W środę 11 lutego Księżyc przejdzie przez ostatnią kwadrę i będzie dążył do nowiu, stąd każdej kolejnej nocy będzie on świecił coraz słabiej i nie będzie przeszkadzał w obserwacji Komety Lovejoya (C/2014 Q2), która wieczorem znajduje się wysoko na niebie, niedaleko gwiazdy Alamak (γ Andromedy). W drugiej części tygodnia będzie pojawiał się na niebie grubo po północy i minie m.in. planetę Saturn. Na wieczorny niebie Wenus coraz bardziej zbliża się do Marsa, zaś obie planety zmniejszają dystans do Urana. O tej samej porze po drugiej stronie nieba świeci już Jowisz, który przebywa nad widnokręgiem prawie do końca nocy.

Z wieczornego widnokręgu na dobre zniknął już Neptun. Ostatnia planeta Układu Słonecznego będzie dostępna na niebie porannym dopiero w trzeciej dekadzie maja. Jednak pozostały na nim Wenus, Mars i Uran, które nadal można obserwować. Dwie pierwsze z wymienionych planet świecą na tyle jasno (zwłaszcza Wenus), że można je dostrzec niewiele po zmierzchu, a Wenus w zasadzie już w momencie zachodu Słońca. Godzinę po tym, jak Słońce zniknie za widnokręgiem (na tę porę wykonane są mapki animacji) dobrze widać już obie planety na wysokości około 15° nad horyzontem, między którymi – głównie dzięki szybkiemu ruchowi Wenus – dystans będzie się wyraźnie zmniejszał. Na początku tygodnia obie planety będzie dzieliło prawie 6°, ale do niedzieli 15 lutego dystans ten zmniejszy się o połowę. Wenus świeci z jasnością -3,9 wielkości gwiazdowej, a jej tarcza ma średnicę 12″ i fazę 89%. W przypadku Marsa odpowiednie wielkości wynoszą: jasność +1,2 wielkości gwiazdowej, średnica kątowa – 4″, a faza – 97%.

Najsłabiej z tej trójki świecący Uran, którego jasność to +5,9 wielkości gwiazdowej, o tej samej porze zajmuje pozycję na wysokości ponad 30° nad horyzontem. Jednak wtedy jest jeszcze trochę za jasno na jego obserwacje. Na poszukiwania Urana najlepiej poczekać, aż się porządnie ściemni, czyli gdzieś do godziny 18:30, a warto zacząć je od odnalezienia jaśniejszych od niego gwiazd δ i ε Piscium. Uran znajduje się niecałe 3° na południe od pierwszej z wymienionych gwiazd, ale złożony z tych gwiazd i Urana trójkąt staje się coraz bardziej ostrokątny.

Animacja pokazuje położenie komety C/2014 Q2 (lovejoy) w drugim tygodniu lutego 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Animację wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Również nad zachodnim horyzontem, ale znacznie wyżej, bo początkowo na wysokości ponad 60°, wędruje Kometa Lovejoya (C/2014 Q2), która w najbliższych dniach będzie wędrowała przez gwiazdozbiór Andromedy, w kierunku gwiazdozbioru Kasjopei. W momencie zachodu Słońca kometa znajduje się prawie w zenicie, na wysokości ponad 80°, natomiast gdy zaczyna się noc astronomiczna (godziny podane na animacji) – wciąż przebywa wyżej, niż 60° nad zachodni widnokręgiem. Jednak kometa już jakiś czas temu weszła w obszar okołobiegunowy, zatem nawet podczas dołowania, ok. godz. 4:30, znajduje się mniej więcej 10° nad północnym widnokręgiem. Kometa Lovejoya oddala się od Ziemi, zatem jej jasność i rozmiary kątowe maleją, ale nadal jest ona atrakcyjny celem dla posiadaczy lornetek i teleskopów z duży polem widzenia, a nawet dla obserwatorów bez przyrządów optycznych, jeśli tylko są pod ciemny niebem, z dala od świateł miejskich.

Kometę można odnaleźć kilka stopni na północny zachód od gwiazdy Alamak (lub Almach) w Andromedzie, która na mapach nieba jest oznaczana grecką literą γ i rzeczywiście jest trzecią co do jasności gwiazdą tej konstelacji, świecącą blaskiem +2,1 wielkości gwiazdowej. Jest ona interesująca również dlatego, że jest to układ podwójny podobny do Albireo w Łabędziu, gdzie dwie gwiazdy układu wyraźnie różnią się barwą, tylko znacznie ciaśniejszy i zarazem jaśniejszy. Tutaj dwa główne składniki układu, to gwiazdy o jasnościach +2,3 oraz +4,8 wielkości gwiazdowej, oddalone od siebie o 10″, natomiast w przypadku Albireo dwa najjaśniejsze składniki to gwiazdy o jasnościach +3,3 oraz 5,1 magnitudo, odległe od siebie o ponad 34″.

Mapka pokazuje położenie Jowisza w drugim tygodniu lutego 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

Już niestety nie całą noc, jak jeszcze niedawno można obserwować Jowisza. Największa planeta Układu Słonecznego jest zaledwie kilka dni po opozycji, ale to już wystarczy, żeby była ona nad horyzontem już w momencie zachodu Słońca i chowała się pod widnokrąg jeszcze przed jego wschodem. Ponadto cień Jowisza z naszej perspektywy jest już po wschodniej stronie tarczy, stąd z Ziemi widoczne są początki zakryć jowiszowych księżyców przez ich planetę macierzystą i końce zaćmień, czyli wyjścia z cienia. I tak już pozostanie do koniunkcji Jowisza ze Słońcem, co nastąpi pod koniec sierpnia br. Na razie Jowisz wciąż jest jasny i duży: jego blask pozostaje na poziomie -2,6 magnitudo, a średnica kątowa – na poziomie 45″. Do końca tego tygodnia planeta oddali się od Regulusa na odległość 13,5 stopnia i jednocześnie zbliży się do gromady otwartej gwiazd M44 w Raku na odległość 9°.

W układzie księżyców galileuszowych jak zawsze dzieje się sporo. Szczególnie godne polecenia są 3 noce w tym tygodniu:

  • noc z 9 na 10 lutego: od zmierzchu (16:45) Ganimedes i jego cień na tarczy Jowisza, jednak jeszcze przed godziną 18 Ganimedes ze swoi cieniem przejdzie na zachód od tarczy swojej planety macierzystej, zaś przed godziną 21:30 na tarczy pojawi się Kallisto, a za nią, 40 minut później, jej cień. Jednak wcześniej, ok. 22:00 Ganimedes zakryje Io, a w chwili, gdy na tarczę Jowisza będzie wchodził cień Kallisto, Ganimedes rzuci cień na Io. Po godz. 1 Io schowa się za tarczę Jowisza, zza której wyjdzie 2,5 godziny później. Do tego czasu Kallisto zdąży zejść z jowiszowej tarczy.
  • noc z 12 na 13 lutego: od zmierzchu (16:50) na tarczy Jowisza będzie widoczna Io i jej cień, które zejdą z tarczy tuż po godzinie 19. Przez cały czas Europa i Ganimedes będą zbliżać się do Jowisza i stąd kilkanaście minut później zacznie się cykl najpierw zakrycia, a potem zaćmienia Europy przez Io, które skończy się schowaniem się Europy za tarczę Jowisza tuż po godzinie 20. Następnie po 22:20 zacznie się cykl najpierw zakrycia, a potem zaćmienia Ganimedesa przez Io, które skończy się przed godziną 23:00. Kilkanaście minut później Europa wyjdzie z cienia Jowisza, zaś ok. 3:30 za jowiszową tarczę schowa się Ganimedes.
  • Noc 14/15 lutego: wieczorem Europa i jej cień na tarczy Jowisza. Jednak do godziny 18:15 przejdą one na zachód od tarczy swojej planety macierzystej, gdzie jest już Io. 7 godzin później Europa najpierw zakryje, a następnie zaćmi pierwszego z księżyców galileuszowych.

Szczegółowa rozpiska ciekawych konfiguracji w układzie księżyców galileuszowych Jowisza znajduje się w poniższym zestawieniu:

  • 9 lutego, godz. 3:48 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 9 lutego, godz. 3:52 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 9 lutego, godz. 6:06 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 9 lutego, godz. 6:10 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza.
  • 9 lutego, godz. 16:45 – od zmierzchu Ganiedes i jego cień na tarczy Jowisza (blisko zachodniej krawędzi),
  • 9 lutego, godz. 17:28 – zejście Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 9 lutego, godz. 17:46 – zejście cienia Ganimedesa z tarczy Jowisza,
  • 9 lutego, godz. 21:26 – wejście Kallisto na tarczę Jowisza,
  • 9 lutego, godz. 21:56 – zakrycie Io przez Ganimedesa, 77″ na zachód od tarczy Jowisza (początek),
  • 9 lutego, godz. 22:01 – zakrycie Io przez Ganimedesa (koniec),
  • 9 lutego, godz. 22:06 – zaćmienie Io przez Ganimedesa (początek),
  • 9 lutego, godz. 22:10 – wejście cienia Kallisto na tarczę Jowisza,
  • 9 lutego, godz. 22:13 – zaćmienie Io przez Ganimedesa (koniec),
  • 10 lutego, godz. 1:04 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 10 lutego, godz. 2:12 – zejście Kallisto z tarczy Jowisza,
  • 10 lutego, godz. 3:00 – zejście cienia Kallisto z tarczy Jowisza,
  • 10 lutego, godz. 3:28 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 10 lutego, godz. 22:14 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 10 lutego, godz. 22:20 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza,
  • 11 lutego, godz. 0:32 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 11 lutego, godz. 0:38 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 11 lutego, godz. 1:46 – wejście Europy na tarczę Jowisza,
  • 11 lutego, godz. 1:58 – wejście cienia Europy na tarczę Jowisza,
  • 11 lutego, godz. 4:40 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 11 lutego, godz. 4:54 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 11 lutego, godz. 19:30 – Io chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 11 lutego, godz. 21:56 – wyjście Io z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 12 lutego, godz. 16:50 – od zmierzchu Io i jej cień na tarczy Jowisza (blisko wschodniej krawędzi),
  • 12 lutego, godz. 18:58 – zejście Io z tarczy Jowisza,
  • 12 lutego, godz. 19:06 – zejście cienia Io z tarczy Jowisza,
  • 12 lutego, godz. 19:24 – zakrycie Europy przez Io, 10″ na zachód od brzegu tarczy Jowisza (początek),
  • 12 lutego, godz. 19:27 – zakrycie Europy przez Io (koniec),
  • 12 lutego, godz. 19:38 – zaćmienie Europy przez Io (początek),
  • 12 lutego, godz. 19:40 – zaćmienie Europy przez Io (koniec),
  • 12 lutego, godz. 20:04 – Europa chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 12 lutego, godz. 22:22 – zakrycie Ganimedesa przez Io, 84″ na zachód od tarczy Jowisza (początek),
  • 12 lutego, godz. 22:28 – zakrycie Ganimedesa przez Io (koniec),
  • 12 lutego, godz. 22:43 – zaćmienie Ganimedesa przez Io (początek),
  • 12 lutego, godz. 22:51 – zaćmienie Ganimedesa przez Io (koniec),
  • 12 lutego, godz. 23:14 – wyjście Europy z cienia Jowisza (koniec zaćmienia),
  • 13 lutego, godz. 3:32 – Ganimedes chowa się za tarczę Jowisza (początek zakrycia),
  • 13 lutego, godz. 22:58 – zakrycie Ganimedesa przez Europę, 203″ na wschód od tarczy Jowisza (początek),
  • 13 lutego, godz. 23:03 – zakrycie Ganimedesa przez Europę (koniec),
  • 14 lutego, godz. 16:54 – od zmierzchu Europa i jej cień na tarczy Jowisza (na zachód od środka tarczy),
  • 14 lutego, godz. 17:48 – zejście Europy z tarczy Jowisza,
  • 14 lutego, godz. 18:12 – zejście cienia Europy z tarczy Jowisza,
  • 15 lutego, godz. 0:59 – zakrycie Io przez Europę, 126″ na zachód od tarczy Jowisza (początek),
  • 15 lutego, godz. 1:06 – zakrycie Io przez Europę (koniec),
  • 15 lutego, godz. 1:20 – zaćmienie Io przez Europę (początek),
  • 15 lutego, godz. 1:28 – zaćmienie Io przez Europę (koniec),
  • 16 lutego, godz. 5:32 – wejście Io na tarczę Jowisza,
  • 16 lutego, godz. 6:46 – wejście cienia Io na tarczę Jowisza.

Mapka pokazuje położenie Księżyca i Saturna w drugim tygodniu lutego 2015 roku (kliknij w miniaturkę, aby powiększyć).

Mapkę wykonano w GIMPie (http://www.gimp.org) na podstawie mapek z programu Starry Night (http://www.starrynighteducation.com).

W drugiej części nocy nad horyzontem pojawia się Księżyc. Początkowo jego faza będzie dość duża (prawie 80%) i będzie on wschodził przed północą, ale każdej kolejnej nocy tarcza Srebrnego Globu będzie oświetlona coraz słabiej i w niedzielę 15 lutego będzie to już tylko 20%, a Księżyc pojawi się na nieboskłonie niewiele przed godziną 4. Do tego czasu Księżyc odwiedzi gwiazdozbiory Panny, Wagi, Skorpiona, Wężownika i Strzelca, mijając po drodze kilka jasnych gwiazd i planetę Saturn.

Poranki poniedziałkowy i wtorkowy Księżyc przeznaczył na wizytę w gwiazdozbiorze Panny. W poniedziałek 9 lutego można go było zobaczyć w fazie 78%, mniej więcej w połowie drogi między Porrimą a Spiką, po jakieś 7,5 stopnia od obu wymienionych gwiazd. Dobę później faza naturalnego satelity Ziemi spadła do 69% i przesunął się on na pozycję około 5,5 stopnia na północny wschód od Spiki.

Dwa następne poranki Księżyc spędzi w Wadze. W środę 11 lutego jego faza zmniejszy się do 60%, a o godzinie podanej na mapce będzie się on znajdował około 4,5 stopnia na północy zachód od gwiazdy Zuben Elgenubi. W czwartek 12 lutego tarcza Srebrnego Globu będzie oświetlona w 50% (ostatnia kwadra przypada o godz. 4:50), a do tego dnia będzie on zajmował pozycję jakieś 9° na wschód od Zuben Elgenubi i jednocześnie 2,5 stopnia na południowy zachód od gwiazdy γ Librae oraz 10° na północny zachód od Saturna.

W piątek 13 lutego Srebrny Glob pojawi się na nieboskłonie około godziny 2, a jego tarcza będzie oświetlona w 40%. Niecałe 2° na prawo od niego znajdowała się będzie planeta Saturn, której obecna jasność to +0,5 magnitudo, natomiast trochę ponad 1° dalej w tym samym kierunku będzie się znajdowała gwiazda Graffias, czyli β Skorpiona, której jasność obserwowana to +2,5 wielkości gwiazdowej. Średnica kątowa Saturna wynosi 16″, a już przez teleskopy o średnicy kilku cm i powiększeniu około 50x da się dostrzec jego słynne pierścienie. Maksymalna elongacja Tytana (zachodnia) miała miejsce w poniedziałek 9 lutego.

W weekend Księżyc będzie wschodził już bardzo późno. W sobotę 14 lutego wyłoni się on spod widnokręgu około godz. 3, przy fazie 30%, natomiast dobę później – przed godziną 4, a jego tarcza będzie oświetlona w 20%. W sobotę Księżyc będzie przebywał na tle gwiazdozbioru Wężownika i ok. godz. 6:30 przejdzie w odległości 38 minut kątowych na południe od świecącej z jasnością +9 magnitudo gromady kulistej M9, która jest jedną z czterech gromad kulistych w tym gwiazdozbiorze, które znalazły się w słynnym katalogu obiektów mgławicowych Karola Messiera. Natomiast w niedzielę Księżyc przejdzie już do sąsiedniego gwiazdozbioru Strzelca i również znajdzie się w pobliżu kilku innych obiektów z katalogu Messiera: niecałe 12' na północ od brzegu księżycowej tarczy będzie się znajdowała gromada otwarta M24, 2° od Księżyca na godzinie 10 odnaleźć będzie można gromadę otwartą gwiazd M18, a 1° dalej w tym samym kierunku – Mgławicę Omega, czyli M17. Niecałe 4° na wschód od Księżyca będzie się znajdowała gromada otwarta M25, zaś 4,5 stopnia na zachód – gromada otwarta M23. Natomiast około 5° od Księżyca na godzinie 4 będą się znajdowały słynne mgławice Trójlistna Koniczyna (M20) i Laguna (M8) oraz gromada otwarta M21.

Autor

Avatar photo
Ariel Majcher