Przed nami długie, jesienno-zimowe wieczory, co związane jest z atrakcyjnością nocnego nieba. Dla fanów astronomii i obserwatorów nieboskłonu to najlepszy okres każdego roku. Dlatego warto przypomnieć, szczególnie amatorom nocnych obserwacji nieba, jak należy je prowadzić, aby odczuć maksimum zadowolenia i aby były one zgodne z zasadami obserwacji astronomicznych. Obserwacje nocnego nieba to bardzo ciekawe doświadczenie i niekiedy przyciąga całe rodziny. Luneta astronomiczna, teleskop, czy prosta lornetka sprawia, że pogodny wieczór może być naprawdę ciekawą przygodą.
- Wybór obiektów – musimy wiedzieć, co chcemy obserwować. Posiadając nawet najdroższy czy największy z możliwych teleskopów, nie pokaże on nam nic ciekawego, jeśli sami nie będziemy wiedzieli, co chcemy obserwować. Dlatego przed obserwacjami, posiłkując się czasopismami o tematyce astronomicznej, mapami i atlasami nieba czy Internetem, zapisujemy wszystkie interesujące nas obiekty, które w czasie naszej obserwacji występują na niebie, w tym planety i Księżyc. Jednak szczególnie dla początkujących powyższe metody mogą nie być zbyt atrakcyjne. Dlatego warto zapoznać się z darmowym programem Stellarium, który można za darmo pobrać z Internetu. Jest to aplikacja przy użyciu której na komputerze możemy dowolnie symulować wygląd nieba, wystarczy podać miejsce obserwacji, datę i wybraną godzinę. Za jego pomocą bez problemu ustalimy położenie w danym momencie planet naszego Układu Słonecznego, Księżyca czy rojów meteorów oraz wielu ciekawych obiektów, choćby tych z katalogu Messiera czy NGC. Te wszystkie funkcje sprawiają, że program idealnie nadaje się do pomocy w planowaniu obserwacji, a nawet może nas wspierać podczas nich (można zabrać ze sobą laptopa, jednak należy pamiętać, aby włączyć tryb nocny i zmniejszyć jasność ekranu, aby nasze oczy nie odzwyczaiły się od ciemności).
Taniec planet nad siedzibą ESO, niedaleko Monachium.
- Plan obserwacji – w tym wypadku również możemy wykorzystać program Stellarium, za pomocą którego ustalimy w jakiej kolejności wybrane przez nas wcześniej obiekty, przemieszczają się nad południowym widnokręgiem, zapisując przy każdym z nich dokładną godzinę, która będzie najlepszym momentem do jego obserwacji. Na początku naszej listy umieszczamy obiekty, które znajdują się na zachodniej stronie nieba i od nich zaczynamy obserwację, ponieważ właśnie te obiekty szybko znikną nam z pola widzenia, zachodząc pod widnokrąg. Kolejnymi będą obiekty, które znajdują się po wschodniej części nieba. Na każdy obserwowany obiekt warto poświęcić od 10 do 20 minut.
- Ciemne niebo – aby obserwacja była udana, należy „postarać się o ciemne niebo”, co oznacza dobry wybór miejsca obserwacji. Osoby mieszkające w mieście mają utrudnione zadanie, gdyż sztuczne źródła światła, takie jak lampy uliczne, samochody, reklamy świetlne i inne, mają duży, negatywny wpływ na jakość obserwacji i zwyczajnie zaświetlają nam niebo co pogarsza widoczność. W tym wypadku możliwe są tylko obserwacje Księżyca czy jasnych planet. W celu obserwacji mgławic czy gwiazd należy udać się poza miasto – źródło sztucznego oświetlenia. Należy również pamiętać, aby absolutnie nie prowadzić obserwacji przez szybę np. z mieszkania, gdyż w ten sposób falujące powietrze znacznie pogarsza ich jakość. Pomarańczowy kolor nieba oznacza bardzo niską jakość obserwacji. Złą porą na obserwacje mgławic jest okres 2 tygodni w okolicach pełni Księżyca oraz miesiąc wokół daty przesilenia letniego, gdyż w tych okresach niebo nie jest wystarczająco ciemne. Jeśli odpowiednio dobrze wybierzemy miejsce i czas obserwacji, nasz teleskop czy luneta da nam możliwie doskonały obraz obserwowanego obiektu.
Pełny widok nieba z gwiazdozbiorami, ich granicami, Drogą Mleczną.
- Akcesoria i ciepłe ubrania – każda planowana obserwacja, związana jest ze skompletowaniem sprzętu dodatkowego. Oprócz lunety, lornetki czy teleskopu, potrzebne będą: obrotowa mapa nieba, atlas nieba, latarka ze źródłem czerwonego światła oraz druga z białym. Przyda się również skrzynka czy walizka, do której możemy spakować wszystkie dodatkowe akcesoria. Należy również pamiętać o odpowiednio ciepłym ubiorze, kocu lub karimacie, na dłuższe obserwacje warto zabrać jakiś prowiant.
- Wychłodzenie teleskopu, lunety – to bardzo ważna zasada, która ma wpływ na jakość obserwacji. Należy pamiętać, aby nie obserwować nieba sprzętem optycznym bezpośrednio po wyniesieniu go z domu. Rożnica temperatury pomiędzy teleskopem lub lunetą wyniesioną na zewnątrz a temperaturą powietrza powoduje znaczne pogorszenie ostrości obrazu, zwłaszcza w półroczu chłodnym. Wychłodzenie teleskopu zimą trwa około godziny. W porze letniej ten czas skraca się o połowę. Jeśli nie chcemy tracić czasu na wychłodzenie w miejscu obserwacji, możemy wcześniej wystawić sprzęt na balkon a po upływie odpowiedniego czasu spakować go do samochodu czy wynieść w miejsce obserwacji.
Porównanie różnych jakości nieba, od najgorszej po lewej, do idealnej po prawej.
- Nocna adaptacja wzroku – czas poświęcony na wychładzanie teleskopu w miejscu obserwacji możemy poświęcić na adaptację wzroku do ciemności. Aby dobrze widzieć mgławicę czy galaktyki, człowiek powinien przebywać w ciemności około 30 minut. Natomiast obserwacja Księżyca czy jasnych planet nie wymaga adaptacji wzroku. Czerwona latarka, która znajduje się wśród naszych akcesoriów, nie psuje adaptacji wzroku w takim stopniu jak używanie białych źródeł światła.
- Dobre towarzystwo – obserwacje najlepiej prowadzić wspólnie z przyjaciółmi czy z rodziną. Umożliwia to wymianę doświadczeń czy posiłkowanie się wiedzą osób z grona towarzystwa, a także umili nam czas, dzięki czemu będziemy chcieli wracać na obserwacje jak najczęściej.
Życzymy wielu udanych obserwacji nieba!
Artykuł napisał Tomasz Grzmociński.
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.