Ostatnie dni listopada i początek grudnia będą rozświetlone przez bardzo jasny Księżyc, którego pełnia przypada w środę 28 listopada, czyli prawie w środku tygodnia. Pełnia będzie okraszona półcieniowym zaćmieniem Księżyca. Tej samej nocy Srebrny Glob przejdzie bardzo blisko Jowisza, którego tylko kilka dni dzieli od opozycji. Nad ranem można obserwować aż 3 planety Układu Słonecznego: Wenus, Saturna i Merkurego. Natomiast tuż po zachodzie Słońca nisko nad południowo-zachodnim widnokręgiem da się dostrzec Marsa.

Przez najbliższe 3 tygodnie warto będzie wstawać wcześnie rano. W tym czasie nisko nad południowo-wschodnim widnokręgiem będzie można dostrzec 3 jasne planety krążące wokół Słońca: widoczną już od kilku miesięcy Wenus, powracającego po koniunkcji ze Słońcem Saturna oraz Merkurego. Wenus jest widoczna coraz gorzej i wraz z końcem tego roku przestanie być widoczna na porannym niebie. Saturn każdego kolejnego ranka jest widoczny coraz lepiej, ponieważ oddala się od Słońca i każdej następnej doby świeci coraz jaśniej i coraz wyżej nad horyzontem. Natomiast Merkury 5 grudnia znajdzie się w maksymalnej elongacji zachodniej, wynoszącej ponad 20°.

Na początku uwagę będą przykuwać Wenus z Saturnem. Początkowo godzinę przed świtem (na tę porę są wykonane mapki animacji) planety świecą około 15° nad południowo-wschodnim widnokręgiem. W następnych dniach Saturn będzie wędrował w górę, a Wenus – w dół. Planety różnią się znacząco blaskiem, natomiast fazy i średnice kątowe mają dość podobne: Wenus świeci obecnie z jasnością -4 wielkości gwiazdowe, natomiast Saturn – z jasnością +0,6 wielkości gwiazdowej. Zatem różnica jasności wynosi ponad 70 razy. Tarcza Wenus ma obecnie średnicę 12″ i fazę 87%, natomiast tarcza Saturna ma średnicę kątową około 16″ i fazę 100%. Zatem tutaj różnice są niewielkie.

27 listopada Wenus minie Saturna w odległości niewiele większej od 30', czyli podobnej do średnicy kątowej Księżyca lub Słońca, a do końca tygodnia odległość ta zwiększy się do prawie 6°. Szczegóły w poniższej tabeli:

Merkury przez cały czas świecić będzie bardzo nisko, nie przekraczając o tej samej porze wysokości 10°. Pierwsza planeta od Słońca w następnych dniach będzie stopniowo zwiększała jasność i wysokość nad horyzontem, a więc będzie coraz łatwiejsza do obserwacji. Lepiej obserwacje planować na początku tygodnia, ponieważ wtedy Merkury będzie miał większą średnicę kątową oraz mniejszą fazę, przez co będzie atrakcyjniejszym celem dla posiadaczy teleskopów. Jednak do odnalezienia planety przyda się horyzont odsłonięty niemal do zera oraz przejrzyste powietrze. Sporą pomocą będzie również lornetka oraz planeta Wenus, która będzie znacznie łatwiejsza do odnalezienia.

Szczegóły widoczności Merkurego przedstawia poniższa tabela:

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Księżyca i Jowisza w końcu listopada 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Przez prawie całą noc w tym tygodniu będzie widoczny Księżyc. W trakcie najbliższych siedmiu dni Srebrny Glob przemierzy obszar od gwiazdozbioru Barana do gwiazdozbioru Raka, zbliżając się po drodze na niewielką odległość do Jowisza oraz kilku jasnych gwiazd. Znaczny blask Księżyca (ze względu na środową pełnię) spowoduje, że słabe gwiazdy nie będą widoczne i w ten sposób identyfikacja tych jaśniejszych gwiazd będzie łatwiejsza.

Pierwsze ciekawe spotkanie Księżyca z innymi ciałami niebiańskimi będzie miało miejsce we wtorek 27 listopada. Tej nocy Księżyc przejdzie na południe od Plejad, czyli znanej gromady otwartej gwiazd. Jednak nie będzie ona wtedy łatwa do dostrzeżenia, ponieważ bliskość bardzo jasnego naturalnego satelity Ziemi (w fazie 99%) znacznie utrudni sprawę. O godzinie podanej na mapce Księżyc będzie świecił ponad 5° na południe od Plejad.

Dobę później faza Księżyca osiągnie 100% (pełnia wypada dokładnie o godzinie 15:46 naszego czasu). Srebrny Glob dotrze już prawie do samego centrum gwiazdozbioru Byka i przejdzie między bardzo jasnym Jowiszem a Hiadami (których północno-wschodni róg tworzy gwiazda ε Tauri).

W Polsce Księżyc wzejdzie częściowo przesłonięty półcieniem Ziemi. Gdyby ktoś był wtedy na widocznej z Ziemi części Księżyca – widziałby częściowe zaćmienie Słońca. Zaćmienie zacznie się o godzinie 13:15 naszego czasu, a więc gdy Księżyc będzie jeszcze pod horyzontem. Wschód Srebrnego Globu będzie miał miejsce od 15:19 na Suwalszczyźnie do 16:08 w okolicach Turoszowa. Maksymalna faza zaćmienia (92%) nastąpi o godzinie 15:33, a zaćmienie skończy się o godzinie 17:51 naszego czasu. Ze względu jednak na to, że to będzie zaćmienie półcieniowe, to trudno będzie dostrzec zmniejszenie blasku księżycowej tarczy. Najłatwiej będzie widać to na fotografii wykonanej przed zaćmieniem i w jego trakcie. Więcej szczegółów o tym zaćmieniu można znaleźć na stronie prowadzonej przez Freda Espenaka z NASA.

Około godziny 21:15, a więc już po zaćmieniu, Księżyc będzie świecił prawie dokładnie między Jowiszem a gwiazdą ε Tauri. Od Jowisza Księżyc będzie wtedy oddalony o ponad 2°, zaś od gwiazdy ε Tau – o nieco ponad 1°. Jednocześnie Księżyc będzie znajdował się mniej więcej 4° na północ od Aldebarana, czyli najjaśniejszej gwiazdy tej konstelacji.

Tej samej nocy, ale już następnego dnia Księżyc zbliży się do Jowisza. Stanie się to 29 listopada około godziny 1:00. W Polsce będzie można ujrzeć naturalnego satelitę Ziemi około 38' na południe od Jowisza, natomiast w południowej Afryce oraz w południowo-wschodniej Brazylii, północno-wschodniej Argentynie, Urugwaju i Paragwaju będzie można obserwować zakrycie największej planety Układu Słonecznego przez Księżyc.

Sam Jowisz ciągle porusza się ruchem wstecznym i z linii łączącej Aldebarana z El Nath przesunął się już na linię łączącą Aldebarana z Capellą. Do opozycji Jowisza został niewiele ponad tydzień i teraz planeta ma największą jasność oraz rozmiary kątowe podczas tego sezonu obserwacyjnego. Obecnie jasność Jowisza wynosi -2,8 wielkości gwiazdowej, a jego tarcza ma średnicę 48″. Nie jest to więc najbardziej korzystna opozycja Jowisza, podczas której tarcza największej planety Układu Słonecznego jest o prawie 2″ większa, a planeta jest o prawie 0,2 magnitudo jaśniejsza.

W układzie księżyców galileuszowych będzie można dostrzec następujące zjawiska (warto zauważyć, że w związku z bliskością opozycji cienie Jowisza i jego księżyców znajdują się prawie dokładnie za swoimi właścicielami. Teraz jeszcze cienie księżyców wchodzą na tarczę Jowisza przed swoimi właścicielami, za tydzień będzie już odwrotnie, aż do koniunkcji ze Słońcem w czerwcu przyszłego roku):

• 26 listopada, godz. 18:18 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
• 26 listopada, godz. 20:38 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 27 listopada, godz. 15:26 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 27 listopada, godz. 15:34 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 27 listopada, godz. 17:36 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 27 listopada, godz. 17:44 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 28 listopada, godz. 1:38 – wejście Europy w cień Jowisza (początek zaćmienia),
• 28 listopada, godz. 4:24 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 28 listopada, godz. 23:32 – wejście cienia Ganimedesa na tarczę Jowisza,
• 29 listopada, godz. 0:04 – wejście Ganimedesa na tarczę Jowisza,
• 29 listopada, godz. 1:42 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
• 29 listopada, godz. 2:02 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
• 29 listopada, godz. 20:48 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
• 29 listopada, godz. 21:00 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
• 29 listopada, godz. 23:18 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
• 29 listopada, godz. 23:26 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
• 30 listopada, godz. 7:14 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
• 1 grudnia, godz. 4:22 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
• 1 grudnia, godz. 4:26 – wejście Io na tarczę Jowisza,
• 1 grudnia, godz. 6:34 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
• 1 grudnia, godz. 6:36 – zejście Io z tarczy Jowisza,
• 1 grudnia, godz. 17:30 – wyjście Europy zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 2 grudnia, godz. 1:44 – wejście Io w cień Jowisza (początek zaćmienia),
• 2 grudnia, godz. 3:56 – wyjście Io zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 2 grudnia, godz. 15:38 – wyjście Ganimedesa zza tarczy Jowisza (koniec zakrycia),
• 2 grudnia, godz. 22:52 – wejście Io i jej cienia na tarczę Jowisza,
• 3 grudnia, godz. 1:02 – zejście Io i jej cienia z tarczy Jowisza.

Po minięciu Jowisza Księżyc będzie kontynuował podróż przez gwiazdozbiór Byka i w czwartek 29 listopada znajdzie się w południowo-wschodniej części konstelacji. Około 3,5 stopnia na wschód od Księżyca (w fazie 99%) świecić będzie południowy róg Byka, czyli gwiazda &dzeta; Tauri. Do rana odległość między tymi ciałami niebiańskimi zmniejszy się do mniej więcej 1°.

Kolejną noc, ostatnią już listopadową w tym roku Księżyc spędzi na pograniczu gwiazdozbiorów Oriona, Byka i Bliźniąt, świecąc na tle pierwszego z tych gwiazdozbiorów. Faza Srebrnego Globu zmniejszy się do 96%, a po godzinie 21:00 zobaczymy go na południe od dwóch charakterystycznych gwiazd Bliźniąt: Tejat Prior (η Gem) oraz Tejat Posterior (μ Gem). Od pierwszej z wymienionych gwiazd naturalny satelita Ziemi będzie oddalony o prawie 3°, natomiast od drugiej – o prawie półtora stopnia więcej.

Kilka godzin wcześniej Księżyc zakryje dwie dość jasne gwiazdy konstelacji Oriona: χ1 oraz χ2. Na mapce nie są one podpisane, ale znajdują się na samym północnym czubku maczugi Oriona, trochę na zachód od Księżyca. Niestety oba zakrycia nie będą widoczne w Polsce. Zakrycie pierwszej z gwiazd będą mogli obserwować mieszkańcy obszarów od Korei do zachodnich Stanów Zjednoczonych, natomiast zakrycie drugiej z gwiazd zobacza mieszkańcy obszarów od Kazachstanu i Indii na zachodzie do Tajwanu i Japoni na wschodzie.

W niedzielę 2 grudnia faza Księżyca spadnie do 84% i przed północą Srebrny Glob przekroczy granicę między gwiazdozbiorami Bliźniąt i Raka. Około godziny 21:00 Księżyc będzie się znajdował prawie dokładnie między Kastorem i Polluksem w Bliźniętach a Procjonem w Małym Psie. Do Polluksa Księżycowi będzie brakowało ponad 12,5 stopnia, do Kastora – prawie 17°, natomiast do Procjona – niecałe 11°. Również niecałe 12° będzie brakowało Księżycowi do kolejnej znanej gromady otwartej gwiazd M44, ale do niej Księżyc zbliży się jeszcze bardziej w przyszły poniedziałek.

StarryNight

Mapka pokazuje położenie Marsa w końcu listopada 2012 roku.

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie obrazków z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Wieczorem wciąż można obserwować Marsa. Jest to obecnie najtrudniejsza do odnalezienia jasna planeta krążąca wokół Słońca, ponieważ jej jasność wynosi +1,2 magnitudo, a godzinę po zmierzchu znajduje się on niewiele ponad 5° nad południowo-zachodnim widnokręgiem. Dlatego może być ją trudno dostrzec bez lornetki, czy teleskopu. W tym tygodniu Czerwona Planeta przesunie się wgłąb gwiazdozbioru Strzelca i zbliży się do najjaśniejszej gwiazdy tej konstelacji – Nunki, która świeci blaskiem +2 magnitudo. W niedzielę 2 grudnia odległość między tymi ciałami niebiańskimi zmniejszy się do 2,5 stopnia.