Gwiazda zmienna – układy podwójny, którego płaszczyzna orbity leży blisko linii widzenia obserwatora; składniki takiego układu okresowo zakrywają się, powodując zmniejszenie jasności obserwowanej. Okresy zakryć zależą od okresu orbitalnego układu i mogą wynosić od kilku minut do kilku lat. Obserwowane amplitudy zmian jasności są też różne – od kilku setnych do kilkunastu wielkości gwiazdowych. Wyróżnia się trzy główne rodzaje zmiennych zaćmieniowych: typ Algola, beta Lyrae, i W Ursae Majoris.

Krzywa zmian jasności układów zaćmieniowych składa się najczęściej z minimum głównego i wtórnego (tak jest w przypadku typu Algola). Jeżeli występuje w środku minimum głównego tak zwane „płaskie dno”, to następuje w tym czasie zaćmienie. Może być one całkowite, jeśli następuje przejście gorętszej gwiazdy na tle chłodniejszej. W przeciwnym wypadku mamy do czynienia z zaćmieniem obrączkowym. Czas trwania „płaskiego dna” oznacza się literą d.

Na podstawie obserwacji układów zaćmieniowych (obserwacji fotometrycznych i spektralnych), możemy wyznaczyć masy składników, ich średnice, oraz rozmiary ich orbit. Informacje te są bardzo przydatne w poznawaniu innych gwiazd niewchodzących w skład układów podwójnych. Jeszcze dzisiaj badania układów podwójnych, w tym i zaćmieniowych, dostarczają wiele cennych informacji na temat fizyki i ewolucji gwiazd.