O obiekcie:

Kolejnym ciekawym obiektem Katalogu jest M16, Mgławica Orzeł, znana przede wszystkim z Filarów Stworzenia, sfotografowanych w 1995 roku przez obchodzący niedawno 30-lecie działalności Kosmiczny Teleskop Hubble’a. Jest to mgławica emisyjna z gromadą otwartą. Wykazuje także aktywność gwiazdotwórczą w wielu swoich regionach. Jest nazywana również Gwiezdną Królową, a obydwie nazwy nawiązują do ciemnego kształtu na górnej krawędzi obiektu, która przypomina orła z rozpostartymi skrzydłami lub diadem królowej. Mgławica jest obszarem H II, czyli chmurą częściowo zjonizowanego gazu, w którym niedawno zachodziły procesy gwiazdotwórcze.

Mgławica Orzeł. Nazwa nawiązuje do ciemnego, trójkątnego kształtu ponad Filarami Stworzenia.

Nie można mówić o tym obiekcie i nie powiedzieć o jego najbardziej znanych regionach, Filarach Stworzenia i Gwiezdnej Iglicy. Są to chmury ciemnego gazu, w których zachodzą procesy tworzenia się nowych gwiazd i które są intensywnie rozdmuchiwane przez silne promieniowanie UV, pochodzące z młodych gwiazd. To również te gwiazdy odpowiedzialne są za ich oświetlenie. Największy z Filarów ma ok. 4 lata świetlne wysokości, czyli tyle, co od Słońca do najbliższej gwiazdy, Proximy Centauri, natomiast Iglica szczyci się wysokością 9,5 lat świetlnych, czyli ponad dwukrotnie większą.

Gwiezdna Iglica. Niebieskie punkty przy jej szczycie to młode gwiazdy, których domem niegdyś była, a teraz powodują jej erozję.

Klasyczne zdjęcie Filarów Stworzenia, wykonane w 1995 roku. Jest to miejsce, w którym wciąż dostrzegamy procesy formowania się nowych gwiazd.

Zdjęcie Filarów Stworzenia wykonane we wrześniu 2014 r. po 20 latach od ukazania się oryginalnej wersji. Niewielkie wypustki widoczne na ich szczycie mają faktyczny rozmiar większy od Układu Słonecznego. Charakterystyczna poświata pochodzi z uchodzącego gazu i pyłu.

Gromada otwarta została zaobserwowana po raz pierwszy w połowie XVIII wieku, natomiast Charles Messier opisał ją w swoim notatniku 3 czerwca 1764 roku. Zalicza się do niej teraz około 460 gwiazd, ale w momencie jej pierwszej obserwacji ta liczba była bliższa 50. Gwiazdy są bardzo młode, gdyż wiek mgławicy szacuje się na 1-2 mln lat. Najjaśniejsza, HD 168076, jest układem podwójnym gwiazd typu O o jasności względnej  +8,24.

M16 jest bardzo popularnym obiektem również wśród astronomów amatorów. Poniżej znajduje się zdjęcie wykonane przez jednego z uczestników obozu astronomicznego, organizowanego przez Klub Astronomiczny Almukantarat.

Szymon Antkowiak

Amatorska fotografia M16. Zauważyć na niej można opisane wcześniej struktury, a także obszar zagęszczenia gwiazd, czyli zaobserwowaną przez Messiera gromadę otwartą. Jak widać, nie potrzeba sprzętu za miliardy dolarów, aby wykonać piękne zdjęcie kosmosu.

Podstawowe informacje:

  • Typ obiektu: mgławica emisyjna z gromadą otwartą; obszar H II
  • Numer w katalogu NGC: NGC 6611
  • Jasność: 6,0
  • Gwiazdozbiór: Wąż
  • Deklinacja: -13°49′
  • Rektascensja: 18h 18m 48s
  • Rozmiar kątowy: 30′ x 30′ (mgławica), 7 'x 7′ (gromada otwarta)

Jak obserwować:

M16 łatwo znaleźć na niebie, gdyż znajduje się w otoczeniu wielu innych obiektów. Jej położenie można wyznaczyć, kierując wzrok na γ Scuti, gwiazdę na południowy-zachód od M16, jak też na M17, oznaczoną zielonym kwadratem. Razem te obiekty tworzą regularny trójkąt. Można również kierować się gwiazdami ηξ Serpens.

Gromadę najlepiej obserwować małym teleskopem o średnicy lustra 4″, aby bezpośrednio uchwycić Filary Stworzenia, musielibyśmy mieć 12-calowy teleskop. Najlepiej szukać jej na niebie w lecie, kiedy można ją obserwować niedługo po zachodzie słońca.

Autor

Paweł Sieczak