowe roje to PołudniowePółnocne Iota-Akwarydy widoczne odpowiednio między 25 lipca a 15 sierpnia oraz między 11 i 31 sierpnia.

Zapraszamy do sierpniowych obserwacji! Przypominamy jednak że pogodne noce mogą już być bardzo chłodne.

Wszystkie momenty w tej informacji podano w czasie wschodnioeuropejskim (letnim), godziny wschodów, zachodów i górowań planet obliczono dla Łodzi.

Autor

Michał Matraszek